Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lucebert
| Lucebert | ||
| Lucebert (1987) | ||
| Lucebert (1987) | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Lubertus Jacobus Swaanswijk | |
| Geboren | 15 september 1924 | |
| Overleden | 10 mei 1994 | |
| Land | Nederland | |
| Dbnl-profiel | ||
Lucebert (uitspraak: loetsjəbert[1]), pseudoniem van Lubertus Jacobus Swaanswijk (Amsterdam, 15 september 1924 – Alkmaar, 10 mei 1994) was een Nederlands dichter en schilder. Als dichter werd hij gezien als de voorman van de beweging van de Vijftigers, een progressieve groep dichters die na de Tweede Wereldoorlog begon te experimenteren met vorm en inhoud. Als schilder was hij nauw betrokken bij de Amsterdams poot van de experimentele Cobra-groep. In 2018 verscheen een biografie van de hand van Wim Hazeu. In zijn jonge jaren sympathiseerde hij met de nazi's en hun antisemitisme. Hij collaboreerde met de Duitse bezetter door op vrijwillige basis te gaan werken in de Duitse wapenindustrie.[2][3]
Levensloop
Luceberts vader was huisschilder en had een eigen zaak. Luceberts tekentalent werd ontdekt na de ULO toen hij bij zijn vader begon te werken. Met een beurs ging hij een half jaar naar het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in 1938. Daarna sloeg hij aan het zwerven. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog raakte hij in de ban van het nationaalsocialisme. Hij meldde zich vrijwillig voor de Duitse Arbeitseinsatz en werkte in 1943-1944 in een Duitse springstoffabriek waar experimenten met de vliegende bom V1 werden uitgevoerd.[4] Zelf beweerde hij later dat hij hiertoe gedwongen werd. Ook schreef hij in de oorlogsjaren 1943-1944 antisemitische brieven aan zijn jeugdvriendin Tiny Koppijn. In 2019 verscheen het boek Door de schaduwen bestormd, waarin Lucebertkenners als Piet Gerbrandy en Cyrille Offermans op Luceberts oorlogsverleden reflecteren.[5]
Na zijn terugkeer in 1944 kreeg hij regelmatig opdrachten voor wandschilderingen. Over In 1947 kreeg hij bijvoorbeeld een aanbod van het Franciscanessenklooster in Heemskerk om voor kost en inwoning een enorme wandschildering te maken. Omdat de zusters de wandschildering niet konden waarderen, hebben zij het geheel laten overschilderen met witte verf. In 1989 werd deze schildering deels hersteld.[6]
Hij maakte deel uit van verschillende dichterscollectieven, waaronder IPA en Contact en later, samen met Gerrit Kouwenaar en Jan Elburg, de Cel Majakovski welke naam verwees naar de Russische dichter Vladimir Majakovski. Dit collectief zou opgaan in de Experimentele Groep in Holland.
In 1949 trad Lucebert op als voorman van de Beweging van Vijftig of de Vijftigers, de groep experimentele dichters die destijds veel stof deed opwaaien. In 1949, ten tijde van de Politionele Acties, debuteerde hij met het gedicht Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia. De bundel Triangel in de jungle / de dieren der democratie, verscheen in 1951. Al snel werd hij gezien als de Keizer der Vijftigers.
In 1953 ontmoette hij in een café zijn toekomstige echtgenote, Tony Koek (1927-2011). Ze gingen in Bergen in Noord-Holland wonen in het woonhuis met kunstzaal van het verzamelaarsechtpaar Boendermaker, thans onder de naam "Luceberthuis" geëxploiteerd als artist in residence.[7][8]
In 1955 ging hij, met zijn echtgenote en kinderen, op uitnodiging van Bertolt Brecht in Oost-Berlijn wonen. Hij legde zich toe op tekenen en fotograferen. Na vijf maanden weer terug in Nederland zei hij in CPN-partijblad De Waarheid over de DDR: "Discussies en vrije meningsuiting worden in de DDR zoveel mogelijk gestimuleerd, maar er zijn er nog velen, die dat niet kunnen geloven" en "De verhalen over onvrijheid komen van de mensen, die hun nieuwe toestand nog niet begrijpen, en de propaganda van het Westen heeft daarop nog een funeste invloed".[9]
In de jaren zestig legde hij zich vooral toe op de beeldende kunst, die destijds 'figuratief-expressionistisch' genoemd werd. Zijn schilderwerk, dat vooral in het begin sterk beïnvloed was door Cobra, geeft blijk van een vrij pessimistisch wereldbeeld.
Vanaf 1981 brak met de bundel Oogsten in de dwaaltuin een nieuwe creatieve dichtperiode aan, waarin zijn poëzie zwarter en toch ook socialer was.
Lucebert overleed in 1994 op 69-jarige leeftijd in een ziekenhuis te Alkmaar. Hij liet zijn echtgenote en vijf kinderen achter.
Lucebert wordt beschouwd als een van de grootste Nederlandstalige dichters van de twintigste eeuw. De meeste van zijn gedichten zijn gebundeld in Gedichten 1948-1963, en recenter in Verzamelde Werken uit 2002.
Invloed
De dichtregel Alles van waarde is weerloos, uit het gedicht De zeer oude zingt uit 1953, staat sinds 1978 nabij Station Rotterdam Blaak in grote neonletters op het voormalige kantoorgebouw van verzekeringsmaatschappij Nieuw Rotterdam, naast de Willem de Kooning Academie, inclusief de naam van de dichter. Het was een idee van kunstenaar Toni Burgering.[10] Ook op de gevel van café Trefpunt in Gent staat de dichtregel.
Het gedicht Poëzie is kinderspel uit 1968 staat sinds november 1995 in zijn geheel op een muur van het gebouw van het Vlietlandcollege aan de Apollolaan in Leiden, in het kader van een 'muurgedichtenproject'.[11][12] Hij schreef ook een liedtekst voor de Zangeres Zonder Naam (Mary Servaes), namelijk De soldatenmoeder. Ook zijn gedicht Visser van Ma Yuan (1953) behoort tot zijn bekendste gedichten.
Prijzen
- 1953 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Apocrief
- 1956 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor De beulen
- 1962 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Terreur
- 1965 - Constantijn Huygens-prijs voor zijn gehele poëtische oeuvre
- 1967 - P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre
- 1983 - Prijs der Nederlandse Letteren voor zijn gehele oeuvre
- 1990 - Jacobus van Looyprijs voor zijn gehele oeuvre
Werken
- 1951 - Triangel in de jungle / de dieren der democratie
- 1952 - Apocrief / de analphabetische naam
- 1952 - De amsterdamse school
- 1953 - Van de afgrond en de lichtmens
- 1955 - Alfabel
- 1957 - Amulet
- 1959 - Val voor vliegengod
- 1963 - Man met vogel
- 1965 - Gedichten 1948-1963 (onder redactie van Simon Vinkenoog)
- 1965 - Mooi uitzicht & andere kurioziteiten
- 1972 - En morgen de hele wereld
- 1974 - Verzamelde gedichten
- 1974 - 'Ongebundelde gedichten'
- 1981 - Oogsten in de dwaaltuin
- 1982 - De moerasruiter uit het paradijs
- 1989 - Troost de hysterische robot
- 1993 - Na de helft van het leven
- 1993 - Van de roerloze woelgeest
- 1994 - Van de maltentige losbol
- 2002 - Verzamelde gedichten
- 2009 - Er is alles in de wereld (selectie door Ilja Leonard Pfeijffer)
- 2011 - Unica (facsimile van 7 boekjes uit 1949-1951)
- 2012 - Zij heeft haar naam vergeten
Werk in openbare collecties (selectie)
- Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen, Amstelveen
- Stedelijk Museum, Amsterdam
- Stedelijk Museum Schiedam, Schiedam
- Museum de Fundatie, Zwolle
- Rijksmuseum Amsterdam[13]
- Museo Fundación Antonio Pérez[14], Cuenca (Castilië-La Mancha), Spanje
In 2006 schonk de Stichting Lucebert een collectie van ca. 200 schilderijen en 2000 werken op papier aan het rijk, in beheer bij het Instituut Collectie Nederland, thans: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Tentoonstellingen (selectie)
- 2007 - Lucebert (1924-1994) - Arbeiten auf Papier, Kunstsammlungen der Veste Coburg[15]
Trivia
Het restaurant van Theaters Tilburg heeft de naam Lucebert.
Externe links
Citaten van of over Lucebert op Wikiquote
.jpg){kind=link}
Informatie over deze kunstenaar bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie- Peter Hofman, 'Swaanswijk, Lubertus Jacobus (pseudoniem Lucebert) (1924-1994)', in: Biografisch Woordenboek van Nederland 6
- Koninklijke Bibliotheek - Lucebert (1924-1994)
|
Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl) |
- Aflevering van de podcast VersSpreken over Lucebert
- Aflevering van de podcast Herwaans over het oorlogsverleden van Lucebert
Bronnen, noten en/of referenties
|