Luc Tuymans

Luc Tuymans
Persoonsgegevens
Geboren	Mortsel, 1958
Geboorteland	België
Oriënterende gegevens
Stijl(en)	Hedendaags
Informatie over Luc Tuymans bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Luc Tuymans (Mortsel, 1958) is een Belgische kunstschilder. Hij werkt in Antwerpen. Hij is gehuwd met Carla Arocha, een kunstenares uit Venezuela.

Situering

Tuymans' werk is figuratief en qua teneur niet humoristisch. Hij schildert onbehaaglijke, bijna monochrome doeken, soms in vale kleuren. Hij maakt daarbij gebruik van fotografische methodes zoals afsnijding, kadrering, sequentionering en extreme close-up.

Met een filmische blik beeldt hij sterk politiek beladen onderwerpen af: een lampenkap (uit Buchenwald), een kapot poppenlijfje, een rokzoom en een been, een uitsnede van een lichaam of een gezicht (reeks Der diagnostische Blick, 1992). Een aantal schilderijen refereert aan het onverwerkte verleden: de Holocaust (Gaskamer, 1986), het Belgische kolonialisme (Leopard, 2000 en Mwana Kitoko, 2001), het Vlaams-nationalisme (de IJzertoren, nieuw rechts in Vlaanderen Heimat, 1995). Ook het conservatisme in de Verenigde Staten met The Heritage, 1995-1996 en de kerk via The Passion 1998-99 en Les Revenants, 2007 zijn thema's in zijn werk.

Tuymans koestert een fundamenteel wantrouwen tegen de waarheidswaarde van beelden. Zijn schilderijen noemt hij 'authentieke vervalsingen' en zijn vaak ontleend aan bestaande foto's. Tegenover de gemakkelijke transparantie van de alomtegenwoordige, snel opgenomen beelden in media en reclame, plaatst hij zijn desoriënterende schilderijen. Volgens Tuymans is een volwaardig psychologisch portret van een individu onmogelijk. Vandaar dat de kadrering van zijn portretten vaak onvolledig is.

'Geweld is het enige wat mijn werk structuur verleent', zegt Tuymans. Hij geeft evenwel nooit de feitelijke wreedheden weer zoals Andy Warhol, maar meer een suggestie ervan.

Biografie

Luc Tuymans kreeg een kunstopleiding aan het Brusselse Sint-Lucasinstituut en studeerde daarna van 1982 tot 1986 kunstgeschiedenis aan de VUB. Als beginnend kunstenaar had hij het moeilijk en kwam jaren aan de kost als portier in nachtclubs en discotheken. Hij bleef ondertussen evenwel wel geboeid schilderen en experimenteren met film.

Zijn eerste tentoonstelling vond plaats in 1988 in "Ruimte Morguen", een kunstgalerie dicht bij het Muhka te Antwerpen. In 1992 volgde de internationale doorbraak in de Kunsthalle van Bern en met zijn deelname aan documenta IX te Kassel, met Jan Hoet als curator. Zijn onderkoelde, spaarzaam geschilderde doeken, vaak met sterk historisch beladen thema's zoals concentratiekampen, Belgisch-Congo en het Vlaams-nationalisme, brachten een nieuw geluid. Hij bewees dat een aloud medium zoals schilderkunst ook in het computertijdperk van belang blijft.

De eerste tentoonstelling in de Verenigde Staten vond plaats in 1995 in "The Renaissance Society" in Chicago. In de zomer van 2004 kreeg Tuymans als eerste levende Belgische kunstenaar een tentoonstelling in de Tate Modern. In 2005 bracht het werk "Sculpture" uit de reeks over het koloniale verleden in Congo bij een veiling bij Sotheby's, 1,1 miljoen euro op.

Op vrijdag 28 september 2007 gaf de kunstenaar mee vorm aan de opmaak van de krant De Standaard. Op de cover van de krant verscheen dit citaat: "Ik wil de lezer laten nadenken over de relatie tussen woord en beeld, en over de afstand tussen het beeld en zijn interpretatie". In deze krant ontkoppelde hij consequent beeld en commentaar.

In 2007 presenteerde de kunstenaar in de galerie Zeno X een nieuwe reeks over de Jezuïeten wier geestelijke macht Tuymans fascineert. De kunstenaar bekijkt deze orde met de afstandelijke blik van een buitenstaander waarbij zowel de troeven als de zwakheden worden belicht. Daarvoor wendt hij beelden uit tv-documentaire en foto's aan als uitgangspunt. Virtuoos en met spaarzaam kleurgebruik toont hij de zegevierende kerk met beelden van liturgische plechtigheden in de Sint-Pietersbasiliek te Rome. Er is ook een werk 'The Valley' met een intimistisch jongensportret verwijzend naar een leerling uit het college gebaseerd op een still van de film "The valley of the doomed".

Het Antwerpse Muhka bracht een overzicht van zijn grafisch werk en het Antwerps Fotomuseum een selectie van de polaroids waarop zijn schilderijen vaak gebaseerd zijn.

Bij de lancering van de cultuurwebsite klara.be maakte Tuymans medio april 2008 in de Beddenstraat te Antwerpen een tijdelijke muurschildering. De kunstenaar gebruikte daarvoor een werk uit de reeks Exhibit, waarop copulerende apen afgebeeld zijn. Bij wijze van experiment filmde een verborgen camera de voorbijgangers. Van de bijna drieduizend passanten sloeg maar vier procent acht op de muurschildering. De reactie van de kunstenaar: 'Kunst is het doorgeven van ideeën, al is het maar voor een paar seconden'.

Hij exposeerde aan het Art Institute of Chicago, Monique Meloche Gallery, Chicago en de Andre Schlechtriem Gallery, New York. Enkele werken waren te zien in "The Triumph of Painting" tentoonstelling in the Saatchi Gallery in Londen.

Luc Tuymans liet een groot mozaïek ontwerpen, door Jan Van Haute, van 40 bij 40 meter op het plein voor het nieuwe Museum aan de Stroom (MAS) te Antwerpen, gebaseerd op het schilderij Skull, dat op zijn beurt een kopie is van een gedenkplaat van een onbekende ontwerper aan de Antwerpse kathedraal.

In 2009 organiseerde hij een solotentoonstelling in het Wiels-centrum voor hedendaagse kunst te Vorst, Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Voor deze expositie maakte hij een reeks van twintig nieuwe werken, genoemd Against the day waar het virtuele beeld van de nieuwe media, zoals reality-tv, een met een iPhone gemaakte foto en een online catalogus centraal staan. Daarna is deze tentoonstelling te zien op de Biënnale van Moskou, in het Rooseum in Malmö en in het Centro de Arte Contemporaneo te Málaga. De stamgalerie van Luc Tuymans is Zeno X in Antwerpen.

In 2010 was de kunstenaar de bezieler van het Brugse stadsfestival 'Brugge Centraal' (als een vervolg op 'Corpus Brugge 05'); hij was daarmee de eerste artist in residence. De tentoonstelling 'Van Eyck tot Dürer' was de grote publiekstrekker.

Politieke standpunten

In februari 2011 nam Luc Tuymans uitgesproken politieke standpunten in ten opzichte van de N-VA en zijn voorzitter Bart De Wever. Hij stelde dat hij een aantal jaren geleden een kunstwerk maakte met een Vlaamse Leeuw erop uit walging voor het Vlaams Belang. Nu vindt hij de persoon van De Wever gevaarlijker dan het VB, "zogezegd een historicus, maar eigenlijk is hij een f***ing separatist." Tuymans zet zich ook af tegen het minderwaardigheidscomplex van de Vlaams-nationalisten dat is blijven hangen sinds de Eerste Wereldoorlog met de Frontbeweging. Twee dagen later trok hij zijn woorden terug in: "Bart De Wever gevaarlijker noemen dan het Vlaams Belang was niet mijn meest gelukkige uitspraak. Maar goed. Ik was drie weken non stop geïnterviewd. Dan zegt een mens al eens iets ongenuanceerds."

In het NRC Handelsblad van 15 november 2012 herhaalt hij zijn standpunten ter zake. Hij stelt dat Politiek komt vaak terug in mijn werken. Het Vlaams nationalisme - het maakt me razend dat mensen zo dom zijn... en moderne kunst kan ook weg van de N-VA, er is toch niemand die dat snapt.

"A Belgian politician" en plagiaat

Op 12 augustus 2014 begon een proces wegens plagiaat door de kunstenaar. De aanleggende partij startte de auteursrechtelijke stakingsvordering voor de burgerlijke rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen. De Standaard-fotografe Katrijn Van Giel stelde dat Tuymans een foto van haar hand van de LDD-politicus Jean-Marie Dedecker aanwendde voor het schilderij A Belgian politician van 2011, nu eigendom van Eric Lefkofsky. De fotocadrage, het kleurgebruik, de belichting zijn op het schilderij identiek aan die op de foto. De aanlegger stelde dat de auteursrechten geschonden zijn en eiste een dwangsom van 500 000 euro waardoor Tuymans ervan weerhouden wordt om verdere reproducties te maken. De aanleggende partij verklaarde bij monde van haar advocaat dat het werk van Tuymans geen parodie is omdat deze kunstenaar niet bekendstaat voor zijn humoristische werken. De verwerende partij bracht hiertegen in dat het schilderij een groter formaat heeft en dat het om een totaal andere techniek gaat. Daarbij beweerde deze partij dat het schilderij een parodie is en geen plagiaat en daardoor niet valt onder de wetgeving van het auteursrecht.

De pleidooien vingen aan op 8 januari 2015 na uitwisseling van de schriftelijke argumenten van de beide partijen. Op 20 januari 2015 oordeelde de rechter in eerste aanleg dat de kunstschilder te kwader trouw plagiaat pleegde bij het tot stand komen van dit werk en dat door de reproductie van de foto Van Giels auteursrechten werden geschonden. De rechter legde een dwangsom op van 500.000 euro die de kunstenaar ervan moet weerhouden verdere reproducties te maken of het schilderij te laten tentoonstellen of af te beelden in publicaties. Bij monde van zijn raadsman liet hij weten tegen dit niet opschortend vonnis beroep aan te tekenen. De beroepsrechter zal zich toeleggen op de vraag of er voldoende onderscheidende elementen aanwezig zijn tussen de foto en het schilderij. De Britse krant The Guardian neemt het in deze op voor de kunstenaar Tuymans. De krant stelt dat hij nooit een fotorealistische weergave van het origineel maakt maar dat zijn werk getuigt van een carrièrelange bevraging van alle beelden.

Volgend op de tumult rond het proces en de veroordeling kwam een brede discussie over plagiaat op gang. Die mondde uit in een tentoonstelling met als centrale vraag 'wat is plagiaat?'. Zo'n 125 kunstenaars gaven elk hun interpretatie rond het thema. Vooral het geplaagde werk A Belgian politician werd veelvuldig herwerkt door andere kunstenaars die er elk hun eigen accenten aan gaven.

Begin september 2015 troffen de fotografe en de schilder een minnelijke schikking. Men noemde geen bedrag.

Tentoonstellingen

• 2013: Overzicht van grafisch werk in het Gemeentemuseum Den Haag.
• 2011: "Retrospective", BOZAR, Brussel
• 2010: "Retrospective" in het San Francisco Museum of Modern Art, Dallas Museum of Art en het Museum of Contemporary Art, Chicago.
• 2009: "Against the Day", Wiels, Brussel.
• 2008: "Forever: the management of magic", gallery David Zwirner, New York.
• 2007: "Les Revenants", Zeno X gallery, Antwerpen (reeks over de Jezuïeten)
• 2007: "I don't get it", MuHKA, Antwerpen.
• 2007: "Luc Tuymans Retrospective", Mücsarnok, Kunsthalle Boedapest.
• 2006: "Restoration", Wako Works of Art, Tokio.
• 2006: "Portraits: 1975-2003", MAMCO, Musée d'art moderne et contemporain, Genève.
• 2004: Tate Modern, Londen.
• 2003: "Display", Helsinki Kunsthalle.
• 2003: "The Arena", Pinakothek der Moderne, München.
• 2001: Hamburger Bahnhof, Berlijn.
• 2001: Belgisch Paviljoen, Biënnale van Venetië.
• 1997: "Premonition: Works on paper", University Art Museum, Berkeley, CA.
• 1996: "The Heritage", gallery David Zwirner, New York.
• 1995: "Blow Up - Schilderijen/Paintings 1985-1995", Museum De Pont, Tilburg.
• 1993: Haus Lange, Krefeld.
• 1993: Kabinett für Aktuelle Kunst, Bremerhaven.
• 1992: Kunsthalle Bern, Bern.
• 1990: "Suspended", Zeno X Gallery, Antwerpen.
• 1989: "Zimmer Frei", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1989: "A Place in the Sun", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1988: "Josefine n’est pas ma femme", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1985: "Belgian Art Review", Palais des Thermes, Oostende.

Citaten

„Tuymans is de Polański van de hedendaagse schilderkunst - kijkend door de lens die hem afzondert van een verschrikkelijke wereld die geheel en al de zijne is.”
Dominic van den Boogerd, directeur van De Ateliers in Amsterdam

„Alle kunst is in zekere mate schatplichtig aan andere beelden. Het concept van de authentieke vervalsing heb ik aan het eind van de jaren zeventig - toen ik pas begon te schilderen - intuïtief bedacht als een uitweg uit het geconstateerde debacle van de uniciteit. Het gaf me de mogelijkheid terug te gaan in de tijd, bestaande beelden opnieuw te gebruiken en op die manier authentieke vervreemdingseffecten te creëren. Geleidelijk aan heb ik die methode gerationaliseerd en verfijnd. Ik probeer beelden te herinterpreteren en er een gezond wantrouwen tegen te creëren, waardoor mijn schilderijen automatisch ambigu zijn.”
Luc Tuymans

Onderscheidingen

De kunstenaar kreeg in 2006 een 'eredoctoraat algemene verdiensten' van de Universiteit Antwerpen omdat hij volgens de instelling "nadenkt over de mogelijkheden en de limieten van het beeld als drager van inzicht".

Bibliografie

• Delrue, Ronny, Het onbewaakte moment. De gecontroleerde ongecontroleerdheid bij het tekenen., Mercatorfonds, Brussel , 2012. p. 320
• Zie ook Het grafisch werk van Luc Tuymans

Externe links

• Zeno X Gallery - Officiële galerie van Luc Tuymans met up-to-date informatie
• Tuymans Prints - Biedt een volledig overzicht van het grafisch werk van Luc Tuymans
• 'De geheime charmes van Luc Tuymans' - Bespreking door Stefan Beyst.
• Videoreportage over het grafisch werk van Luc Tuymans, tentoongesteld bij het Gemeentemuseum Den Haag\

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties