Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jezidi's
Jezidi's (ook ezidi's, jezidi, jazda of jazidi genoemd,[1] in het Koerdisch: Êzidîtî of Êzidî) zijn aanhangers van een syncretische geloofsovertuiging waarin men christelijke, islamitische, joodse, manicheïstische, mithraïsche en heidense elementen terugvindt. Jezidi is een vertakking van het jezdanisme (afgeleid van het Koerdische woord jezdân dat 'god' of 'engel' betekent). De andere vertakking van het jezdanisme is het jarsanisme.
De jezidi's zelf noemen zich liever 'ezidi' (het Koerdische Ezda of Azda is de naam voor God; 'ezidi' staat dan voor 'volk van God').
Door de burgeroorlogen in Irak en Syrië zijn de jezidi's aldaar in verdrukking gekomen.[2]
Algemeen
Het jezidisme is een Koerdische 'volksreligie'. De jezidi's geloven in één god Jezdan (Ezid), de schepper van de wereld, en in de 'Pauwenengel' Taus Melek, de voornaamste van de zeven aartsengelen die de wereld besturen. De jezidi's hebben twee heilige boeken, geschreven in het Koerdisch: de Kitabe Cilve (Het boek van inspiratie) en de Meshef Resh (Het zwarte boek). Zij houden er bijzondere zuiverheidstaboes op na en zijn erg 'gesloten' gestructureerd in een soort kastenstelsel. Bovendien is het jezidisme endogaam: je wordt als jezidi geboren, je kunt het dus niet worden. Ze beschouwen zich niet als moslims en hun religie niet als deel uitmakend van de islam. Het doopsel en het geloof in reïncarnatie hebben ze overgenomen uit respectievelijk het christendom en het hindoeïsme.
Vervolging
De jezidi's zijn sinds eeuwen slachtoffer van vervolging door vijandige buren of regimes.[3] Dieptepunt van die vervolgingen was de slachtpartij die de bei van Rowanduz liet aanrichten in 1832.[4] De jezidi's emigreerden in die Ottomaanse periode dan ook massaal naar de Kaukasus en speelden vervolgens een belangrijke rol in Armenië, Azerbeidzjan en Georgië. Hun situatie daar verslechterde na de val van de Sovjet-Unie. Ook in Turkije zorgde repressie voor emigratie: Turkse jezidi's migreerden vooral naar Duitsland.
In Irak kampen jezidi's met vijandigheid van islamitische militanten, en werden jezidi's in 2007 het doelwit van een aantal zware aanslagen. Als aanleiding werd de steniging van Du'a Khalil Aswad aangehaald. Hierbij was in april 2007 het 17-jarige jezidimeisje Du'a Khalil Aswad in haar dorp doodgestenigd omdat ze een relatie met een soennitische jongen had en er geruchten gingen dat ze moslim wilde worden. Op 23 april 2007 vermoordden ISIS-militanten 23 jezidi's in Mosoel. Op 14 augustus 2007 vond in de Noord-Iraakse plaats Qahataniya de zwaarste aanslag uit de Iraakse (burger)oorlog plaats. Bij een tegen de jezidi's gerichte zelfmoordaanslag vonden 796 personen de dood en vielen meer dan 1500 gewonden. De aanslag was een week ervoor door aan Al Qaida verbonden islamitische militanten aangekondigd omdat zij jezidi's als anti-islamitisch zien. Ook hier werd opnieuw de steniging van Du'a Khalil Aswad als reden aangehaald.
In 2014 waren de jezidi's een van de bevolkingsgroepen die door de terreurgroep ISIS werden vervolgd en vermoord. Op 30 juli van dat jaar kwamen de jezidi's in opstand tegen het oprukkende ISIS; 500 van hen zouden zijn vermoord. Velen van hen kwamen vast te zitten op de berg van Sinjar, waar ook veel mensen stierven door honger, dorst en gebrek aan medicijnen. Het lot van de jezidi's die in handen zijn gevallen van ISIS is dat zij zich moeten bekeren tot de islam; vaak vinden zij de dood of vrouwen worden verhandeld als slaaf[5].
Vandaag leven er naar schatting 75.000 jezidi's in West-Europa (vooral Duitsland en Zweden), 150.000 in de Kaukasus en 500.000 in Iraaks Koerdistan. De jezidi's hebben het moeilijk om zich te handhaven in de stedelijke Europese samenleving en om het jezidisme te institutionaliseren. In België heeft de jezidigemeenschap haar centrum in Luik; de Brusselse jezidi's zijn voornamelijk afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie. In Nederland leven zo'n 5000 jezidi's.
De totale omvang van het aantal volgelingen van het jezidisme wordt geschat op circa 2 miljoen mensen.
Voertaal
De voertaal van de jezidi's is Koerdisch, meestal het Kurmanci-dialect dat vooral in Noord-Koerdistan wordt gesproken.
Pelgrimage
Lalish, een stadje ten noorden van Mosoel (Irak) is de heilige plek voor de jezidi's en is het centrum van de zesdaagse pelgrimage van de jezidi's. In Lalish bevindt zich het graf van sjeik Adi, de stichter van het jezidisme.
Bidden
De jezidi's bidden vijf keer per dag:
- Nivêja berîspêdê ('s morgens vroeg),
- Nivêja rojhilatinê (zonsopgang),
- Nivêja nîvro ('s middags),
- Nivêja êvarî ('s avonds),
- Nivêja rojavabûnê (zonsondergang).
Verschillen met de islamitische gebedsmomenten en -wijzen:
- de moslims bidden voor zonsopgang en na zonsondergang, in tegenstelling tot de jezidi's;
- de jezidi's bidden in het Koerdisch, terwijl de islamitische Koerden in het Arabisch bidden;
- het gebed van de jezidi's gebeurt in de richting van de zon, maar tijdens Nivêja nîvro (middag) moeten ze richting Lalish bidden, terwijl moslims te allen tijde en ongeacht hun locatie richting Mekka bidden.
Feesten
Het jezidinieuwjaar valt in de lente. Tijdens dit feest gebruiken ze de instrumenten dahol en zurna (houten fluit).
Tijdens de pelgrimage vieren de jezidi's Tawusgeran en Cejna ('feest') Cemaiya.
Syrische / Irakese Burgeroorlog
In 2014 en 2015 zijn de jezidi's van Irak door Islamitische Staat (IS) aangevallen, vermoord of als slaven verkocht. De stad / regio Sinjar in Irak werd door IS ingenomen. Inmiddels hebben de Peshmerga de stad heroverd. Ook hebben de jezidi's hun eigen militie opgericht.[6]
Reeds tijdens de gebeurtenissen in 2014 klonk in de internationale gemeenschap alom de beschuldiging van genocide op de jezidi's door IS.
 Zie Genocide op de Jezidi's voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Externe links
- (de) (en) (...) https://web.archive.org/web/20100220015319/http://www.yezidi.org/
- (en) http://www.yazda.org/
- Centrum voor Islam in Europa
- Het volk van de pauw
- Der Jesidismus ein Beispiel für religiösen Synkretismus
Bronnen, noten en/of referenties
|