Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Dmitri Mendelejev
Dmitri Ivanovitsj Mendelejev (Russisch: Дмитрий Иванович Менделеев; uitspraak ) (Tobolsk (West-Siberië), 8 februari 1834 - Sint-Petersburg (Rusland), 2 februari 1907) was een Russisch scheikundige, die de grondlegger is van het huidige periodiek systeem (zie: Geschiedenis van het periodiek systeem). Mendelejev stelde vast dat de elementen volgens een vast patroon zijn te rangschikken. Dit uitgangspunt maakte het voor hem mogelijk om de eigenschappen van elementen te voorspellen nog voor ze ontdekt waren.
Biografie
Dmitri Mendelejev werd geboren in de Siberische stad Tobolsk, als jongste van de vijftien kinderen van Maria Dmitrievna Korniliev en Ivan Pavlovitsj Mendelejev. Op zijn veertiende, na de dood van zijn vader, ging Mendelejev naar het gymnasium in Tobolsk. In 1849 verhuisde de nu arme familie naar Sint-Petersburg, waar Dmitri zich in 1850 inschreef op de universiteit. Na zijn afstuderen werd bij hem tuberculose vastgesteld. Om hiervan te herstellen vertrok hij in 1855 naar de Krim, waar hij docent werd aan het gymnasium. In 1856 keerde hij volledig hersteld terug naar Sint-Petersburg.
Tussen 1859 en 1861 deed hij in Parijs onderzoek naar de dichtheid van gassen en werkte hij in Heidelberg aan de ontwikkeling van de spectroscoop, samen met Gustav Robert Kirchhoff. In 1863 keerde hij terug naar Rusland, waar hij in Sint-Petersburg hoogleraar in de chemie werd aan het Technologisch Instituut en de Universiteit. In datzelfde jaar trouwde hij met Feozva Nikitsjna Lasjeva.
Periodiek systeem der elementen
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In 1866 publiceerde John Newlands zijn Wet van de Octaven. Mendelejev had aan een vergelijkbare theorie gewerkt. Op 6 maart 1869 gaf hij een formele presentatie aan het Russische Chemische Genootschap, met als titel Over de relaties tussen de eigenschappen van elementen en hun atoommassa's, waarin hij beweerde:
- Wanneer chemische elementen gerangschikt worden volgens hun atoommassa openbaart zich een periodiciteit in de eigenschappen.
- In werkelijkheid gaat het niet zo zeer om de atoommassa maar om het atoomnummer, maar de atoomnummers waren in de tijd van Mendelejev nog niet bekend. Voor de ordening maakt dat echter weinig verschil - zie hieronder, punt 7, voor telluur en jood.
- Elementen die vergelijkbare chemische eigenschappen hebben, hebben atoommassa's die bijna gelijk zijn (bijvoorbeeld Pt, Ir, Os) of die regelmatig oplopen (bijvoorbeeld K, Rb, Cs).
- De rangschikking van de elementen of van groepen van elementen naar oplopende atoommassa correspondeert met hun zogeheten valentie (waardigheid), alsmede tot op zekere hoogte met hun chemische eigenschappen; als voorbeeld mag gelden de serie Li, Be, B, C, N, O, en F.
- De meest voorkomende elementen hebben kleine atoommassa's.
- De atoommassa bepaalt het karakter van een element, net zoals de grootte van het molecuul het karakter van een samengesteld lichaam bepaalt.
- We moeten er op rekenen dat er nog veel nu onbekende elementen ontdekt zullen worden - bijvoorbeeld elementen die overeenkomsten vertonen met aluminium en silicium - die een atoommassa zullen hebben die tussen de 65 en 75 ligt.
- Deze gewaagde voorspelling bleek juist te zijn.
- De atoommassa van een element zal in een aantal gevallen moeten worden herzien, op basis van de kennis die we van aangrenzende elementen hebben. Zo moet de atoommassa van telluur tussen 123 en 126 liggen, en kan deze niet 128 zijn.
- Telluur heeft een lager atoomnummer dan jood maar een hogere massa.
- Een aantal eigenschappen van elementen kunnen uit hun atoommassa voorspeld worden.
Zonder dat Mendelejev het wist had Lothar Meyer op hetzelfde moment een bijna identieke periodieke tabel ontwikkeld. Mendelejev heeft echter in zijn tabel drie elementen gevonden die nog niet ontdekt waren, eka-silicium (germanium), eka-aluminium (gallium), en eka-boor (of zoals het in Mendelejvs tijd genoemd was eka-borium: scandium), en voorspelde hun eigenschappen.
Mendelejev werd overal in Europa door wetenschappelijke organisaties geëerd. Toch waren zijn politieke activiteiten voor de Russische regering een bron van zorgen. Dit leidde op 17 augustus 1890 tot zijn vertrek van de Universiteit van St. Petersburg. In 1893 werd hij aangesteld als directeur van het Bureau voor Maten en Gewichten. In 1905 kreeg hij de Copley Medal.
Mendelejev stierf in Sint-Petersburg in Rusland. Het element mendelevium is naar hem vernoemd.
Trivia
- Mendelejev baseerde zich bij het opstellen van zijn tabel op zijn favoriete kaartspel, patience.[1]
- Van 2005 t/m 2008 zond de VRT een quiz uit met als titel De tabel van Mendelejev, gepresenteerd door Ben Crabbé, waarbij de winnaar als "Element van de dag" een plaats kreeg in een tabel die was gebaseerd op het periodiek systeem.
Externe links
- (en) Meer over Mendelejev
- (en) Originele Periodiek Systeem van Mendelejev - geannoteerd
- (en) Mendelejev werd in 1889 uitgenodigd om de jaarlijkse Faraday Lecture te houden. Hij gebruikte de gelegenheid om zijn voortgeschreden inzichten uiteen te zetten: Faraday Lecture - 4 juli 1889 - geannoteerd
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Dmitri Mendeleev op Wikimedia Commons.
| Bronnen, noten en/of referenties
|