Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Decoratiestelsel (Nederland)
In de meeste landen is een decoratiestelsel ontstaan waarin is vastgelegd op welke wijze decoraties zoals ridderorden en medailles worden aangevraagd, voordrachten worden gedaan en de toe te kennen graad wordt gekozen.
In Nederland is het decoratiestelsel ontstaan na het instellen van de Orde van de Unie in het Koninkrijk Holland en de latere ridderorden en onderscheidingen van het Koninkrijk der Nederlanden.
Geschiedenis van het Nederlandse decoratiestelsel
In de vroege 19e eeuw was de Militaire Willems-Orde een gebruikelijke onderscheiding voor officieren, ook in vredestijd. Daarnaast was er de Orde van de Nederlandse Leeuw die alleen aan "heren van stand" werd uitgereikt. De onderscheiding "Broeder in de Orde van de Nederlandse Leeuw" heeft nooit een grote rol gespeeld omdat men zuinig was met het daaraan verbonden pensioen. In de 19e eeuw beleefden onderscheidingen een grote bloei, de vorsten reisden veel en zij decoreerden duizenden personen. Wilhelm II van Duitsland verleende 5039 gouden medailles van de kroonorde van Pruisen aan evenzovele lakeien, koks, koetsiers, perronchefs in kleine plaatsen en hofjagers. Omdat de Tweede Kamer geen derde ridderorde wilde toestaan maakte Koning Willem III der Nederlanden gebruik van zijn Luxemburgse orden. De Luxemburgse ministerraad had daartegen geen bezwaar. Zo werd iemand die nèt niet goed genoeg was voor een "Leeuw" in de Orde van de Eikenkroon benoemd. De Nederlandse koning gebruikte ook de Orde van de Gouden Leeuw van Nassau die hij met vier graden uitbreidde zodat hij over zeventien kruisen in vier orden beschikte. In 1858 kwamen daar nog de drie medailles van de Orde van de Eikenkroon bij.
Dames werden in die jaren niet gedecoreerd.
Toen Willem III in 1890 overleed beschikte Nederland alleen nog over de inmiddels tot onderscheiding "voor dapperheid in de strijd" geworden Militaire Willems-Orde en de Orde van de Nederlandse Leeuw. Daarmee kwam de regering niet uit en dat leidde in 1895 tot het instellen van de Orde van Oranje-Nassau met vijf graden en drie medailles. In 1902 kwam daar nog de Huisorde van Oranje met zeventien graden en onderscheidingen.
Het was de bedoeling dat de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau naast elkaar zouden bestaan maar daarvan kwam niets terecht. De betrokken ambtenaren waren zeer standsbewust en zij schiepen een rangorde die, hoewel nooit officieel vastgesteld, tot 1992 is blijven bestaan.
- Grootkruis in de Orde van de Nederlandsche Leeuw
- Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau
- Commandeur in de Orde van de Nederlandsche Leeuw
- Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau
- Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau
- Ridder in de Orde van de Nederlandsche Leeuw
- Officier in de Orde van Oranje-Nassau
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau
- Gouden eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau
- Zilveren eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau
- Bronzen eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau
- De drie eremedailles zijn in 1992 vervangen door de graad van
Lid in de Orde van Oranje-Nassau
- De drie eremedailles zijn in 1992 vervangen door de graad van
De kamers hebben al sinds de 19e eeuw geregeld over de ridderorden gediscussieerd en er is in 1963 ook een adviescommissie, de Commissie Houben geweest wier adviezen in een diepe la beland zijn. Van hervormingen kwam ondanks de bezwaren uit samenleving en politiek een eeuw lang niets terecht. De twee civiele orden waren verambtelijkt omdat vooral ambtelijke jubilea beloond werden, overdreven hiërarchisch, onvoldoende toegankelijk voor mensen die in het zakenleven verdienstelijk waren en slecht georganiseerd omdat het in de wet voorziene kapittel nooit was benoemd. De sociaaldemocraten vonden dat verdienstelijke arbeiders en werklieden systematisch werden achtergesteld.
Koningin Juliana was ontevreden over het decoratiestelsel maar van de door haar gewenste wijziging kwam jarenlang niets. In haar Huisorde van Oranje greep zij in 1969 in door het aantal graden tot zes terug te brengen. Voor buitenlanders werd de Kroonorde met de vijf traditionele graden en drie medailles ingesteld.
De grote hervorming van het Nederlands decoratiestelsel die na dertig jaar discussiëren en adviezen inwinnen tussen 1988 [1] en 1995[2] plaatsvond zorgde ervoor dat de twee staatsorden werkelijk naast elkaar komen te staan.
De eerste "lintjesregen nieuwe stijl" was die van april 1996.[3]
Orden die geen staatsorden zijn
- De Huisorde van Oranje en de Orde van de Gouden Leeuw van Nassau spelen strict genomen geen rol in het Nederlandse decoratiestelsel. Het zijn particuliere onderscheidingen. Dat geldt ook voor de door de regering erkende particuliere onderscheidingen zoals de Onderscheidingen van het Nederlandse Rode Kruis en onderscheidingen van andere particulieren en overheden zoals gemeenten.
Literatuur
- Nick Steenkamp, Doe wel en zie niet om.Sdu uitgevers Den Haag, 2000
- W.F. Bax, De Nederlandse ridderorden en onderscheidingen, 1951
- C.H Evers, onderscheidingen, leidraad voor de decoraties van het Koninrijk der Nederlanden. De Bataafse Leeuw, 2001.
- * Moed en deugd. Ridderorden in Nederland. De ontwikkeling van een eigen wereld binnen de Nederlandse samenleving. Zutphen, 2003.
| Bronnen, noten en/of referenties
|