Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Breedtegraad
De breedtegraad oftewel breedtecirkel oftewel latitude is samen met de lengtegraad een geografische positieaanduiding in bolcoördinaten. De breedtegraad van een plek op Aarde is de hoek die de verbindingslijn tussen die plek en het middelpunt van de Aarde met het vlak van de evenaar maakt. De breedtegraad varieert van 0° tot 90°, met de toevoeging NB (noorderbreedte, ten noorden van de evenaar, op het noordelijk halfrond) of ZB (zuiderbreedte, ten zuiden van de evenaar, op het zuidelijk halfrond). Een graad (°) wordt onderverdeeld in 60 minuten ('), een minuut wordt onderverdeeld in 60 seconden ("). Een minuut op een grootcirkel komt overeen met een afstand van een zeemijl of 1852 meter. Een parallel of breedtecirkel is de lijn die alle punten verbindt met dezelfde geografische breedte. Alle parallellen lopen evenwijdig aan elkaar. Afgezien van de evenaar zijn dit kleincirkels, waardoor de afstand van een minuut op een breedtecirkel afneemt met toenemende breedte, van een zeemijl op de evenaar tot nul op de polen.
De breedtebepaling kan gedaan worden aan de hand van de positie en de beweging van de sterren aan de hemel. De breedte kan op het noordelijk halfrond onder meer worden bepaald aan de hand van de hoogte van de Poolster. In het ideale geval staat de Poolster op de Noordpool in het zenit (op 90°, recht boven de waarnemer) en aan de evenaar aan de horizon (op 0°). Wanneer we nauwkeuriger naar de plaatsbepaling gaan kijken speelt de bol of ellipsoïde die we als afbeelding voor de aarde gebruiken een belangrijke rol. Men kan dus niet spreken over de lengte of de breedte. In Nederland werd vaak de lengte- en breedtegraad ten opzichte van de ellipsoïde van Bessel, en ook het ED50 referentiesysteem gebruikt. Tegenwoordig wordt steeds meer het WGS84 systeem gebruikt. De laatste twee referentiesystemen liggen in Nederland en België in het horizontale vlak ongeveer 100 meter verschoven ten opzichte van elkaar.
Klimaat en dagduur
De breedte van een plek op aarde is van grote invloed op het regionale klimaat en op de dagduur. Hoe verder een plek van de evenaar verwijderd is, hoe lager de zon staat en hoe minder energie per eenheid van oppervlakte op aarde terecht komt en hoe langer de weg is die de stralen door de atmosfeer moeten afleggen. Ook de variatie in dagduur is groter naarmate men dichter bij de polen komt. Geografisch belangrijke breedtegraden zijn de keerkringen (op 23° 27') en de poolcirkels (op 66° 33'), beiden op zowel het noordelijk als het zuidelijk halfrond.
Astronomische waarnemingen
De breedtegraad van een waarnemer is van invloed op wat er gezien kan worden. Een waarnemer op de noordpool ziet de poolster recht boven zich en alle sterren met een declinatie groter dan 0 draaien evenwijdig aan de horizon hieromheen en gaan nooit onder. Alle zichtbare sterren zijn hier circumpolair, sterren van de zuidelijke hemelkoepel zijn nooit zichtbaar.
Een waarnemer op de evenaar ziet de poolster precies op de noordelijke horizon liggen, en de zuidelijke hemelpool op de zuidelijke horizon. Alle sterren komen in het oosten op en gaan in het westen weer onder.
Voor waarnemers op andere breedtegraden zal een deel van de sterren circumpolair zijn, een deel komt dagelijks op en gaat onder, en een ander deel zal nooit boven de horizon uitkomen.
Zie ook
Externe link
- Bootvisvereniging Zuid-West Nederland - Deltavissers Verschil ED50 WGS84
Vrije mediabestanden over Latitude op Wikimedia Commons