Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Aanhalingsteken
Aanhalingstekens zijn leestekens die aan het begin en het einde van een uitspraak of letterlijk citaat (een aanhaling).
Zij worden soms als stijlmiddel gebruikt om aan te geven dat woorden, zinsdelen of tekstgedeelten ironisch, niet letterlijk of in een andere betekenis bedoeld zijn, men zich wil distantiëren van de gebruikte formulering, of commentaar wil geven over het tekstgedeelte tussen aanhalingstekens.
Afhankelijk van nationale conventies kunnen verschillende aanhalingstekens de norm zijn of de voorkeur hebben. Terwijl het gebruik van de aanhalingstekens in sommige talen door spellingsregels is vastgelegd, laten andere talen het voor een groot deel over aan de persoonlijke keuze.
| Voorbeelden: „O”, “O”, „O“, « O » of »O«. |
Gebruik
Geschreven en gedrukte tekst
In het Nederlands worden voor spraak en dialoog in geschreven en gedrukte tekst dubbele aanhalingstekens gebruikt:
- Jan zei: „Hallo”.
Sinds de invoering van de tekstverwerkingsprogramma’s, worden steeds vaker de hoge aanhalingstekens gekozen, die in het Engels de norm zijn, en die vaak in de software als standaard staat aangegeven:
- Jan zei: “Hallo.”
Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door „zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma’s kunnen daarbij nog toegevoegd worden:
- „Hallo,” zei Jan, „waar ga je heen?”
Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken van dit deel een een komma geplaatst:
- „Gisteren”, zei Jan, „was het veel beter weer.”
Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:
- Jan zei: „An zei ‚Hallo’.”
Het enkelvoudige aanhalingsteken ziet er hetzelfde uit als het weglatingsteken of apostrof, maar heeft een andere functie. Uiterlijk lijkt het op een aantal andere tekens met verschillende functies.
Als gebaar
Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw maken sommige sprekers een gebaar dat de dubbele aanhalingstekens nabootst om te tonen dat ze iemand citeren. Dit gebaar betekent ook in gebarentaal dat men een aanhaling doet.
Aanhalingstekens op schrijfmachines
Op schrijfmachines waren de typografische aanhalingstekens vaak niet aanwezig. Ook in de vroegere computersoftware ontbraken de typografische aanhalingstekens en werd vaak gebruik gemaakt van rechte aanhalingstekens.
Jan zei: "An zei 'Hallo'."
Sinds in tekstverwerkingsprogramma’s een functie werd ingebouwd (SmartQuote) die in plaats van rechte aanhalingstekens typografische aanhalingstekens gebruikt, werd ook in het Nederlands veel gebruik gemaakt van de Engelse standaardnotatie:
- Jan zei: “An zei ‘Hallo’.”
Veel software biedt de mogelijkheid om te kiezen welke tekens men wil gebruiken als aanhalingstekens.
Het gebruik van guillemets is in het Nederlands zeldzaam:
- Jan zei: «An zei ‹Hallo›.»
Nieuwe of onbekende woorden en ironische uitdrukkingen
Enkele aanhalingstekens kunnen gebruikt worden bij ironie, bij niet bekende of nieuwe woorden.
- Hij zei dat hij ’ziek’ was.[1]
In de plaats van aanhalingstekens te gebruiken, kan men een nieuw of onbekend woord cursief wetten.
Zelfverwijzing
Aanhalingstekens kunnen gebruikt worden om te verwijzen naar het woord zelf:
- de letter ’a’
- het woord ’spreken’ in het Chinees is ...
In hedendaags drukwerk wordt voor het aanhalen van woorden liever enkele aanhalingstekens gebruikt in de plaats van de dubbele aanhalingstekens, die een drukkere indruk geven.
Typografisch foutief gebruik
Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook wel eens foutief gebruikt voor:
- respectievelijk boogminuten en boogseconden (bijv. 40° 20’ 50”)
- respectievelijk voet en duim
In deze beide gevallen dient men ’prime’-tekens te gebruiken in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′ 50″. (Html-entiteit &prime en &Prime voor een dubbele prime.) De standaardweergave voor tijdsaangaven is: 40h 20m 50s.
Soms wordt ten onrechte een accent grave (`) gebruikt in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal omdat dit teken direct op een azerty of qwerty-toetsenbord te vinden is, terwijl men voor de typografische aanhalingstekens vaak een toetscombinatie nodig heeft.
SmartQuote
Om het gebruik van typografische aanhalingstekens op de computer te vereenvoudigen, werd de functie SmartQuotes ontworpen. Deze functie, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma’s beschikbaar is, vervangt de rechte aanhalingstekens door typografische aanhalingstekens.
- Typische SmartQuote-fouten
De functie Smart Quotes veroorzaakt echter ook fouten. Vaak gebruikt men de verkeerde tekens in
- woorden waarvan het eerste deel weggelaten werd, zoals: ’k, ’n, ’s, ’t.
- jaartallen waarvan een deel weggelaten wordt, zoals ’64.
De software zet het getypte teken (') hier gewoonlijk om in een openend enkel aanhalingsteken (‘). In werkelijkheid gaat het hier echter om een apostrof of weglatingsteken. Het weglatingsteken komt visueel overeen met een sluitend enkel aanhalingsteken, zoals dat in het Nederlands gebruikt wordt, en dient dus de vorm van een 9 te hebben, niet de vorm van een 6.
Unicode
Unicode bevat de aanhalingstekens zoals ze in het Nederlands gebruikt worden. Ze hebben kenmerk 201E (openend, Double Low-9 Quotation Mark) en
201D (sluitend, Right Double Quotation Mark). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden door respectievelijk Alt+0132 en Alt+0148 te gebruiken. De HTML-entiteiten voor beide zijn: „ en ”.
Weblinks
Bronnen