Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Waan
Een waan is het koesteren van denkbeelden die niet overeenkomen met algemeen geaccepteerde opvattingen, beredeneringen en/of ideeën, waarvan een persoon niet of moeilijk af te brengen is met bepaalde logica. Het betreft hierbij specifieke bewuste aanleidingen / aanwijzingen die gezamenlijk de waan teweegbrengen en de overtuiging voeden (sterken).
Een vorm van een waan of ook een tunnelvisie te noemen, is soms het bewustzijn van mensen, vanwege dat in het algemeen het bewustzijn door het gebruik van lineaire beredeneringen en een bepaald perspectief, men een soort illusie creëert alles of specifiek iets goed te begrijpen. Een voorbeeld hiervan is 'kennisillusie' die soms bij een onderzoek van politie naar een verdachte van invloed blijkt te zijn geweest.
Dit dient niet te worden verward met hallucinaties: de patiënt ziet en hoort tijdens een waan precies hetzelfde als iedereen, maar verbindt hier conclusies aan die volstrekt uit de pas lopen met de werkelijkheid of algemeen geaccepteerde opvattingen. Een patiënt met logisch redeneren op andere gedachten brengen helpt niet: hij zal slechts denken dat iedereen het bij het verkeerde eind heeft of gek is, behalve hij. Het bekendste voorbeeld van een waan is de patiënt die denkt dat er een groot complot bestaat van mensen, die het stuk voor stuk op hem hebben gemunt.
In grote lijnen zijn wanen in te delen in niet-bizarre wanen en bizarre wanen. In het geval van niet-bizarre wanen lopen de denkbeelden van de patiënt uit de pas met de werkelijkheid, maar het is wel mogelijk dat de ingebeelde situatie zich voor zou kunnen doen. Iemand kan bijvoorbeeld het waanidee hebben door de politie geschaduwd te worden. Bij bizarre wanen staan de waanideeën te ver van de realiteit af. Een voorbeeld is een patiënt die denkt dat hij een implantaat in zijn hersens heeft waardoor men zijn gedachten kan afluisteren. Bij bepaalde identificatiesyndromen is het soms niet eenvoudig een grens tussen niet-bizar en bizar te vinden.
Er bestaan verschillende soorten wanen. De belangrijkste of meest bekende zijn:
- Betrekkingswaan, waarbij de persoon meent dat gebeurtenissen, voorwerpen of andere mensen voor hem een speciale betekenis hebben (meestal negatief). In feite zijn alle wanen als een vorm van betrekkingswaan te zien;
- Vervolgingswaan, waarbij de persoon zich lastiggevallen of bedreigd voelt of samenzweringen vermoedt (zie ook: paranoia);
- Schuld- of zondewaan, waarbij de patiënt meent gestraft te worden voor zonden, wangedrag enz.;
- Grootheidswaan, waarbij de patiënt gelooft dat hij een talent of toekomstig machthebber is. Deze mensen wekken door hun innemend maar ook eerzuchtig gedrag vaak eerst bewondering, maar later irritatie van hun omgeving op (zie ook: megalomanie);
- Vergiftigingswaan, waarbij de patiënt denkt vergiftigd te worden. Soms heeft dit tot resultaat dat de patiënt nauwelijks meer durft te eten of drinken;
- Masturbantenwaan, een waan die veelvuldig voorkwam bij pubers in de tijd dat er een taboe op masturberen heerste. De patiënt dacht dat iedereen kon zien dat hij stiekem masturbeerde;
- Querulantenwaan, waarbij de patiënt denkt dat hem een groot onrecht is aangedaan. Via beroep, hoger beroep, cassatie, brieven aan ministers, Koningin en andere hoogwaardigheidsbekleders tracht men zijn "recht" te halen. Overigens kan het soms heel goed voorkomen dat hen wel degelijk een groot onrecht is aangedaan. Het ziekelijke is echter het feit dat querulanten doorgaan daar waar anderen het erbij neerleggen. Zij vormen ook vaak een groot probleem voor rechters. Rechters mogen immers volgens de Wet Algemene Bepalingen niet weigeren om recht te spreken. Maar wat moet een rechter doen als hij hetzelfde verzoekschrift voor de 200e keer ontvangt?
- Somatische waan, waarbij de patiënt ervan overtuigd is dat er iets mis is met de lichaamsfuncties.
- Erotomanie, waarbij de patiënt ervan overtuigd is dat iemand (meestal met een hogere status) verliefd op hem is - veelvuldig geconstateerd bij stalkers.
- Geloofswaan, meestal wordt met geloofswaanzin gedacht aan terroristen, extremisten e.d., doch hebben de meeste gelovigen bepaalde geloofswanen. Namelijk betreft het meestal aannames, waarvan men doet alsof die waar en zeker zijn, wat dus per definitie niet zo is (men gelooft immers dat het zo is). Dit verheffen (overwaarderen) van onzekerheden tot zekerheden, wordt vervolgens door de toewijding en de ontstane overtuigingen van de betrokken gelovigen ontwikkelt tot tunnelvisies. Wanneer deze tunnelvisies permanent zijn geworden, vanwege dat geen onderbouwde visies meer worden begrepen (aangenomen), ondanks de aantoonbaarheid (simpelweg begrijpen) ervan, is er sprake van een waan, een geloofswaan (een voorbeeld is de waan over het hebben van een ziel (of geest), terwijl men van het werkelijk aanwezige brein reeds de 5 componenten kent én begrijpt, wat ook geldt voor de werking, ontwikkeling, aftakeling alsook de beëindiging ervan. Wat er nooit geweest is kan zich (uiteindelijk) ook niet voortzetten).