Waanidee

Een waanstoornis, waandenkbeeld of waanidee is een psychische aandoening waarbij een waan het op de voorgrond tredende symptoom is. De waan (of soms een combinatie van waanideeën) is meer dan een maand aanwezig en is niet-bizar van aard, dat wil zeggen dat de ingebeelde situaties zich in de realiteit zouden kunnen voordoen.

Afgezien van de waan heeft de persoon geen pathologische problemen in de sociale omgang en functioneert in principe goed, hoewel door de afwijkende ideeën spanningen kunnen ontstaan tussen de persoon en zijn omgeving. Soms treden tast- of reukhallucinaties op, maar deze zijn in overeenstemming met de aard van de waan. De waan kan leiden tot problemen met de stemming van de persoon, maar deze episoden zijn korter dan de duur van de waan.

Bij de differentiaaldiagnose moet worden uitgesloten dat er sprake is van een andere aandoening, bijvoorbeeld dementie, schizofrenie, een stemmingsstoornis, hypochondrie of obsessief-compulsieve stoornis.

In het DSM-IV worden de volgende subtypen onderscheiden:

• Erotomanie
• Grootheidswaan
• Jaloersheidswaan
• Paranoïde waan
• Somatische waan
• Gemengd type
• Niet-gespecificeerd type

Transseksualiteit werd tot in de jaren zeventig als waan betiteld. Inmiddels heeft het inzicht dat het in feite gaat om een hevige langdurige genderidentiteitsstoornis, een syndroom gelijkend, waartegen standaardbehandelingen die normaliter in geval van wanen worden toegepast, niet werken, breed terrein gewonnen.

De eerste die de waanstoornis in zijn huidige vorm beschreef, was de psychiater Emil Kraepelin. Hij duidde de aandoening nog aan met de term paranoia.