Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Coriolanus (toneelstuk)
De tragedie van Coriolanus (Engels: The Tragedy of Coriolanus) is een tragisch toneelstuk van William Shakespeare. Hij schreef het omstreeks 1607 - 1608 na zijn andere tragedies Othello, King Lear, Macbeth en Antony and Cleopatra.
Het verhaal gaat over de historische Romeinse staatsman, militair en held Gaius Marcius Coriolanus uit de late 6e eeuw v.Chr. en het begin van de 5e eeuw v.Chr.. Shakespeare haalde zijn inspiratie voor dit toneelstuk uit Lives of the Noble Greeks and Romans van de Griekse schrijver Plutarchus en Ab Urbe Condita van de Romeinse geschiedschrijver Titus Livius.
Publicatie, opvoering
De eerste publicatie van Coriolanus verscheen in de First Folio in 1623. Net als Shakespeares andere tragedies is er geen bewijs van vroegere optredens dan na de Engelse Restoration. De eerste bekende opvoering van het stuk was de bloedige herbewerking van Nahum Tate, in het Royal Dury Lane Theatre in 1682. Een herbewerking van John Dennis (1719) werd door het publiek fel uitgejouwd en afgevoerd na amper drie dagen, het is David Garrick die in 1754 terugkeerde naar de originele teksten van Shakespeare.
Synopsis
Het toneelstuk begint in Rome, waar er rellen aan de gang zijn, doordat de burgers geen graan meer krijgen. De relschoppers richten hun woede op één bepaalde man, Gaius Marcius Coriolanus, een Romeinse generaal, die men verantwoordelijk acht voor de wegname van het graan. De relschoppers komen in aanraking met een patriciër genaamd Menenius Agrippa, en net als Marcius probeert hij de bevolking te bedaren, terwijl Marcius openlijk zijn minachting uit voor het plebs, door te zeggen dat ze het graan niet waardig zijn, door hun gebrek aan militaire dienst en inspanning. Twee gezagdragers (tribuun) van Rome, Brutus en Sicinius, geven Marcius hieromtrent privaat een uitbrander. Hij verlaat Rome, nadat er nieuws komt dat er een volci-leger in de buurt is. De commandant van het Volskenleger, Tullus Aufidius, heeft het al vaak moeten opnemen tegen Marcius, en beschouwt hem dan ook als zijn nemesis. De commandant van het Romeinse leger wordt aangevoerd door Cominius, met Marcius als zijn rechterhand. Terwijl Cominius zijn soldaten naar Aufidius zijn leger neemt, organiseert Marcius een inval in de Volskense stad Corioles. De belegering van Corioles is bij de start onsuccesvol, maar Marcius kan door de poorten van de stad doorbreken, zodat de Romeinen de stad kunnen veroveren. Hoewel hij uitgeput is door het gevecht, marcheert Marcius vlug om zich bij Cominius te vervoegen en de andere Volskense troepen te bevechten. Marcius en Aufidius ontmoeten elkaar op het slagveld, en ze gaan elkaar te lijf, het gevecht tussen beiden houdt pas op wanneer een andere soldaat van Afidius' leger hem wegsleept van het gevecht.
Uit erkenning voor de ongelooflijke moed van Marcius, geeft Cominius hem de eervolle naam Coriolanus. Wanneer ze terug zijn in Rome, moedigt Coriolanus' moeder Volumnia haar zoon aan om consul te worden. Coriolanus twijfelt om zich verkiesbaar te stellen, maar hij buigt voor zijn moeders wil en wensen. Hij wint moeiteloos de steun van de Romeinse senaat en lijkt eerst ook gewonnen te hebben van de favorieten, hoewel Brutus en Sicinius een plan smeden om zich te ontdoen van Coriolanus, zij stichten een andere rel aan, in oppositie tegen zijn benoeming als consul. Op deze oppositie schiet Coriolanus in een razernij, en voert een bittere verbale oorlog tegen het concept van democratie. De twee tribunen veroordelen Coriolanus voor verraad in zijn woorden, en verbannen hem.
Nadat hij uit Rome is verbannen, zoekt Coriolanus zijn vijand Aufidius op in de Volskense hoofdstad, en vertelt hen, dat hij hun leger naar overwinning kan leiden tegen het Romeinse leger. Aufidius en zijn superieuren omarmen Coriolanus, en geven hem toestemming om een nieuwe aanval op Rome te leiden. Rome is in paniek, en probeert wanhopig om Coriolanus over te halen zijn kruistocht voor wraak tegen Rome een halt toe te roepen, maar zowel Cominius als Menenius falen in hun poging. Uiteindelijk stuurt men Coriolanus' moeder naar haar zoon, samen met zijn vrouw en kind en een andere dame. Volumnia kan haar zoon doen afzien van het plan om heel Rome te vernietigen. Coriolanus concludeert dat hij in plaats van de vernietiging van Rome beter een vredesakkoord kan regelen tussen de Volsci en de Romeinen. Wanneer Coriolanus terugkeert naar de metropool van de Volsci, vermoorden samenzweerders, geleid door Aufidius, Coriolanus voor zijn verraad.
Analyse en receptie
Coriolanus is misschien de meest opmerkelijke held in Shakespeares tragedies, met weinig pauze in de monoloog, of de verklaring van zijn trotse isolatie van de Romeinse samenleving. Op deze manier is hij verschillend van andere helden uit het Shakespeare-repertoire zoals een Hamlet of een King Lear, maar heeft hij veel meer weg van de helden uit de oudheid als een Achilles, Odysseus en Aeneas, alsook het toneelstuk van Christopher Marlowe zijn veroveraar Tamburlaine, wiens militaire trots een erfgenaam vindt in Coriolanus. Hij wordt vaak onsympathiek bevonden door de lezer, hoewel zijn typische trots op een vrijwel eigenaardige manier in evenwicht wordt gehouden door een afkeer voor complimentjes van zijn medestrijders, en zijn onwil om uit te buiten en te lasteren voor politiek gewin. De politieke ondertoon van het stuk Coriolanus is veelvuldig en genuanceerd. Het drama bestudeert zeer nauwgezet de tegengestelden tussen volkse democratie (Brutus en Sicinius zijn voorstander) en de autocratie, vertegenwoordigd door Coriolanus en de consul. Het stuk blijft zijn serieuze toon doorheen het stuk behouden, er is een afwezigheid van komische scènes, narren, of andere instrumenten die Shakespeare wel eens gebruikte om zijn tragedies wat luchtiger te maken. T.S. Eliot riep zelfs Coriolanus uit tot een werk dat superieur is aan Hamlet in zijn The Scared Wood: essay on Poetry and Criticism waarin hij het stuk samen met Antony and Cleopatra Shakespeares grootste verwezenlijking noemt . Elliot citeert van Coriolanus een passage in zijn eigen The Waste Land. Net zoals in Hamlet, is de centrale relatie deze van moeder en zoon, maar in Coriolanus is deze relatie minder gebroken, en ontdaan van de seksuele spanning die bestaat tussen Gertrude en haar Deense prins.
Bertolt Brecht heeft ook een bewerking gemaakt van Shakespeares toneelstuk, in 1952, als Coriolan, om een tragedie te maken van de arbeiders, niet het individu. Hij introduceerde het vervreemdingseffect, maar hij had bedenkingen over deze versie, en op het einde verkoos hij toch Shakespeare-origineel, daar hij vond dat het stuk deze elementen al bevatte.
Externe links
- [1] - tekst van Project Gutenberg
- Plutarch's Life of Coriolanus – 17e-eeuwse Engelse vertaling door John Dryden
- Plutarch's Life of Coriolanus
- http://www-tech.mit.edu/Shakespeare/coriolanus/ -- Volledige tekst van Shakespeare's toneelstuk
- The Tragedie of Coriolanus - HTML versie van deze titel.
| De werken van William Shakespeare |
|---|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Coriolanus op Wikimedia Commons.