Rijsel

**Rijsel**
*Lille*
	Stad in Frankrijk
Bestand:Flag of Lille.svg; (Details)	Wapen van Rijsel
	;
	Situering
Departement	Bestand:Drapeau fr département Nord.png Noorderdepartement (59)
Arrondissement	Rijsel
Kanton	hoofd van 6 kantons: ; Rijsel-1, Rijsel-2, Rijsel-3, Rijsel-4, Rijsel-5 en Rijsel-6.
Intercommunalité	Europese metropool van Rijsel
Coördinaten	50°038′N 3°04′E
	Algemeen
Oppervlakte	34,83 km²
Hoogte	17 - 45 m
Burgemeester	Martine Aubry
	Overig
Postcode	59000, 59160, 59260, 59777, 59800
INSEE-code	59350
Website	lille.fr
	Foto's
	Het oude beursgebouw en het belfort van de Kamer van Koophandel
	Het oude beursgebouw en het belfort van de Kamer van Koophandel
	Het Theaterplein, vlak bij het centrale plein gelegen, huisvest enkele karakteristieke gebouwen
	Het Theaterplein, vlak bij het centrale plein gelegen, huisvest enkele karakteristieke gebouwen
Portaal	Frankrijk

Rijsel^[1] of Lille^[2] is een stad in Noord-Frankrijk nabij de grens met België aan de rivier de Deule. Het is de hoofdstad zowel van Frans-Vlaanderen en van het Noorderdepartement, als van de per 1 januari 2016 opgeheven regio Nord-Pas-de-Calais en van de nieuwe regio Hauts-de-France.

De stad zelf telt 226.827 inwoners (2009), maar vormt samen met steden als Roubaix, Villeneuve-d'Ascq en Tourcoing een van de vier grootste agglomeraties van Frankrijk, de Europese metropool van Rijsel met 1.106.885 inwoners (2007).^[3] Rijsel ligt 25 km ten zuidwesten van de Belgische stad Kortrijk, waarmee het een transnationaal Eurodistrict vormt: de Frans-Belgische Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik. Op die manier is Rijsel, in bredere zin, met ook de omgeving van Kortrijk en Moeskroen in België, het centrum van een dichtbevolkte regio met circa 2.100.000 inwoners.^[4]

Rijsel heeft vanouds belangrijke industrie (textiel) en is een universiteitsstad met een regionale functie.

Naam

De stad is gesticht onder de Latijnse naam Ad Insulam, die letterlijk "op/bij het eiland" betekent. Dit werd in het Oudfrans vertaald als à l’isle en in het Middelnederlands, met gebruik van het Romaanse leenwoord, als ter ijs(s)el (uitspraak [tər i:səl]). In beide talen trad verkeerde woordscheiding op. Dat gaf in modern Frans à Lille en in modern Nederlands te Rijsel (met de klankwettige ontwikkeling van Middelnederlands [i:] tot Nieuwnederlands [ɛɪ]; de uitspraak in het West-Vlaamse dialect heeft nog steeds een [i]-klank). Beide namen zijn ongeveer even oud.

Er bestaan in Frankrijk veel misvattingen over de betekenis en herkomst van de Franse naam van de stad. Lille lijkt namelijk op het Latijnse lilium, dat "lelie" betekent. De lelie is om die reden sinds 1199 op het wapenschild terug te vinden.

De stad is in Vlaanderen voornamelijk bekend onder de Nederlandse naam Rijsel en in Nederland onder de Franse naam Lille.^[1] Voor veel Nederlanders is Rijsel zelfs een onbekende naam. In Vlaanderen kan de naam Lille verwarrend zijn, vanwege de gelijknamige Antwerpse gemeente. Wegwijzers in Vlaanderen vermelden Rijsel, soms in combinatie met Lille tussen haakjes.

Geschiedenis

Zie geschiedenis van Rijsel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De geschiedenis van Rijsel begint met de stichting in de 11e eeuw door Boudewijn V, graaf van Vlaanderen, op een eiland in de Deule (zie ook de betekenis van de naam Rijsel hierboven). De aanvang van Rijsel wordt over het algemeen gezocht bij de stichting en bouw van het seculiere Sint-Pieterskapittel in 1055-1065. Hierbij moet men vaststellen dat tot dan toe ondanks een redelijke bewoning geen bedehuis aanwezig was. Er wordt althans geen melding van gemaakt, noch zijn er archeologische sporen van teruggevonden. Rijsel werd de hoofdstad van Rijsels-Vlaanderen, het zuidelijke deel van het graafschap Vlaanderen. In 1297 werd de stad ingenomen door het Franse leger, na verwoede gevechten waarbij de inwoners, volgens de overlevering, een kudde varkens inzetten om een Franse aanval af te slaan. Na de slag bij Pevelenberg in 1304 werd Rijsel, samen met de rest van Picardisch Vlaanderen een deel van Frankrijk, tot de streek in 1369 als huwelijksgeschenk aan Filips de Stoute geschonken werd. In de 16e eeuw werd het hoofdzakelijk rooms-katholiek gebleven Rijsel herhaaldelijk bestookt door protestantse rebellen uit Moeskroen (de zogenaamde Hurlus).

Bestand:Map Vieux Lille Vauban.png

18e-eeuwse kaart van de oude binnenstad en de citadel

In 1667 werd de streek door de Franse koning Lodewijk XIV belegerd en ingenomen, tegen de wil van haar Spaansgezinde bewoners. Van 1708 tot 1713 was de streek opnieuw in handen van Nederlandse troepen maar werd bij het verdrag van Utrecht aan Frankrijk teruggegeven. Na de Franse Revolutie lag de stad in de frontlinie en werd hij aangevallen vanuit de Oostenrijkse Nederlanden. Het beleg mislukte en de Franse generaal Dumouriez zag de kans de gehele Zuidelijke Nederlanden te veroveren.

In de 19e eeuw kenden Rijsel en omstreken een snelle bevolkingsstijging door industrialisatie. De textielindustrie trok veel immigranten aan, vooral Vlamingen en Polen. De stad stond bekend als "het Manchester van Frankrijk". Het van oudsher rooms-katholieke Rijsel, waar in 1881 het Eerste Internationale Eucharistische Congres werd gehouden, werd een 'linkse' stad. In 1888 componeerde Pierre De Geyter er de Internationale, en in 1896 werd Gustave Delory er de eerste socialistische burgemeester van een Franse stad.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog had de stad zwaar te lijden van bombardementen. Een groot deel van het stadscentrum werd door brand verwoest. De ineenstorting van de textielhandel na 1929 zorgde voor grote armoede in Rijsel. Toen na 1980 een nieuwe crisis in de textielindustrie, maar ook een crisis in de metaalindustrie en het stopzetten van de steenkolenwinning in het hele Departement du Nord voor grote werkloosheid zorgden, koos de stad resoluut voor de dienstenindustrie. Pas na 2000 begonnen de bevolkingscijfers weer te stijgen. Daalde het inwonertal tussen 1936 en 1982 van 240.747 tot 168.424, ondanks de aanhechting van Hellemmes en Lomme, in 2004 was het weer gestegen naar 226.800.

Economie

Rijsel is altijd al een kruispunt geweest van autowegen, waterlopen en spoorwegen, waardoor de stad vroeger een belangrijk economisch centrum was en dat ook nu nog is. In de 18e en 19e eeuw was het daarnaast de textielindustrie die Rijsel deed uitgroeien tot 'het Manchester van Frankrijk', zowel in positieve als negatieve zin. In deze periode kende Rijsel namelijk niet alleen een bloeiende economie, maar ook bijbehorend enkele sloppen- en krottenwijken waar de leefomstandigheden vaak zeer slecht waren.

Tegenwoordig speelt ook het toerisme een belangrijke rol voor de economie. In 2004 bezochten 9 miljoen toeristen de stad en zorgden 1,4 miljoen toeristen voor in totaal 2,4 miljoen overnachtingen.

In 2009 telde Rijsel 8.341 ondernemingen, waarvan 8,86% in de industrie, 33,92% in de handel en 57,22% in de dienstensector.^[5]

Cultuur

In 2004 was de stad samen met Genua de culturele hoofdstad van Europa. Er bevinden zich diverse musea in de stad, waaronder het Palais des Beaux-Arts, een van de grootste kunstmusea van Frankrijk. Rijsel is verder de zetel van het gelijknamige in 1913 gestichte rooms-katholieke bisdom Rijsel. De Christ Church Lille is een (Engelstalige) Anglicaanse kerk.

Architectuur

In veel huizen in Rijsel zijn zowel Franse als Vlaamse invloeden te herkennen. Zo is er vaak gebruikgemaakt van rode en bruine baksteen, iets wat in Frankrijk een stuk minder gebruikelijk is dan in België. Ook zijn er veel wijken, in het bijzonder in groter Rijsel, waar rijtjeshuizen niet ongewoon zijn. Deze in Frankrijk ongewone kenmerken maken van Rijsel wat architectuur betreft tot een overgangstad tussen de Franse bouwstijl en die van Vlaanderen, Nederland en Engeland.

Bezienswaardigheden

Rijsel telt een aantal bouwwerken en pleinen die het bezichtigen waard zijn. Het grootste deel hiervan ligt dicht bij elkaar in het centrum van de stad.

Bestand:Chambre de commerce de Lille.JPG

Het belfort van de Kamer van Koophandel

De Kamer van Koophandel en haar belfort. Deze is gelegen aan het Theaterplein (Plâce du théatre).
De Place du Général-de-Gaulle, ook bekend als Grande Place, waaraan onder andere het oude beursgebouw is gelegen. Dit beursgebouw lijkt van de buitenkant een groot gebouw, maar is in werkelijkheid opgebouwd uit 24 kleine handelshuisjes rond een binnenplaats.
Het geboortehuis van Charles de Gaulle, nu een museum.
Het operagebouw, eveneens gelegen aan het Theaterplein. Het neo-klassieke gebouw werd in 1924 in gebruik genomen en heeft een grote zaal met een capaciteit van meer dan 1.000 mensen.
Het stadhuis (hôtel de Ville) met belfort. Het belfort is meer dan 100 meter hoog en de trap die naar de top leidt telt ruim 400 treden.
De Place Rihour met het gotische Palais Rihour.
Het Palais des Beaux-Arts, het op het Louvre na belangrijkste museum van Frankrijk.
De Notre-Dame de la Treille-kathedraal. De bouw van deze kathedraal begon in 1854, en is in 1999 afgewerkt.
Het Hospice Comtesse, een 13e-eeuws hospitaal. Het gebouw wordt nu gebruikt als museum.
De Porte de Paris. Deze 32 meter hoge triomfboog werd gebouwd in 1687, ter ere van 'zonnekoning' Lodewijk XIV.
De Citadel van Rijsel, een 17e-eeuwse citadel, gebouwd in opdracht van maarschalk Sébastien Le Prestre de Vauban. De citadel is onderdeel van een grote verdedigingsgordel langs de Franse noordgrens, de zgn. pré carré, waarvoor Vauban ook nog enkele andere citadellen ontwierp. Het is nog steeds in gebruik als militaire kazerne, beneden is een park met een dierentuintje.

Het zakendistrict Euralille, opgebouwd rond het Station Lille Europe, is een modernere bezienswaardigheid. Euralille, gebouwd naar een ontwerp van onder anderen Rem Koolhaas, Jean Nouvel, Christian de Portzamparc en Claude Vasconi, heeft enkele bijzondere bouwwerken en ook het winkelcentrum is een populaire attractie.

Panorama van de place du Général de Gaulle, het centrale plein van de stad

Evenementen

Ieder jaar vindt in het eerste weekend van september de Braderie van Rijsel plaats. De braderie is een van de grotere jaarlijkse Franse evenementen en is tevens de grootste rommelmarkt van Europa. De Braderie van Rijsel trekt ieder jaar één à twee miljoen bezoekers. Datzelfde weekend vindt ook de internationaal hoog aangeschreven halve marathon van Rijsel plaats.

Sinds 2006 wordt in de stad het jaarlijkse Lille Comics Festival gehouden. Dit is een belangrijk en bekend tweedaags stripfestival dat tijdens het eerste weekend van november plaatsvindt.

Voor de muziekliefhebbers is er onder andere het jaarlijkse pianofestival.

Politiek

Burgemeester

Zie ook de lijst van burgemeesters van Rijsel

Sinds 2001 is Martine Aubry (PS) burgemeester.

Verkeer en vervoer

Bestand:Lille Autouroutes.svg

Het verkeersnetwerk in de omgeving van Rijsel

Bestand:Lille VAL 208.jpg

Een metro van het type VAl-208

Rijsel is een verkeersknooppunt in de regio Noord-Frankrijk. De stad wordt omringd door enkele belangrijke "autoroutes" en beschikt over een eigen luchthaven, een TGV/Eurostarstation en een rivierhaven die behoort tot de drie grootste van Frankrijk.

Wegverkeer

Met vijf snelwegen is Rijsel na Parijs het drukste autosnelwegenknooppunt van Frankrijk. De volgende autoroutes doen de stad aan:

A27 Rijsel - Doornik - Brussel/Luik - Duitsland
A23 Rijsel - Valenciennes
A1 Rijsel - Arras - Parijs/Reims - Lyon/Orléans/Le Havre
A25 Rijsel - Duinkerke - Calais - Engeland/België
A22 Rijsel - Kortrijk - Gent - Antwerpen - Nederland

Stads- en streekvervoer

De metro van Rijsel is de eerste van het type Véhicule Automatique Léger (VAL), een volautomatische metro op luchtbanden die zonder machinist op het metrostel wordt bestuurd. De afkorting VAL stond aanvankelijk voor Villeneuve d'Ascq - Lille, de eerste route van de metro. Inmiddels is er nog een tweede metrolijn, naar Roubaix en Tourcoing, die vlak bij de Belgische grens eindigt.

Naast het metronet is er een tramverbinding tussen Rijsel, Roubaix en Tourcoing.

Spoorwegen

Zie ook: TER Nord-Pas-de-Calais

Rijsel vormt een belangrijk spoorwegknooppunt. Er zijn twee grote stations: Lille Europe, waar op een paar lokale treinen na enkel TGV- en Eurostar-treinen stoppen, en het kopstation Lille Flandres, waar de meeste andere treinen vertrekken of hun reis beëindigen. Het grootstedelijke gebied rond station Lille-Europe, Euralille, is ontworpen door de Nederlandse architect Rem Koolhaas.

Vanuit de Belgische steden Kortrijk en Doornik vertrekken internationale NMBS-treinen naar het station Lille Flandres.

Overige spoorwegstations in de gemeente zijn Lille-Porte-de-Douai, Lille-CHR, Hellemmes, Lille-la Madeleine, Mont-de-Terre en Lezennes.

Luchthaven

Op ongeveer 15 minuten van het stadscentrum ligt luchthaven Lille-Lesquin. De luchthaven van Rijsel is in bezoekersaantallen het op elf na grootste vliegveld van Frankrijk en in vrachtvervoer het op drie na grootste vliegveld van het land.

Onderwijs

De Université Lille Nord de France beroept zich op de traditie van de Universiteit van Dowaai (Douai), die in de 16e eeuw werd gesticht. Rijsel beschikt over vier universiteitscampussen.

De overheid nam het initiatief tot de oprichting van de Campus Lille I (USTL), Campus Lille II en Campus Lille III : 110.000 studenten
Europees Doctoraalcollege aan de Universiteit Lille Nord de France.
De oudste universiteit is de in 1875 opgerichte Université Catholique de Lille.

Andere instellingen voor hoger onderwijs omvatten:

Bestand:Lille.GrandPlace.JPG

Het hoofdkantoor van La Voix du Nord aan de Grande Place

Sport

Lille OSC is de professionele voetbalclub van Rijsel, maar speelt in buurgemeente Villeneuve-d'Ascq. Lille OSC speelt doorgaans in Ligue 1, het hoogste Franse niveau. De club werd meermaals kampioen van Frankrijk.

Media

La Voix du Nord, de regionale krant van Noord-Frankrijk heeft haar zetel op de place du Général-de-Gaulle in Rijsel. Andere dagbladen in Rijsel en omgeving zijn de Liberte-Hebdo, de Metro Lille en de Nord Eclair. Ook France Bleu, het Franse netwerk van regionale radiozenders, is actief in de stad onder de naam France Bleu Nord.