Wikipedia

Wikipedia is een project van de Wikimedia Foundation, een in Florida gevestigde organisatie zonder winstoogmerk. Onder de paraplu van de Wikimedia Foundation bevinden zich diverse meertalige projecten waarvan Wikipedia het oudste, bekendste en succesvolste is. De naam Wikipedia is een samentrekking (portmanteau) van het uit het Hawaïaans afkomstige "wiki" en het Engelse (maar oorspronkelijk uit het Grieks afgeleide) "encyclopedia".

Het doel van Wikipedia is om in elke taal een complete, rechtenvrije encyclopedie op het internet te creëren. De artikelen in deze encyclopedie worden geacht een neutraal gezichtspunt in te nemen. Omdat de artikelen door elke bezoeker bewerkt kunnen worden, geeft Wikipedia echter geen garantie wat betreft de juistheid en evenwichtige kwaliteit van de informatie. Daarnaast is vanwege het open karakter van het project vandalisme een probleem.

De Nederlandstalige versie is te vinden op nl.wikipedia.org. Eind 2011 passeerde het aantal artikelen in de hoofdnaamruimte de 1.000.000, nadat er wekenlang enkele bots hadden gedraaid die een grote hoeveelheid gegevens uit databases naar Wikipedia overzetten. De Engelstalige versie is het grootst, met ruim 3.700.000 artikelen in september 2011. In totaal zijn er meer dan 10.000.000 artikelen te vinden op heel Wikipedia in 255 verschillende talen.

Opzet

Wikipedia is opgezet in de vorm van een WikiWiki. Voor Wikipedia is een apart programma ontworpen. Tegenwoordig is deze software, MediaWiki, een opensourcesoftware-project dat zeer actief is en ook gebruikt wordt door de andere projecten van de WikiMedia Foundation en door diverse andere projecten en bedrijven.

Kenmerken van het project

Wikipedia is een echte wiki, hetgeen betekent dat elke inhoudelijke pagina door iedere willekeurige bezoeker bewerkt kan worden. Wikipedia was de eerste serieuze, algemene, digitale encyclopedie waarbij met dit concept gewerkt werd. In vergelijking met andere concepten om informatie te verzamelen heeft dit tot gevolg dat Wikipedia, waar het actuele gebeurtenissen betreft die in de algemene belangstelling vallen, vaak zeer snel bijgewerkt is. Daar is het concept ook naar genoemd: ’wikiwiki’ betekent in het Hawaïaans ’snel’.

Kenmerkend voor het project en het succes ervan is tevens het feit dat de inhoud deels rechtenvrij is. Alle tekst en media worden door Wikipedia door middel van de GFDL-licentie vrijgegeven en beschikbaar gesteld voor het publiek. Eenieder is daarmee gerechtigd de inhoud kosteloos te verspreiden en/of te wijzigen, terwijl niemand de toegang tot een uit Wikipedia overgenomen en eventueel gewijzigde inhoud kan worden onthouden.

Wikipedia presenteert zich daarbij uitdrukkelijk als een encyclopedie en niet als een woordenboek, discussieforum of webportaal. Voor woordenboekinformatie is overigens het zusterproject Wiktionary in het leven geroepen.

Richtlijnen en basisregels

Auteursrechtenschendingen zijn gevaarlijk voor Wikipedia. Een belangrijke regel is dan ook teksten die auteursrechten schenden, niet toelaatbaar zijn. Volgens een andere richtlijn zouden artikelen een neutraal standpunt dienen te vertolken. Artikelen hebben zogenaamde overlegpagina’s om onduidelijkheden of twistpunten te bespreken. Voor de Wikipedia van een bepaalde taal geldt, dat de bijdragen in de respectievelijke taal van geschreven moeten zijn (uitzonderingen als citaten daargelaten).

Medewerkers

Iedereen kan aan Wikipedia bijdragen, ook anoniem. Er is geen limiet aan het bijdragen, sommigen doen dit incidenteel, anderen dagelijks. Theoretisch kan alle tekst door iedereen bewerkt worden. Vooral in de begintijd van het project kon iemand aan een kort artikel beginnen, waarna een aantal anderen eraan verder werkten tot het een volwaardig encyclopedisch artikel werd.

Leiding

Wikipedia heeft geen leiding; de eigenaar van de website, de Wikimedia Foundation, staat de website een grote autonomie toe. Binnen de enkele taalversies zijn wel gemeenschappen ontstaan die bijvoorbeeld via een stemming tot een gezamenlijk besluit kunnen komen. Er zijn moderatoren die voor een goede afloop van procedures zorgen maar niet de inhoud van Wikipedia kunnen bepalen. Dat geldt ook voor de steunvereniging in Nederland, Wikimedia Nederland. De ledenvergadering zou geen besluiten over de inhoud van Wikipedia kunnen nemen.

Het bedrijf Bomis betaalde aanvankelijk twee mensen, de oprichters van Wikipedia Larry Sanger en Jimmy (Jimbo) Wales, de eigenaar van Bomis, om aan het project te werken en er in bepaalde zin leiding aan te geven. Later werd Larry Sanger vrijwilliger bij Wikipedia. Andere Bomis-personeelsleden die aan het project hebben meegewerkt zijn Tim Shell, één van de medeoprichters van Bomis, en programmeurs als Jason Richey en Toan Vo.

Sinds 20 juni 2003 vaart Wikipedia onder de vlag van de Wikimedia Foundation. Jimmy Wales was tot oktober 2006 voorzitter van de Wikimedia Foundation, en sinds Florence Devouard het stokje heeft overgenomen voorzitter emeritus.

Geschiedenis van Wikipedia

Het project begon met een conversatie tussen twee oude internetvrienden, Larry Sanger, hoofdredacteur van Nupedia en Ben Kovitz, een computerprogrammeur en bèta-wetenschapper, op de avond van 3 januari 2001 in San Diego (Californië). Kovitz had al eerder te maken gehad met een ander soort wikiproject, en toen hij het basisconcept aan Sanger uitlegde, zag deze onmiddellijk dat het wikiformaat uitstekend geschikt zou zijn voor het opzetten van een opener, minder formeel project dan Nupedia. Vier maanden daarvoor hadden Sanger en zijn baas Jimmy Wales, president-directeur van Bomis, Inc., al eens verschillende mogelijkheden besproken om naast Nupedia een opener, aanvullend project te beginnen. Het kostte Sanger dus niet veel moeite om Wales over te halen een wiki voor Nupedia op te zetten. Nupedia’s eerste wiki ging online op 10 januari 2001. Van de kant van de auteurs en redacteuren van Nupedia kwam echter het nodige protest tegen het plan om Nupedia zo nauw te associëren met een webpagina, gebaseerd op het wikiconcept. Daarom kreeg het nieuwe project per 15 januari de naam ’Wikipedia’ en een eigen, onafhankelijk adres op het web. Deze datum werd later uitgeroepen tot Wikipediadag.

Heel wat deelnemers kwamen in één klap binnen via publicatie van Slashdot in maart en juli. Ook andere publicaties trokken deelnemers, zoals die op Kuro5hin. Zoekmachines (vooral Google) en andere portals dirigeren dagelijks honderden potentiële deelnemers naar Wikipedia. Op 12 februari 2001 werd de eerste mijlpaal van 1000 artikelen (pagina's) al overschreden; daarna groeide het met ca. 1000 per maand en steeg het een tijdlang tot ongeveer 40.000 per maand.

Op 3 augustus 2003 verscheen op de Nederlandstalige Wikipedia het 10.000e artikel. Gezamenlijk werd hierover een persbericht opgesteld. De maanden direct hierna nam het bezoek en het aantal medewerkers toe.

In de maanden augustus en september 2003 werd een internationale logowedstrijd gehouden. Het logo van Paul Stansifer werd met grote meerderheid verkozen. Daarna werd dit aangepast tot een grijze versie op basis van hetzelfde idee.

De explosieve groei van Wikipedia stagneerde na 2008, zowel in aantal nieuwe artikelen per dag als aantal actieve gebruikers. Nadat de website volgens Alexa na 2008 jarenlang op nummer 6 stond op de wereldranglijst van de meestbezochte sites, kwam de site in 2011 op nummer 7 op de lijst, toen het door Blogger werd ingehaald. In Nederland staat de site tevens op nummer 7, maar de snel groeiende sites LinkedIn en Twitter staan op respectievelijk nummer 8 en 9 (in september 2011). De Nederlandse Wikipedia wordt aanzienlijk minder gelezen dan de Engelse, ook al verschijnt hij in Nederland of België regelmatig hoger in de zoekresultaten op Google, aangezien Google rekening houdt met de locatie.

De meest geraadpleegde Wikipedia-versies zijn de Engelstalige Wikipedia (61.32%), gevolgd door de Spaanse (6.82%), Russische (6.04%), Japanse (5.72%) en de Duitse versie (5.25%).

Groei

De oorspronkelijke en verreweg de grootste van de Wikipedia’s is de Engelstalige. Het oorspronkelijke doel was te komen tot minimaal 100.000 artikelen, maar toen dat aantal was bereikt, ging de groei nog volop door.

Vanaf de zomer van 2001 zijn er naast de oorspronkelijke Engelstalige vele andere Wikipedia’s gestart, waaronder de Nederlandstalige. Het aantal talen en dialecten neemt nog steeds toe. Naast de Engelstalige hebben vooral de Duits- en de Franstalige Wikipedia het grootste aantal artikelen.

Knelpunten

Vandalisme

Iets waar Wikipedia, net zoals andere wiki's, mee te kampen heeft is vandalisme. De ervaring leert dat echte onzin (zoals "Wikipedia is een project van het NOS-journaal", "Zeekoeien zijn gek op pizza" (in een artikel over de basgitaar) of "Jantje is gek!!!!") vaak snel verwijderd wordt. In de hierdoor ontstane onaangename 'jachtsfeer' worden soms ook geldige bijdragen als vermeend vandalisme teruggedraaid, veelal omdat de 'anonieme bijdragen' met argwaan worden bezien. Ook bijdragen van geblokkeerde bijdragers worden naderhand verwijderd, omdat het motief van die bijdrager in twijfel getrokken wordt, ook al is de bijdrage feitelijk juist en voorzien van neutrale bron die de juistheid van de bijdrage aantoont. Ander vandalisme („puberaal geklieder”) blijft op de pagina’s staan omdat de medewerkers de energie verliezen om er iets aan te doen. Anderen verliezen dan weer de moed om artikelen te schrijven, wanneer ze ondervinden dat vandalen zomaar hun gang gaan.

Er komen geleidelijk aan steeds krachtiger hulpmiddelen beschikbaar om dit soort vandalisme te bestrijden.

'Onzichtbaar vandalisme' en hoaxen blijken echter hardnekkiger te zijn. Door subtiele wijzigingen kan een heel andere draai aan een artikel worden gegeven. Ook kan iemand natuurlijk per ongeluk foutieve informatie toevoegen. Wanneer niemand door heeft dat de informatie onjuist is, kan die maanden- of zelfs jarenlang op Wikipedia blijven staan. Zo zijn er gevallen bekend van artikelen over personen die in werkelijkheid niet bestaan, doch waar toch maandenlang een artikel over bestaan heeft. In het artikel Slag om Stalingrad heeft bijvoorbeeld van 17 april 2004 tot 9 maart 2007 (bijna 3 jaar) onafgebroken foutief gestaan dat deze slag op 28 juni begon, terwijl verderop in het artikel wel de goede datum vermeld stond!

Het idee dat naarmate een artikel meer bewerkt wordt, het vanzelf beter wordt, is ook bekritiseerd. Veel van de bewerkingen zijn klein (spelfouten, opmaak). Verder is het volgens critici net zo waarschijnlijk dat een goed artikel zal verslechteren als veel mensen eraan gaan sleutelen als het tegenovergestelde. Criticus Robert McHenry geeft het voorbeeld van het Engelstalige lemma over Alexander Hamilton, dat (op 4 november 2004) interne inconsistenties bevatte, doordat Hamiltons geboortejaar onzeker was: sommige passages gingen uit van 1755, andere van 1757. McHenry merkt verder op dat eerdere versies van het lemma wél consistent waren en daarbij veel beter geschreven. Het lemma, aldus McHenry, was 'tot middelmatigheid bewerkt'.

Inmiddels bestaan er veel klonen van Wikipedia, dat wil zeggen sites die de inhoud van Wikipedia letterlijk overnemen. Een belangrijk neveneffect van Wikipediaklonen is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op Google allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier razendsnel over internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgwekkende ontwikkeling.

Kritiek

In de media, maar ook door bijdragers en ex-bijdragers is er kritiek op Wikipedia. Vaak genoemde punten zijn het gebrek aan betrouwbaarheid, gebrek aan expertise, onderlinge conflicten tussen de bijdragers, machtsmisbruik van moderatoren, en de dominante positie die Wikipedia inneemt op internet doordat zij via Google vaak hoog in de zoekresultaten opduikt. Een aantal alternatieve wiki-projecten werden opgestart, die elk op hun manier proberen om een aantal van de problemen op Wikipedia te vermijden, of er op een andere manier mee om te gaan. Sommige kritiek betreft echter ook deze andere wiki’s.

Betrouwbaarheid van de geclaimde waarheid

Consensus vs waarheid

Wiki's draaien op consensusgericht resultaat. Het wil echter lang niet altijd zeggen dat consensus (of de mening van de meerderheid van het aantal gebruikers) automatisch betekent dat het gepubliceerde waar is. Als iedereen, behalve enkele wetenschappers, gelooft dat de Aarde plat is, is de Aarde plat op Wikipedia, ongeacht of de bewijsvoering van de wetenschappers klopt. Op het gebied van exacte wetenschap, sportuitslagen, goed gedocumenteerde historische feiten is de bewijsvoering veelal overtuigend en helder éénlijnig. Op het gebied van alternatieve geneeskunde, politieke en culturele onderwerpen en minder goed gedocumenteerde geschiedenis is de betrouwbaarheid van het geschrevene meer discutabel en kan niet blind als volkomen juist beschouwd worden. Het is beter Wikipedia niet als wetenschappelijke encyclopedie te zien, maar als een online forum te beschouwen, welke informatie publiceert met een soms onduidelijke mate van onjuistheid.

Een probleem bij Wikipedia is dat het de pretentie heeft neutrale waarheid te presenteren en dat feitelijk juiste informatie parallel gepubliceerd wordt in combinatie met onmeetbare, discutabele informatie. Het is niet altijd duidelijk tot welk kamp een artikel behoord. Vanuit het besef dat het moeilijk is om een artikel vanuit een zogenaamd neutraal standpunt te schrijven, ontstond bijvoorbeeld wikinfo.org, waar verscheidene artikelen over hetzelfde thema mogelijk zijn, die het telkens vanuit een ander standpunt weergeven.

Bronnenproblematiek en cirkelreferentie

In veel artikelen ontbreken bronnen, worden teksten blind overgenomen uit anderstalige edities of ze worden pas na eerste publicatie ingevoegd. Het is voorgekomen dat naderhand ingevoegde bronnen na publicatie van het Wikipedia-artikel verschenen en hierop gebaseerd waren. Men noemt een dergelijke systematische fout een cirkelreferentie. Aangezien Wikipedia op het internet veelvuldig gekopieerd wordt en door studenten en journalisten in herschreven vorm wordt gebruikt, kan het open Wikipedia-systeem leiden tot een problematische nieuwe onwaarheid, een moderne vorm van overlevering.

Kwaliteit

Een vergelijking in september 2004 van de Duitstalige Wikipedia en twee andere Duitstalige encyclopedieën, Brockhaus en Encarta, door het computertijdschrift c't magazine, viel in het voordeel van Wikipedia uit.

Uit een onderzoek van het tijdschrift Nature bleek in december 2005 dat Wikipedia minder betrouwbaar is dan de befaamde Encyclopædia Britannica. Het gemiddeld aantal onnauwkeurigheden en fouten per naslagwerk lag bij Wikipedia op vier, bij de Britannica op drie. Het betrof hier een betrekkelijk kleine selectie van artikelen uit de exacte wetenschappen en techniek, en veel van de aangetroffen ’fouten’ betroffen meningsverschillen tussen de onderzoekers van Nature en de redacteuren van de Britannica over welke feiten vermeld zouden moeten worden in een encyclopedie. Over de kwaliteit over politieke, culturele en veel hedendaagse onderwerpen is geen onderzoek gedaan. De conclusies van zowel Nature als Britannica zijn daardoor eenkennig en vormen geen goed oordeel over gehele inhoud van de website.

HOAX

'Onzichtbaar vandalisme' en hoaxen blijken lastiger te zijn. Door subtiele wijzigingen kan een heel andere draai aan een artikel worden gegeven. Ook kan iemand natuurlijk per ongeluk foutieve informatie toevoegen. Wanneer niemand door heeft dat de informatie onjuist is, kan die maandenlang op Wikipedia blijven staan. Zo zijn er gevallen bekend van artikelen over personen die in werkelijkheid niet bestaan, doch waar toch maandenlang een artikel over bestaan heeft. In het artikel Slag om Stalingrad heeft bijvoorbeeld van 17 april 2004 tot 9 maart 2007 (bijna 3 jaar) onafgebroken foutief gestaan dat deze slag op 28 juni begon, terwijl verderop in het artikel wel de goede datum vermeld stond.

Bewerken tot de middelmaat

Het idee dat een artikel steeds beter wordt naarmate het meer wordt bewerkt, werd ook bekritiseerd. Veel van de bewerkingen zijn klein (spelfouten, opmaak). Op sommige artikelen gebeuren de meeste bewerkingen door bots, die interwiki’s toevoegen of wijzigen, dubbele doorverwijzingen proberen op te lossen en (op de Engelse Wikipedia) zelfs „potentieel vandalisme” terugdraaien. Verder is het volgens critici net zo waarschijnlijk dat een goed artikel zal verslechteren als veel mensen eraan gaan sleutelen als het tegenovergestelde. Criticus Robert McHenry geeft het voorbeeld van het Engelstalige lemma over Alexander Hamilton, dat (op 4 november 2004) interne inconsistenties bevatte, doordat Hamiltons geboortejaar onzeker was: sommige passages gingen uit van 1755, andere van 1757. McHenry merkt verder op dat eerdere versies van het lemma wèl consistent waren en daarbij veel beter geschreven. Het lemma, aldus McHenry, was ’tot middelmatigheid bewerkt’.

Homogeniteit van informatie op internet

Inmiddels bestaan er veel klonen van Wikipedia, dat wil zeggen sites die de inhoud van Wikipedia letterlijk overnemen. Een belangrijk neveneffect van Wikipediaklonen is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op Google allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier razendsnel over internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgwekkende ontwikkeling.

Dominante positie op Google

Via Google komt vaak het Wikipedia-artikel naar voren in de eerste zoekresultaten. Soms staat Wikipedia zelfs vóór de officiële website van de gezochte persoon of groepering. Dat leidt ertoe dat kennis voornamelijk via Wikipedia verworven wordt. Dit monopolie is ongewenst, want hoewel Wikipedia naar een neutrale weergave van de feiten streeft, domineert het vanwege de hoge Google-ranking de feiten! Een van de negatieve effecten is cirkelreferentie: artikelen worden uit Wikipedia overgenomen, herschreven en vervolgens aangevoerd als bron.

Online edities van kranten gebruiken in hun artikelen Wikipedia als bron door in de tekst '(wiki)' achter onderwerpen te plaatsen met een deeplink naar het Wikipedia-artikel ongeacht of het artikel wel of niet ondersteund wordt door bronnen. Zo publiceerde de NRC op 31 augustus 2011 een artikel over Abdul Ati al-Obeidi met een deeplink naar het Engelse wikipedia-artikel over Abdul Ati al-Obeidi. In de geschiedenis van dit artikel blijkt dat er op dat moment nog geen bronnen over de inhoud van dit artikel stonden en niet duidelijk was of de informatie klopte.

In Duitsland nam de pers de biografie van de talkshowpresentatrice Eva Herman over van de Duitse Wikipedia zonder deze te controleren. Toen later een Wikipediamedewerker naar een bron vroeg voor de graduatie die zij volgens het artikel zou hebben, werd hij zowat uitgelachen: dat staat toch in alle kranten! Tot iemand vaststelde dat deze informatie helemaal niet klopte, bleef de pers de biografie van Wikipedia citeren en werden de vertrouwde kranten op Wikipedia als bron toegevoegd.

Systematische bias

Dale Hoiberg, voormalig hoofdredacteur van de Encyclopædia Britannica heeft opgemerkt dat er in Wikipedia sprake is van systematische bias. Sommige onderwerpen krijgen in relatie tot hun belang buitensporig grote artikelen. Daarbij speelt natuurlijk het probleem dat iedereen zelf mag uitmaken wat belangrijk is. Er bestaan zeer veel artikelen over informatica en populaire cultuur, terwijl onderwerpen als kunst en Afrika ondervertegenwoordigd zijn. Zo is ooit opgemerkt dat het artikel over stripfiguren Casper en Hobbes op de Engelse Wikipedia langer was dan het artikel over William Shakespeare. Dit is het gevolg van toevalligheden, die elk moment weer kunnen veranderen. Als een gebruiker met veel kennis over een bepaald onderwerp actief wordt, dan is er een gerede kans dat daar ook veel over geschreven wordt. Een ander voorbeeld waaraan je snel kunt zien dat de inhoud uit balans is, zijn bijvoorbeeld het aantal artikelen over muzieksingles. Het aantal artikelen in categorieën van singles na 2000 uitgebracht werden ligt vele malen hoger dan bijvoorbeeld singles uit de jaren '60, '70 en '80, terwijl de verkoop van singles juist is afgenomen en de relevantie van hitlijsten ook is afgenomen door de invloed die de opkomst van internet heeft op muziekcultuur.

Onschuldige populaire cultuur is weliswaar een kritiekpunt. Het loopt echter nog schever met de neutraliteit op bepaalde andere onderwerpen, doordat veel gebruikers man zijn, Westers, in de leeftijd van 15-45 en andere specifieke kenmerken hebben, die niet overeenkomen met de kenmerken van een gemiddelde bevolking. De encyclopedie heeft daardoor een kleuring in berichtgeving over politiek, religie, experimentele wetenschap, subculturele onderwerpen. Geografisch is er veel meer informatie beschikbaar via Wikipedia over Amerika en Europa ten opzichte van Afrika en Zuid-Amerika.

Gebrek aan zelfkritiek

Artikelen op Wikipedia over Wikipedia zijn doorgaans positief gekleurd omdat de bijdragers van het forum fan zijn van het forum en slechte eigenschappen of hiaten in het systeem bagatelliseren of ontkennen. Het artikel Kritiek op Wikipedia ontbreekt bijvoorbeeld in de artikelnaamruimte op zowel de Nederlandse als Engelse editie. Eerder was dat artikel er wel in het Engels, maar is in 2011 weggeredigeerd. In het Nederlands werd het meerdere malen direct na aanmaak verwijderd door moderators. Op de Nederlandse Wikipedia is er wel het artikel Wikipedia:Kritiek op Wikipedia dat enkel vindbaar is voor vaste gebruikers, omdat het achter de schermen verscholen ligt. Zoals zichtbaar herkent dit artikel niet alle problemen van Wikipedia, zoals onder andere het bovengenoemde expert vs dilettant probleem en het onderstaande probleem van de stagnatie en problemen in de werksfeer. Het artikel Wikipedia:Kritiek op Wikipedia is beveiligd tegen editeren. Enkel ingelogde vaste bijdragers kunnen daardoor kritiek uiten op het systeem.

Conflicten tussen gebruikers en stagnatie van de groei

Wikipedia kampt sinds ca. 2008 met imago- en groeiproblemen, vaak vanwege onderlinge conflicten tussen gebruikers en de vaak genoemde ongezellige werksfeer. Ook de bureaucratie en vriendjespolitiek van de moderators onderling wordt als bedrukkend ervaren door bijdragers met minder gebruikersrechten. Om die reden besluiten steeds meer mensen na een hooglopende ruzie of een algemene teleurstelling in het systeem, te stoppen met bijdragen. Slechts enkelen houden het langer dan drie jaar vol op Wikipedia. Vooralsnog lijkt er geen oplossing voor zowel de stagnatie als de problemen die de bijdragers ervaren. Ook Jimmy Wales erkent dit probleem.

Dilettant vs publicerende expert

Op Wikipedia heeft de dilettant een bevoorrechte positie ten opzichte van een expert die buiten Wikipedia om publiceert. De expert kan van belangenverstrengeling worden beschuldigd als hij refereert naar eigen publicaties en/of werk van bekenden/vrienden/kennissen/collega's van de expert. De leek mag echter paradoxaal genoeg wel naar hetzelfde werk refereren, ongeacht of hij het werk wel of niet begrepen heeft. Op de Engelse Wikipedia kreeg musicoloog Kyle Gann te maken met het dilettant vs expert probleem. Gann schreef een uitgebreid essay over het falen van Wikipedia in zijn geval.

Op de Nederlandse Wikipedia kreeg de irrigatie-deskundige ingenieur R. Oosterbaan te maken met een obstructie door een bijdrager die in de ploegendienst van een glasrecyclingsfabriek werkte en niet deskundig was op het gebied van irrigatie. De fabrieksarbeider zag enkel de zelfreferentie en voerde dat als hoofdargument aan om de expert te dwarsbomen. Hoewel de meerderheid van de bijdragers inzagen dat de dilettanten ongelijk hadden, besloot Oosterbaan net als musicoloog Gann vanwege de desillusie te stoppen met bijdragen.

Een ander voorbeeld uit de Nederlandse Wikipedia is emeritus hoogleraar fysiologische psychologie Albert Kok. Hij zag zijn artikel over bewustzijn op Wikipedia vakkundig gesloopt worden door een goedbedoelende amateur die hem, toen Kok protesteerde, verweet enige elementaire denkfouten te maken. Kok schreef ""Ik wil geen denkfouten meer maken, daarom stop ik dit commentaar. Ik heb er nu echt een beetje genoeg van. Jullie zoeken het maar uit."" Later wist hij toch de draad weer op te pakken.

Een variant van dit probleem kan optreden als de expert ook nog eens een autoriteit is op een niche-vakgebied en het vakgebied bij een klein publiek bekend is, mogelijk door de taal waarin hij publiceert. Het kan daardoor voorkomen dat zijn artikelen door de gemeenschap (die collectief minder weten dan de expert op dit vakgebied) als niet relevant genoeg voor opname beoordeeld worden en worden verwijderd. Dit komt voor bij mensen die bijvoorbeeld gespecialiseerde kennis hebben over hedendaagse kunst of andere onderwerpen die bij een relatief klein publiek bekend zijn. Er worden zeer regelmatig artikelen over kunstgalerieën, bedrijven, organisaties, popfestivals, bands, kunstenaars, pornoactrices, journalisten, fotomodellen, televisie-acteurs, enz. op verkeerde gronden verwijderd.

Kritiek op de software

Een recenter en steeds urgenter wordend probleem is de verouderde software van Wikipedia. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om een YouTube-filmpje te embedden. Ook artikelen van andere sites kunnen niet embed worden, zoals tegenwoordig wel bijvoorbeeld gebruikelijk is op Facebook en Hyves. MySpace kampte eerder met vergelijkbare problemen die de site uiteindelijk noodlottig werden. De commerciële wiki-software-variant wikia is meer up to date en kan wel YouTube-clips embedden.

Externe links

• Wikipedia.org De hoofdagina van Wikipedia met alle talen

Essays

Tjako, „Gedachten over Wikipedia”

Ronald Beelaard, „Het failliet van een systeem”

Bronnen