Societas Studiosorum Reformatorum

Societas Studiosorum Reformatorum (S.S.R.) was de naam van een landelijke unie van acht Nederlandse studentenverenigingen op gereformeerde grondslag tussen 1886 en 1969. De unie heette Gereformeerde Studentenvereniging "Hendrik de Cock" tot zij in 1905 haar nieuwe naam kreeg. Door secularisatie van de plaatselijke afdelingen is de unie zelf opgeheven, maar de afzonderlijke afdelingen bestaan nog steeds, in gewijzigde - en soms onherkenbare - vorm.

Geschiedenis

De geschiedenis van S.S.R. vangt aan in een roerige tijd binnen gereformeerd Nederland. Aanstichter voor deze roerige tijd is de 19de eeuwse predikant Hendrik de Cock , die aan de wieg staat van de afscheiding van 1834, waarin de eerste gereformeerde kerken zich afscheiden van de Nederlandse Hervormde Kerk, de vroegere staatskerk van Nederland. Een tweede grote afsplitsing ontstaat tijdens de doleantie onder Abraham Kuyper, in 1886.

Door het ontstaan van deze nieuwe “gereformeerde zuil” in de Nederlandse samenleving, ontstaat er onder de gereformeerde studenten een behoefte aan een eigen vereniging. Een groepje van vijf studenten (waarvan er drie in Leiden en twee waarschijnlijk in Amsterdam studeerden) voelt zich bij het studentencorps niet prettig. In de 19de eeuw was het corps de enige studentenvereniging, en was – aangezien de universiteiten openbaar waren – openbaar van karakter. Het losbandige karakter van het corps werd door de vijf studenten als “zondig” ervaren, en ze besloten om een nieuwe vereniging op te richten voor de gereformeerde gezindte. Deze nieuwe vereniging werd om 19:20 op 9 februari 1886 in Leiden opgericht, als “Gereformeerde Studentenvereniging "Hendrik de Cock"” (of “Unie Hendrik de Cock”, bronnen spreken elkaar hierin tegen), met hun voorbeeld als naamgever. De vereniging, unie was bedoeld als vriendenkring van gereformeerde studenten met als doel "den omgang te bevorderen tusschen deze geestverwante jongemenschen, teneinde ze op die wijze met Gods hulp te behoeden voor de gevaren en de verleiding van het studentenleven (...) en ze te wapenen tegen de ongeloofstheorieën, die in deze dagen als de hoogste wijsheid ex cathedra verkondigd worden".

In 1901 werd de grondslag verbreed, en veranderde de unie in een confessioneel-gereformeerde vereniging waar alle studenten van gereformeerde belijdenis (niet langer alleen studenten uit de Gereformeerde Kerken in Nederland) toe konden treden. In 1905 werd de naam van de unie gewijzigd in Societas Studiosorum Reformatorum. Al snel werd prof. Dr. Herman Bavinck benoemd tot erelid. Hendrik de Cock was al overleden voor de oprichting, en Abraham Kuyper hield – hoewel zijn verschijning in de maatschappij wel gezorgd had voor een betere acceptatie van het nieuwe gereformeerde volksdeel – de S.S.R. liever wat op afstand, doordat hij haar wantrouwde en als concurrentie zag voor de VU.

Sinds de oprichting in 1886 ontstonden langzamerhand afdelingen in alle universiteitssteden, achtereenvolgens in Leiden, Amsterdam, Utrecht, Delft, Groningen, Rotterdam, Wageningen en Eindhoven. De afdelingen kregen een interkerkelijk karakter, vermoedelijk mede door de invloed van erelid Bavinck. In een tijd van interkerkelijke strijd werden er bij S.S.R. juist jongeren lid met verschillende christelijke achtergronden. Over Bavinck zal in 1922 geschreven worden: “Hij was de leidsman, wiens woord gezag had, wiens raad werd opgevolgd. Bavinck nam in de Unie een plaats in als geen ander.”

Na de Tweede Wereldoorlog sloeg de secularisatie langzamerhand toe binnen S.S.R. Dit leidde tot de opkomst van nieuwe christelijke studentenverenigingen, of tot verenigingen die zich van S.S.R. afsplitsten omdat de afdelingen voor hen niet christelijk genoeg waren. Met de overgebleven leden verwerd de unie steeds meer een verband van 'gewone' gezelligheidsverenigingen. Deze verandering verliep niet zonder slag of stoot, er werd door groepen binnen S.S.R. hevig oppositie gevoerd tegen de (al dan niet vermeende) teloorgang van de gereformeerde verworvenheden. Met name de Utrechtse George Puchinger wist met zijn blad Polemios de discussie in heel de Unie flink aan te wakkeren met zijn pleidooi voor een terugkeer naar de oorspronkelijke gereformeerde grondslagen van de Unie.

In 1957 werd de landelijke Unie omgezet in een federatie van plaatselijke verenigingen.

Tot 1966 hadden alle afdelingen van de unie een gezamenlijke grondslag. De verschillende afdelingen wilden echter steeds liever een eigen koers varen, maar voelden zich door de grondslag bekneld. In 1966 werd de grondslag van de unie daarom zodanig verbreed, dat de afdelingen in de verschillende steden zelf hun grondslag konden kiezen. Door die nieuwe opzet maakte de unie zichzelf overbodig, en werd deze in 1969 opgeheven. Met uitzondering van de afdeling in Rotterdam wijzigden alle oorspronkelijke afdelingen hun namen geheel of gedeeltelijk (ze verwijderden de puntjes uit de afkorting) en verwerden tot algemene studentenverenigingen of veranderden zelfs helemáál van karakter.

Reünistenorganisatie

In 1922 werd de reünistenorganisatie van de S.S.R. opgericht, bedoeld voor S.S.R.-leden die hun studie hadden voltooid. De R.O.-S.S.R. belegde jaarlijks een congres van drie of twee dagen. Deze werden meestal gehouden in "De Blije Werelt" in de bossen bij Lunteren. Nadat de Unie uit elkaar was gevallen in 1969, vergrijsde de reünistenorganisatie. Oud-studenten van christelijke studentenverenigingen bleken zich vaak wel met hun eigen vereniging, maar zelden met de landelijke reünistenorganisatie verbonden te voelen. In oktober 2001 werd de reünistenorganisatie, die toen nog ongeveer 200 leden had, opgeheven.

Tot op heden bevindt zich een groot gedeelte van het archief van de unie bij de V.U. in de afdeling geschiedenis van gereformeerden in Nederland.

Verenigingssymbolen

Naast de Uniemaagd, die rond 1910 haar intrede deed op het Unievaandel, kreeg de Unie ook haar eigen lied: De Banierzang. Het symbool van de oude Unie der S.S.R. was de banier van de Uniemaagd die rouleerde tussen de verschillende S.S.R.-verenigingen. Op het moment van het uiteenvallen van de Unie was de Uniemaagd in het bezit van Wageningen. Begin jaren 70 werd de Uniemaagd echter gestolen uit Wageningen door studenten uit Rotterdam. Enkele weken laten brak er een brand uit in de sociëteit van SSR-W, die het pand volledig verwoestte, waarna S.S.R.-Rotterdam zich de rechtmatig eigenaar van de Unimaagd benoemde. Daar hangt de maagd sinds die tijd achter kogelvrij glas. Verschillende verwoede pogingen van verschillende SSR-verenigingen om de maagd terug in het bezit te krijgen zijn op niets uitgelopen. Jaarlijks stuurt SSR-W nog steeds een brief naar S.S.R.-R. met het vriendelijke verzoek de maagd te retourneren naar de rechtmatige eigenaar.

De verschillende S.S.R.-verenigingen

S.S.R. Leiden

Toen in 1886 de Unie werd opgericht, geschiedde dit in Leiden. In zoverre is Leiden de oudste S.S.R. van Nederland. Een paar jaar later richtten de Amsterdamse leden van S.S.R. hun eigen afdeling op, waardoor de facto ook een Leidse afdeling ontstond. Deze ging ergens in 1898 ter ziele, al is zij nooit formeel opgeheven. Op 29 oktober 1901 werd de afdeling opnieuw opgericht.

In 1966 werd de grondslag van de vereniging voor de eerste keer grondig gewijzigd, en werd S.S.R.L. een algemeen-christelijke, in plaats van een gereformeerde vereniging. In 1984 veranderde de grondslag opnieuw, en werd hij voortaan gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Daarmee verdwenen ook de puntjes uit de afkorting en werd de naam veranderd in "SSR-Leiden".

Zie ook het artikel SSR-Leiden

S.S.R. Amsterdam

S.S.R. Amsterdam werd opgericht in 1889. In het begin was de vereniging uitsluitend toegankelijk voor mannen, in 1916 kreeg S.S.R.A. haar eerste vrouwelijke lid. In het begin van de Tweede Wereldoorlog werd S.S.R.A., in tegenstelling tot andere afdelingen, niet meteen opgeheven. Pas na grote druk van de leden (waarvan velen hun lidmaatschap uit protest hadden opgegeven) sloot de vereniging in de winter van 1940/1941 haar deuren. Het dispuutsleven ging echter volop door. Na de oorlog ontstond hevige tumult binnen de vereniging toen deze zich, conform een besluit van de Unie, niet distantieerden van de grondslag van de Unie. Veel disputen verlieten de vereniging en richtten nieuwe verenigingen op of zochten aansluiting bij andere, bestaande verenigingen. Na verloop van tijd keerden de meeste disputen echter terug in de moederschoot van S.S.R.A.. In de jaren zeventig verwijderde de vereniging haar puntjes uit de afkorting en werd zij een jongerenvereniging. In de jaren negentig werd SSRA weer een studenten vereniging en zij mag zich nu rekenen tot de grootste studentenverenigingen in Amsterdam.

Zie ook het artikel SSRA

S.S.R. Utrecht

S.S.R. Utrecht werd opgericht in 1906. Door onenigheid over de grondslag van de vereniging ontstond begin jaren '70 de ondervereniging B.I.T.O.N. (een afkorting van Ben Ik Terecht Of Niet), die zich ertegen verzette dat S.S.R.U. haar binding met het christelijk geloof leek te verliezen. B.I.T.O.N. splitste zich in 1972 af van S.S.R. Utrecht en vormde een nieuwe vereniging. Omdat het in B.I.T.O.N. ook niet mogelijk bleek om het christelijk geloof als grondslag van de vereniging te ervaren, stichtte één van haar oprichters in 1973 een nieuwe S.S.R.-afdeling in Utrecht, de S.S.R.-N.U.. De beide nieuwe verenigingen namen enkele disputen van S.S.R.-Utrecht over.

Het achtergebleven S.S.R.U. veranderde langzamerhand geheel van karakter. Het verenigingspand aan de Bemuurde Weerd W.Z. 4 stond in de periode 1979-1983 bekend als "Jongerenvereniging S.S.R.". Na een grondige verbouwing van het pand in 1985 werd de vereniging in 1986 omgedoopt tot sociaal-cultureel jongerencentrum, dat de naam "Ekko" meekreeg. Ekko zou later uitgroeien tot Utrechts poppodium. Het Utrechts Archief beschikt over 9.24 meter archiefmateriaal van S.S.R.U.

Zie ook de artikelen Ekko, S.S.R.-N.U. en B.I.T.O.N.

S.S.R. Delft

S.S.R. Delft werd opgericht 1907 en heropgericht 1912. Begin jaren 60 begon het te rommelen binnen de vereniging, en was er onenigheid over de grondslag. Het deel van de vereniging dat het meeste waarde hechtte aan het behoud van de christelijke identiteit van de vereniging, splitste zich in 1961 af en richtte een nieuwe vereniging op, met de naam Civitas Studiosorum Reformatorum. In 1962 trad deze nieuwe vereniging toe tot de unie der SSR, zodat er vanaf toen twee Delftse verenigingen tot de unie hoorden. In de jaren die volgden, zeer waarschijnlijk beïnvloed door de tijdgeest, stelde S.S.R.D. zich langzamerhand open voor een breder publiek dan alleen studenten. De vereniging verwijderde in 1979 zijn puntjes uit de afkorting en ging verder als SSRD. Dit letterwoord was echter geen lang leven beschoren; De vereniging profileerde zich steeds meer onder de naam van het pand waarin ze gehuisvest was, ofwel De Koornbeurs. In 1991 veranderde de vereniging haar naam definitief in Open Jongerenvereniging de Koornbeurs, een maatschappijkritische jongerenvereniging, maar nog met zo rond de 50% studentleden.

Zie ook de artikelen OJV de Koornbeurs en C.S.R.-Delft

S.S.R. Groningen

Het Groningse Corpus Studiosorum Reformatum Groningae 'Veri Et Recti Amici' ('Ware en oprechte vrienden')(VERA) was sinds 1899 een debatteervereniging, en besloot zich in 1912 bij de unie van S.S.R. aan te sluiten. Het reformatorisch karakter lag in de jaren 60 echter sterk onder vuur, wat er in 1970 toe leidde dat VERA een open jongerenvereniging werd. In de jaren daarop evolueerde de vereniging tot een links jongerencentrum met het organiseren van optredens van bands als één van haar voornaamste bezigheden. Aan het begin van de 21ste eeuw staat Vera bekend als "underground poppodium".

Zie ook het artikel Vera (Groningen)

S.S.R. Rotterdam

S.S.R. Rotterdam werd opgericht in 1918. Sociëteit Koinoonia is de thuisbasis van de vereniging, die elf disputen kent: N.I.R.E.A., W.O.D.A.N., U.C.R.I.G.E.S., Bacchus, Pericles, Trocadero, Diaboli, C.I.A., Oblomow, Claymore & Iziss. Opgericht in 1924 is N.I.R.E.A. het oudst, W.O.D.A.N. volgde snel daarna. N.I.R.E.A. is tevens het oudste gemengde dispuut van Nederland, aangezien in 1925 zij de eerste vrouwelijke studenten mocht verwelkomen. Nieuwe leden worden eerst lid van een dispuut, en vormen tevens een of meerdere jaarclubs.

Zie ook het artikel S.S.R.-Rotterdam

S.S.R. Wageningen

S.S.R. Wageningen werd opgericht in 1921 en heropgericht op 6 november 1931. In de jaren zeventig werd de grondslag gewijzigd en verdwenen de puntjes uit de afkorting.

Zie ook het artikel SSR-W

S.S.R. Eindhoven

S.S.R. Eindhoven werd opgericht op 19 september 1957 en kwam reeds enkele jaren na oprichting in zwaar weer terecht wat betreft hun reformatorisch karakter. Toen het in 1979 door een "nieuw verenigingsrecht" mogelijk werd om de statuten aan te passen, werd in dat jaar de grondslag gewijzigd, verdwenen de puntjes uit de afkorting en noemde S.S.R. Eindhoven zich voortaan "a.s.v. SSRE" (waarbij a.s.v. staat voor "algemene studentenvereniging").

Zie ook het artikel SSRE

Soortgelijke organisaties

Wat de Unie voor de verschillende S.S.R.-verenigingen was, is het Aller Heiligen Convent voor de rooms-katholieke verenigingen, de Algemene Senaten Vergadering voor de Corpora en de Federatie van Unitates en Bonden voor verenigingen met een seculiere grondslag. Andere overkoepelende studentenorganisaties omvatten onder meer de CSFR, Contact Vergadering voor (vrijgemaakt-)gereformeerde studentenverenigingen, Navigators Studentenverenigingen en Ichthus Landelijk.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

1. "Veertig Roem" door Ir. H. Talstra, Lustrumboek 2001-2006 C.S.R.-Delft
2. www.ssr-nu.nl, ontstaansgeschiedenis S.S.R.-N.U. (archief)
3. Lustrumboek V.E.R.A. 1967
4. 'Keihard knokken voor principes', Maaike Borst, 17 december 2004, Dagblad van het Noorden, artikel over de geschiedenis van Vera
5. www.ssr-leiden.nl, ontstaansgeschiedenis S.S.R.L.
6. www.ssra.nl, ontstaansgeschiedenis S.S.R.A.
7. 'Openbaringen', de 6e almanak van SSR-W
8. Het Utrechts archief
9. Opening Eurekaweek 'gekkenhuis', Rotterdams Dagblad, 20 augustus 2002
10. Afscheid van gereformeerd verleden, Reformatorisch Dagblad, 27 oktober 2001

Externe links

Voormalig S.S.R.

• Amsterdam: SSR-Amsterdam
• Delft: O.J.V. De Koornbeurs
• Eindhoven: a.s.v. SSRE
• Groningen: VERA Groningen, Club for the International Popunderground
• Leiden: SSR-Leiden
• Rotterdam: S.S.R.-Rotterdam
• Utrecht: EKKO Utrecht
• Wageningen: SSR-W

Afscheidingen

• Delft: C.S.R. Delft
• Utrecht: Biton

Voortzettingen

• Utrecht: S.S.R.-N.U.

Societas Studiosorum Reformatorum