Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
The Taming of the Shrew (toneelstuk)
The Taming of the Shrew (Het temmen van de feeks) is een toneelstuk van William Shakespeare, waarschijnlijk geschreven in 1594. Het is één van zijn vroegste komedies.
Inhoud
Het stuk gaat over twee zusters, de jongste lieftallig, en de oudste, Katherina, is niet op haar mondje gevallen en wordt door haar omgeving als een feeks beschouwd. Hun vader besluit dat de jongste, Bianca, niet mag trouwen voor de oudste een man heeft, waarop twee aanbidders van Bianca besluiten Katherina aan de man te helpen.
Zij vinden de rijke Petruchio bereid met Katherina te trouwen, omdat hij een grote bruidsschat zal krijgen. Bij hun eerste kennismaking valt Katherina bij hem in de smaak, omdat ze rad van tong is en hem veel weerwerk biedt. Petruchio is vast van plan de feeks te temmen, en dat doet hij door zich als een nog grotere bruut te gedragen. Hij kleedt zich als een zwerver op hun huwelijk, ontzegt Katherina haar feest, geeft haar geen eten, houdt haar uit haar slaap en geeft haar de mooie jurk niet die voor haar gemaakt is. Petruchio speelt met taal en de werkelijkheid: hij beschrijft Katherina steeds als een lieflijk meisje en doet alsof hij het eten en zijn bed niet goed genoeg vindt voor haar, zodat hij niet anders kan dan ze haar ontzeggen. Ook doet hij alsof de jurk die hij voor haar bestelde helemaal verkeerd gemaakt is, terwijl dit niet zo is.
Intussen gaan de intriges om Bianca te veroveren verder, met veel vermommingen en verwisselingen. Uiteindelijk trouwt ze met een van haar aanbidders, en omdat ook haar andere aanbidder trouwt wordt er een feest gehouden om alle drie de huwelijken te vieren. Op weg naar dit feest dwingt Petruchio Katherina toe te geven dat de zon de maan is en ze moet een oude man aanspreken als een jong meisje. Katherina geeft toe, niet zonder enige ironie.
In de slotscène houden de mannen een weddenschap over wie er de gehoorzaamste vrouw is. Hier blijkt dat niet Bianca maar Katherina van de drie vrouwen de gehoorzaamste is. Ze geeft een lange toespraak over de positie van de vrouw. Bianca blijkt hier juist degene te zijn die haar man niet gehoorzaamt en die niet over zich heen laat lopen.
Het hele verhaal is een toneelstuk binnen een toneelstuk. Het stuk begint namelijk met een inleiding waarin een rijke heer de zwerver Sly een poets wil bakken door hem te doen geloven dat hij een heer is. Het stuk wordt dan gespeeld ter vermaak van Sly.
Thematiek
Schijn en werkelijkheid spelen een grote rol in dit toneelstuk. Het hele verhaal is ten eerste een toneelstuk in een toneelstuk, deel van een poets waarin een zwerver wordt wijsgemaakt dat hij een heer is. Daarmee komen de rollen die in het verhaal gespeeld worden zelf ter discussie. Zijn Bianca en haar geliefde wel echt de ideale geliefden, is het beeld van de getemde feeks wel de ideale vrouw, en is het eigenlijk wel terecht dat Katherina zich aan moet passen aan de verwachtingen van de maatschappij? Echter, de raamvertelling wordt niet afgemaakt, op het einde wordt nergens meer bevestigd dat alles wat we zagen fantasie was. Er bestaat wel een toneelstuk uit dezelfde periode als De getemde feeks, dat er waarschijnlijk op gebaseerd is en waarin Sly op het einde wakker wordt nadat hij zijn roes heeft uitgeslapen en het hele stuk 'een droom' noemt, waarna hij naar huis vertrekt met het plan zijn vrouw ook eens te temmen. Het is echter niet zeker of deze epiloog ook bij Shakespeare voorkwam.
Een andere manier waarop de thematiek tot uiting komt is in het gebruik van taalspelletjes. Petruchio en Katherina weten allebei weg met overdrijving en ironie. Petruchio draait de werkelijkheid steeds om in zijn woorden om Katherina als het ware gek te maken en haar zo te temmen. Ook Katherina zelf gebruikt graag ironie.
Tot slot komen er in De getemde feeks veel vermommingen en persoonsverwisselingen voor, zoals in vele Shakespeare-stukken.
Oorsprong
Het thema van de 'getemde feeks' was vrij populair in Shakespeares tijd. Het verhaal kwam, in verschillende variaties, in heel Europa voor, vooral in de orale traditie. Er zijn echter verschillen tussen die traditie en Shakespeares versie. Vaak waren die verhalen veel erger dan Shakespeares 'De getemde feeks': in sommige verhalen worden de vrouwen vastgebonden, geslagen of in een paardenhuid gewikkeld. Ook betreft het in die verhalen meestal oude(re), arme vrouwen, die weigeren huishoudelijke taken uit te voeren, terwijl Katherina jong, mooi en rijk is.
Receptie en kritiek
Voor de 20e eeuw
De getemde feeks was en is een populair stuk van Shakespeare. Het stuk werd echter vaak aangepast. Zo werd aanvankelijk Petruchio’s wreedheid uitvergroot. Op het eind van de zeventiende eeuw schreef John Lacey Sauny the Scott, or the Taming of the Shrew, waarin de man onder meer de tanden van zijn vrouw laat trekken om haar te temmen. Dit gegeven werd herhaald in James Worsdales bewerking, A Cure for a Scold, uit 1735. Vanaf het eind van de achttiende eeuw verscheen Petruchio meestal met een zweep op het podium. Er werden echter ook pogingen gedaan om het stuk iets te verzachten. Zo schreef David Garrick in 1754 een populaire nieuwe versie, Catherine and Petruchio, waarin Petruchio een deel van Katherina’s slotmonoloog overneemt, waardoor die heel anders gaat klinken. Deze versie werd lange tijd gespeeld in plaats van het origineel. Overigens werd al vrij snel na de eerste opvoering van De getemde feeks door Fletcher een vervolg geschreven, The Woman’s Prize, or, The Tamer Tamed, waarin Petruchio door zijn tweede vrouw zelf ‘getemd’ wordt.
20e eeuw
De controversiële ideologie van het stuk zorgde voor veel verschillende interpretaties. De rode draad hierin was aanvankelijk een interpretatie te vermijden waarbij Shakespeare in alle ernst de ondergeschikte positie van de vrouw zou verdedigen. Sommige auteurs stellen daarom Petruchio in een positief daglicht: Petruchio waardeert immers Katherina's positieve kwaliteiten, zoals haar gevoel voor humor, en helpt haar met zijn 'behandeling' om die meer naar voor te brengen in haar gedrag.[1]
Feministische critici probeerden dan weer Katherina als de eigenlijke 'winnaar' van het stuk voor te stellen. Coppélia Kahn stelde dat het stuk geen satire is over een 'feeks', maar over de visie van mannen op vrouwen. Dat Katherina's gedrag nergens de verwijten die ze krijgt rechtvaardigt, wijst daarop. Katherina is geen feeks, ze is een vrouw met een eigen wil die zich niet wil plooien naar de verwachtingen van de patriarchale maatschappij waarin ze leeft. In de scène waarin Katherina 'toegeeft' en de zon de maan noemt, doet ze dit op een heel overdreven en ironische manier. Ze neemt dus Petruchio's tactiek over. Dat doet ze volgens Kahn opnieuw in de slotmonoloog: die is zo overdreven dat het duidelijk is dat Katherina het niet meent.[2] Kahn erkent bovendien de mogelijkheid dat er echte liefde in het spel is, iets wat ook Germaine Greer in dit stuk zag.[3]
Meer recente kritiek probeert het stuk in de historische context te plaatsen. Een analyse van de historische achtergrond rond feeksen of ‘shrews’ en de positie van de vrouw in de 16de eeuw leidde tot nieuwe interpretaties die de agressie in het stuk weer erkennen. Auteurs als Boose[4] en Detmer[5] komen tot de conclusie dat vrouwen vaak gewelddadig behandeld werden in Shakespeares tijd en dat dit geweld op zijn minst latent aanwezig is in The Shrew. Zo schrijft Detmer dat Shakespeare niet zozeer een minder agressieve manier van temmen toont dan in andere Feeks-verhalen uit die tijd, maar wel een meer aanvaardbare manier (293).
- De film 10 Things I Hate About You (1999) ontleent aan dit werk van Shakespeare het gegeven van de oudere, ongenaakbare zuster die gekoppeld wordt door de vrijers van haar jongere zuster.
- De musical Kiss me Kate (1948) gaat over toneelspelers die The Taming of the Shrew opvoeren; waarbij hun eigen levens overeenkomsten vertonen met hun rollen.
Externe links
- On-line versie van de tekst
- Engelse samenvatting en korte bespreking
- Projectsite Temmen van de feeks van Toneelgroep Amsterdam (onder archief)
Referenties
- º Cecil Seronsy, ‘“Supposes” as the Unifying Theme in The Taming of the Shrew’, Shakespeare Quarterly, jg. 14 (1963), nr. 1, p. 15-30.
- º Coppélia Kahn, ‘The Taming of the Shrew: Shakespeare’s Mirror of Marriage’, Modern Languages Studies, jg. 5 (1975), p. 88-102
- º Germaine Greer, Shakespeare. Essay, Amsterdam: Meulenhoff, 1988, p. 147.
- º Boose, Lynda, ‘Scolding Brides and Bridling Scolds: Taming the Woman’s Unruly Member’, Shakespeare Quarterly, jg. 42 (1991), nr. 2, p. 179-213.
- º Detmer, Emily, ‘Civilizing Subordination: Domestic Violence and The Taming of the Shrew’, Shakespeare Quarterly, jg. 48 (1997), nr. 3, p. 273-294.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met The Taming of the Shrew op Wikimedia Commons.
| De werken van William Shakespeare |
|---|