Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Esoterie
Esoterie is een term van Griekse oorsprong die in de oudheid duidde op leringen die voorbehouden waren aan een klein aantal ingewijden, vooral binnen de mysteriën, bijvoorbeeld de Mysteriën van Eleusis. Deze betekenis van esoterie als verborgen leer voor geïnitieerden heeft als tegengesteld begrip ’exoterie’, een vorm van kennisverwerving die voor iedereen toegankelijk is.
In de populaire cultuur is het een verzamelbegrip voor een breed scala aan levensbeschouwelijke stromingen en genootschappen, met als algemeen onderwerp de geestelijke ontwikkeling van het individu en de kosmos. Het gaat om een vorm van kennis die zich niet of niet volledig conformeert aan de bevindingen of opvattingen van wat als wetenschappelijk wordt gezien. Zie: moderne wetenschap.
Als academisch studiegebied verwijst esoterie naar de studie van alternatieve of gemarginaliseerde religieuze bewegingen of filosofieën waarvan de aanhangers in het algemeen hun eigen overtuigingen, praktijken en ervaringen onderscheiden van de publieke, geïnstitutionaliseerde religieuze tradities. Tot de onderzoeksgebieden van esoterie behoren alchemie, astrologie, gnosticisme, hermetisme, kabbala, magie, mystiek, neoplatonisme, nieuwe religieuze bewegingen die verband houden met deze stromingen, negentiende-, twintigste- en eenentwintigste-eeuwse occulte bewegingen, rozenkruisers, geheime genootschappen en christelijke theosofie (zie Westerse esoterie).
Terminologie
Het woord esoterie is afkomstig van het Griekse ἐσωτερικός en betekent 'het inwendige' of 'het verborgene'; dit in tegenstelling tot het begrip exoterie, dat 'het uitwendige' of 'het openbare' betekent. Esoterie houdt zich dus bezig met 'verborgen aspecten' van de werkelijkheid, waarmee wordt bedoeld: de niet (zintuiglijk) waarneembare aspecten, het wezen van de dingen. Zulke 'verborgen aspecten' bevinden zich volgens aanhangers buiten het terrein van de moderne natuurwetenschappen, die alleen fysiek/materialistisch georiënteerd zijn, en vormen daarmee volgens de meeste esoterische stromingen geen tegenspraak, doch veeleer een aanvulling tot een grotere waarheid.
De benaming ’occultisme’ is minder gangbaar geworden doordat er te veel negatieve connotaties aan zijn verbonden. Moderne geesteswetenschappers als als Wouter J. Hanegraaff en Antoine Faivre associëren occultisme in de eerste plaats met de 19e-eeuwse heropleving van interesse in occulte zaken.
Overdracht en symboliek
De meerduidige manier van het uitdrukken en vatten van 'kennis' in symbolieken en beelden, in plaats van in een eenduidiger taal, is de oorzaak van veel miscommunicatie tussen mensen die redeneren vanuit verschillende (ex- en/of esoterische) standpunten, ook tussen degenen die open staan voor verschillende vormen van esoterie onderling. Een andere grote bron van wederzijds onbegrip is het gegeven dat de opgedane 'esoterische kennis' berust op persoonlijke ervaring en inzichten, deze zijn niet op dezelfde wijze overdraagbaar als 'exoterische kennis'. Volgens exoterici bestaan daarom esoterische inzichten enkel in de beleving en fantasie van esoterici, volgens esoterici daarentegen bestaan er aspecten van de werkelijkheid die zich onttrekken aan het dagelijkse bewustzijn.
Geschiedenis
 Westerse esoterie#Geschiedenis |
De westerse esoterische tradities hebben hun wortels in een religieuze manier van denken, die teruggaat tot het gnosticisme, het hermetisme en het neoplatonisme in de hellenistische wereld tijdens de eerste eeuwen van onze jaartelling. Tijdens de renaissance leidde de herontdekking van oude teksten tot de wetenschappelijke studie en de herleving van magie, astrologie, alchemie en kabbala. Na de reformatie leidde deze geestelijke stroming tot bewegingen als de theosofie, de rozenkruisers en de vrijmetselarij. De hernieuwde belangstelling voor esoterie in de moderne tijd begint met het 19e-eeuws spiritualisme, Blavatsky’s theosofie en de oprichting van een aantal magische ordes zoals de Golden Dawn. Invloedrijke 20e-eeuwse auteurs over esoterie waren onder meer Rudolf Steiner, Alice Bailey, George Gurdjieff, en de analytische psycholoog Carl Gustav Jung.
Niet-westerse tradities kunnen ook kenmerken van esoterische bewegingen vertonen. Zo benadrukken Ismaïli-moslims ook een onderscheid tussen het innerlijke en het uiterlijke. Geestelijke verlossing wordt bereikt door het ontvangen van de ’Nur’ (licht) door middel van het ’esoterische’, dat wil zeggen de spirituele zoektocht naar verlichting. Ismaili-islam heeft ook enkele van de kenmerken die geassocieerd worden met esoterie zoals gedefinieerd door Antoine Faivre (zie artikel Westerse esoterie), zoals het geloof in een tussenliggende geestelijke sfeer als bemiddelaar tussen de mens en het goddelijke. Esoterische stromingen in het boeddhisme, die onder de algemene categorie van het Vajrayana-boeddhisme vallen, passen esoterische trainingen toe in Boeddha’s leer, door het gebruik van symbolen, mantra’s en handgebaren, of mudra. De vooruitgang die studenten boeken op deze ’paden’ wordt gemarkeerd met inwijdingsrituelen.
Esoterische (of mystieke) scholen of stromingen
- Antroposofie
- Druïden
- Gnosticisme
- Kabbala
- New Age
- Rozenkruisers
- Satanisme
- Scientology
- Soefisme
- Theosofie
- Vrijmetselarij
- Wicca
- Golden Dawn
- Reiki
Zie ook
Websites over esoterie
: het kaf en het koren