Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Songket
Songket is een brokaattechniek die oorspronkelijk afkomstig is van het eiland Sumatra, Indonesië.[1][2][3][4][5][6][7] Op een ondergrond van katoen of zijde worden reliëfpatronen van goud- of zilverdraad aangebracht. De draden worden van papier met een dun laagje bladgoud of -zilver gemaakt, of (iets minder fijn) van verguld of verzilverd koper- of bronsdraad.
Songket-textiel werd tot het begin van de 20e eeuw op vier plaatsen geweven: Kota Badang, Padang Panjang, Payakumbuh en Silungkang. Tegenwoordig worden de ceremoniële doeken in slechts enkele dorpen vervaardigd en één soort, de kain balapak, alleen nog maar in Pandai Sikat (Pandai Sikek, in het regentschap Tanah Datar, bij Padang Panjang en twaalf kilometer zuidelijk van Bukittinggi, zie ook Padri-oorlogen).
Er schijnen meer dan honderd traditionele motieven bestaan te hebben, bestaande uit plant- en dierfiguren en geometrische patronen. De oorspronkelijke betekenissen van de motieven zijn verloren gegaan na de bekering tot de islam van de Minangkabau in de 15e eeuw.
In Indonesië, worden vijf Songket-tradities erkend als Nationaal Immaterieel Cultureel Erfgoed door het Indonesisch Ministerie van Onderwijs en Cultuur.[8] Het zijn Songket-tradities van Palembang[9] en Sambas,[10] beide benoemd in 2013; Pandai Sikek Songket van West-Sumatra,[11] benoemd in 2014; Songket-traditie van Beratan, Bali benoemd in 2018;[12] en Silungkang Songket-traditie van West-Sumatra, benoemd in 2019.[13]
Etymologie
Etymologisch komt de term "songket" van samentrekking woord binnenin Palembang taal, namelijk "songsong" + "teket" wat respectievelijk "verheffen" en "borduurwerk" betekent, dit heeft betrekking op of verwijst naar de methode om Songket te weven zelf; dat wil zeggen, door een stuk geweven stof vast te haken en te nemen, en dan de gouddraad in te stoppen.[14][15]
De termijn songket werd dan later aangenomen als "soengkit" of "sangkoet" in beide Indonesisch en Maleis, wat "haken", "bijten" betekent of "uithollen".[16][17]
Bovendien, in een andere theorie, kan het woord songket ook komen van de term songka, wat een typische hoofddeksels is Palembang waarvan wordt aangenomen dat het de eerste keer is dat de gewoonte wordt om met goud te weven draad begon.[18]
Geschiedenis
Songket-weeftradities, historisch gezien ontstaan aan het hof van Srivijaya rijk,[19][20] een welvarend 7e tot 13e-eeuws maritiem handelsimperium gebaseerd op Sumatra. Palembang en Minangkabau-mensen Pandai Sikek-gebied zijn de beste en beroemdste songketproducenten in Indonesië.
Op basis van archeologische gegevens kan worden vastgesteld dat songket al sinds de 9e eeuw bekend is bij de mensen van Zuid-Sumatra, zoals te zien is in oude beelden, doekenmotieven van de plaats van het Bumiayu tempel-complex in Penukal Abab Lematang Ilir Regentschap, Provincie Zuid-Sumatra, Indonesië.[21]
Songket is een luxe textiel waarvoor een hoeveelheid echte bladgoud en gouddraad nodig was om met de hand te worden geweven tot prachtige stoffen. Historisch gezien bevinden de goudmijnen zich in het achterland van Sumatra; Jambi en Minangkabau hooglanden. Gouddraden werden gevonden begraven in de Srivijaya-ruïnes op Sumatra, samen met ongepolijste robijnen en stukken goudplaat, er is duidelijk bewijs dat de lokale wevers al in de 7e eeuw tot het begin van de 8e eeuw gouddraad gebruikten.[22]
In het midden van de 16e eeuw bereikte de Songket-weeftraditie haar hoogtepunt als een van de typische lokale ambachten die oorspronkelijk bloeide binnen de Palembang mensen dynastie. De stof werd geweven en aanvankelijk gedragen door de plaatselijke adel, die is geërfd door de Srivijaya rijkstraditie, maar het gebruik ervan is later uitgebreid tot gewone mensen die het droegen op bruiloften en andere traditionele ceremonies.[23]
Palembang is een van de belangrijke handelscentra, vooral tijdens het Srivijaya rijkstijdperk die agressief een belangrijke rol speelt voor handelsactiviteiten in Zuidoost-Azië.[24] Een deel van de Songket-stof die in Palembang werd geproduceerd, werd geëxporteerd naar enkele aangrenzende regio's op het eiland Sumatra zelf,[25] en het Maleisisch schiereiland. De Terengganu en Kelantan van het Maleisische schiereiland (delen van het hedendaagse Maleisië) hebben geen stevige literatuurverslagen over de Songket-weeftraditie, maar op de een of andere manier beweerden de lokale wevers dat de Songket-traditie in de Maleise rechtbanken van het Sultanaat van Terengganu in de 16e eeuw en het Sultanaat van Kelantan in de 17e eeuw[26] zijn afkomstig uit de Sumatra-regio's van Palembang en Jambi.[22][27]
Enkele van de oude historische literatuur die de songket beschrijven, zijn:
- Het pre-islamitische kroniek gedichtenboek van Syair Bidasari ("de Bidasari Sha'ir") van Palembang stad; er is een herhaalde zin van berkain songket tekat celari ("om songket te dragen, een zijden doek versierd met motieven met gouddraad").[28][29]
- Het 17e-eeuwse annalenboek van Hikayat Aceh ("de Atjéh Annalen"); beschrijft de Songket-doek versierd met het gouden Minangkabau-volk motief van pucuak rabuang ("de bamboespruiten").[30]
De Nederlanders historisch verslag gaven ook zo'n belangrijke informatie over de geschiedenis van de Songket-traditie in Zuidoost-Azië. Een van de vroegste Nederlandse literatuurdocumentaires over Songket kon in 1823 worden getraceerd door Van Sevenhoven, hij beschreef Songket als:
| ... de beste zijden doek verweven met gouddraad werd gemaakt in Palembang en werd overal geëxporteerd... |
Hij meldde ook dat Songket Palembang duur was vergeleken met naar andere goederen.[31] W.L. De Sturler, een Nederlandse officier die van 1821 tot 1824 in Palembang stad verbleef, schreef en beschreef Songket als een geweven doek met de verscheidenheid aan producttypes:[32]
| ...sarongs, hoofddoek en zakdoeken waren verweven met goud, en de duurzaamheid, het materiaal en de kleur van deze stof waren opperste... |
C.F.G. Praetorius vermeldde in zijn boek "Eenige Bijzonderheden Omtrent Palembang" uit 1843 dat de Songket-traditie zijn oorsprong heeft in Palembang, er wordt ook beschreven dat Songket geweven stof werd geproduceerd en aanvankelijk gedragen voor de koninklijke dynastie van Palembang en zijn kwaliteit bekend als de beste in Nusantara en sprankelender dan de Javaanse mensen productie.[33] C.L. Blume ondersteunde deze stelling ook in zijn boek "De Indische Bij, Tijdschrift Ter Bevordering van de Kennis der Nederlandsche Volkplantingen en Derzelver Belangen" gedateerd 1848[34] Tot op de dag van vandaag staat de Songket Palembang (samen met Songket Minangkabau) nog steeds bekend om zijn kwaliteit, en een van de prijzige in vergelijking met de andere Songkets.
Tegenwoordig is de functie van Songket veranderd van een exclusieve statusmarkering van de adel naar een symbool van rijkdom in de koloniale periode, en meer recentelijk is het in toenemende mate een belangrijke identiteitsmarkering van Wong Palembang geworden (Palembang term voor "Palembang mensen") en Sumatra mensen in het algemeen of in ruimere mate in Nusantara als geheel. Tegelijkertijd, songket-stijlen, kleuren en patronen zijn gediversifieerd omdat het cruciaal is om een breed productaanbod om aan verschillende eisen te voldoen. De Songket Palembang-industrie is getransformeerd tot een internationaal bedrijf dat werkgelegenheid biedt in de stad. De mensen hebben erkend dat aanhoudende inspanningen de Palembang Songket-cultuur in stand houden. Als de thuisbasis van de grootste verscheidenheid aan Songket ter wereld, is Indonesië het enige land in Zuidoost-Azië dat zulke belangrijke stappen zet om de Songket-industrie te behouden, beschermen en ondersteunen voor de lokale Songket-weversgemeenschap in de Indonesische archipel en internationaal gebied.[35][36][37][38][39][40]
Afbeeldingen
-
Tempeldoek, Rijksmuseum Amsterdam
-
Hoofddoek, Rijksmuseum Amsterdam
-
Heupdoek, Rijksmuseum Amsterdam
-
Songket Minangkabau
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Songket op Wikimedia Commons.
Referenties
- º Iskandar, Teuku, De Hikajat Atjéh (nl). Martinus Nijhoff, Den Haag, Nederland (1958)
- º Gold Cloths of Sumatra: Indonesia's Songkets from Ceremony to Commodity (en). Iris and B. Gerald Cantor Art Gallery, College of the Holy Cross, Worcester, Massachusetts (2007)
- º Sturler, W.L. de, Proeve eener beschrijving van het gebiied van Palembang (nl). J.Oomrens, Groningen, Belanda (1843)
- º Hoëvell, W.R. van, Sjair Bidasari, een oorspronkelijk Maleische gedicht. Verhande-lingen van het Bataviaasch Genootschap (nl) (1843), p. 1-421
- º De Indische Bij, Tijdschrift Ter Bevordering van de Kennis der Nederlandsche Volkplantingen en Derzelver Belangen (nl), Leiden, Nederland (1848)
- º Praetorius, C.F.G., Eenige Bijzonderheden Omtrent Palembang (nl), Leiden, Nederland (1843)
- º Sevenhoven, J.I. van, Beschrijving van de Hoofdplaats van Palembang (nl) (1823), p. 41-126
- º Immateriële Cultureel Erfgoed, Bepaling. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º Songket Palembang. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º .kemdikbud.go.id/?newdetail&detailTetap=36 Songket Sambas. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º 92 Songket Pandai Sikek. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º =743 Songket Beratan. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º Songket Silungkang. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º (2018)Bungo Pacik Motief op Palembang Songket Weven. Sitakara Jurnal Pendidikan Seni dan Budaya [Sitakara Tijdschrift voor kunst- en cultuureducatie].
- º National Geographic Traveller Indonesia, Vol 1, No 6, 2009, Jakarta, Indonesia, page 63
- º Sungkit. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan [Agentschap voor Taalontwikkeling en Ontwikkeling, Ministerie van Onderwijs en Cultuur].
- º Sangkut. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan [Agentschap voor Taalontwikkeling en Ontwikkeling, Ministerie van Onderwijs en Cultuur].
- º Gold Cloths of Sumatra: Indonesia's Songkets from Ceremony to Commodity [Gouden doeken van Sumatra: Indonesische Songkets van ceremonie tot grondstof]. Cantor Art Callery, Worcester, Massachusetts (2007)
- º "The Ancient Sriwijaya Heritage" Featuring Glimpse of Songket in Traditional Southern Sumatra Wedding Ceremony
- º Sriwijaya Post. "Motif Abstrak Songket Palembang", Sriwijaya Post. (Id)
- º Ministry of Education and Culture of Indonesia. "Songket History based on Archaelogical evidences", Ministry of Education and Culture of Indonesia. (Id)
- ↑ 22,0 22,1 Gold Cloths of Sumatra: Indonesia's Songkets from Ceremony to Commodity. Cantor Art Callery, Worcester, Massachusetts (2007)
- º Heringa, R., Een schitterende geschiedenis. Den Haag Museum, Haag, Nederland (1994)
- º Heringa, R., Een schitterende geschiedenis (Nederlands). Den Haag Museum (1994)
- º Anderson, John, Missie naar het Oosten Kust van Sumatra in 1823. Oxford University Press, Kuala Lumpur, Maleisië (1971)
- º Selvanayagam, Grace Inpam, Songket. Oxford University Press (9 April 1990)
- º Heringa, R., Een schitterende geschiedenis (Dutch). The Hague Museum, Hague, the Netherlands (1994)
- º Hoëvell, W.R. van., Sjair Bidasari, een oorspronkelijk Maleische gedicht. Verhande-lingen van het Bataviaasch Genootschap (1843)
- º Fang, Liaw Yok, Sejarah Kesusastraan Melayu Klasik [De geschiedenis van de klassieke Maleisische literatuur] (Maleis). Nationale bibliotheek van Singapore, Singapore (1982)
- º Iskandar, Teuku, De hikajat Atjéh. Martinus Nijhoff
- º Sevenhoven, Van, 1823, p. 117–22
- º Sturler, De, 1843, p. 153
- º Praetorius, CFG, Eenige Bijzonderheden Omtrent Palembang, Leyden, Nederland (1843) “...van de rijke Songket zijn...dit zijn zijden met gouddraad doorweven kleedjes en Palembangsch muntjes ten deze boven Javaaschi maaksel uit...”
- º De Indische Bij, Tijdschrift Ter Bevordering van de Kennis der Nederlandsche Volkplantingen en Derzelver Belangen, Leyden, Nederland (1848)
- º Warisan Budaya Takbenda, Penetapan. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º 9 Songket Palembang. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º .go.id/?newdetail&detailTetap=36 Songket Sambas. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º Songket Pandai S ikek. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º Songket Beratan. Cultureel Erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
- º Songket Silungkang. Cultureel erfgoed, Ministerie van Onderwijs en Cultuur van Indonesië.
