Dalhem (België)

Dalhem

Gemeente in België
Wapen van Dalhem
Geografie
Gewest	Wallonië
Provincie	Luik
Arrondissement	Luik
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	36,06 km² (2009) 86,76% 6,77% 6,47%
Coördinaten	50° 43' NB, 5° 43' OL
Bevolking (Bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid	6.805 (01/01/2010) 49,39% 50,61% 189 inw./km²
Leeftijdsopbouw 0–17 jaar 18–64 jaar 65 jaar en ouder	(01/01/2008) 21,81% 64,95% 13,24%
Buitenlanders	8,27% (01/01/2008)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Arnaud Dewez (Maïeur)
Bestuur	Maïeur
Zetels Maïeur Renouveau Dalhem Demain	19 13 3 3
Economie
Gemiddeld inkomen	15.890 euro/inw. (2007)
Werkloosheidsgraad	8,57% (jan. 2009)
Overige informatie
Postcode 4607 4606 4607 4607 4607 4607 4608 4608	Deelgemeente Dalhem Sint-Andries Berne Bolbeek Feneur Mortroux Neufchâteau Weerst
Zonenummer	04
NIS-code	62027
Politiezone	Basse Meuse
Website	www.dalhem.be
Detailkaart
Bestand:Dalhem Liège Belgium Map.png
ligging binnen het arrondissement Luik in de provincie Luik
Portaal    België

Dalhem is een plaats en gemeente in de provincie Luik, België. Dalhem ligt voorts in het Land van Herve. De gemeente telt ruim 7.000 inwoners.

Kernen

De fusiegemeente telt naast het centrum nog 7 deelgemeenten: Sint-Andries (Saint-André), Berne (Berneau) (gemeentehuis), Bolbeek (Bombaye), Feneur, Mortroux, Neufchâteau en Weerst (Warsage).

#	Naam	Oppervlakte (km²)	Bevolking (2005)
I	Dalhem	2,25	1.308
II	Berne	3,19	694
III	Bolbeek	5,30	635
IV	Feneur	1,38	482
V	Mortroux	3,16	553
VI	Neufchâteau	8,80	854
VII	Sint-Andries	3,64	448
VIII	Weerst	8,34	1.419

Bron:Gemeente Dalhem

Naam

De naam Dalhem is van Oudnederlandse oorsprong en betekent "woonplaats (heem) in het dal"; van de rivier de Berwijn. Dalhem werd overeenkomstig 's-Gravenvoeren ook wel 's-Gravendal(hem) genoemd.

Geschiedenis

Al in 1080 werd in Dalhem een burcht gebouwd op een hoge rots, waar de rivier de Berwijn en de Bolland samenvloeiden. Vanaf de 12e eeuw maakte Dalhem haar eerste grote ontwikkeling mee, doordat enkele ‘heren van Voeren’ in 1180 naar Dalhem begonnen te verhuizen en zich ‘heren van Dalhem’ begonnen te noemen. Vervolgens gingen hun goederen over naar de graaf van Hochstaden, waardoor Dalhem een graafschap werd. De plaats Dalhem groeide hierbij uit tot bestuurlijk centrum en kern van het graafschap Dalhem, naast 's-Gravenvoeren (het oorspronkelijke Voeren), waar de juridische macht zetelde. In 1244 verloor het definitief zijn zelfstandigheid en viel sindsdien indirect onder het hertogdom Brabant.
Nadat de hertog in 1239 de laatste graaf van Dalhem, Dirk van Hochstaden, had verslagen werd in 1244 een verdrag gesloten, waarbij Dirk van Hochstaden Dalhem voorgoed aan Brabant overliet. Voortaan zou een slotvoogd of drossaard er in naam van de hertog het bewind voeren. Samen met Valkenburg en Rolduc werd Dalhem voortaan in de officiële stukken aangeduid als de 'Landen van Overmaas'. Hiertoe werd ook soms Limburg gerekend, waardoor de vier landjes tezamen de titel 'Provincie Limburg' ontvingen. Tot de opheffing van het graafschap Dalhem in 1797 was het stadje Dalhem verder de hoofdplaats van het graafschap en de hoofdplaats van een van de Dalhemse schepenbanken. Het graafschap Dalhem was een van de Landen van Overmaas.

Bestand:Gezicht op Dalhem (V Klotz, ca 1670).jpg

Dalhem (V. Klotz, ca. 1670)

In 1648 werden de Nederlanden opgedeeld in een Spaans en een Staats gedeelte. Op 26 december 1661 gingen daarmee onder andere het kasteel en plaats Dalhem ten gevolge van het Partagetraktaat (delingsverdrag) tussen de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden en Spanje deel uitmaken van het Staatse deel van het Graafschap Dalhem (Staatse Partage). Economisch waren vooral de kolenmijnen rondom Dalhem van belang voor de Nederlanders, terwijl de plaats zelf door haar burcht een goed militair steunpunt bood tegen de vijand. In 1665 bouwde Robert van Ittersum het gemeentehuis in Dalhem, waarop tegenwoordig nog steeds een wapen van Nassau, met de leeuw, boven de poort aanwezig is. Het gemeentehuis zelf onderging meerdere renovaties doorheen de tijd (1840, 1927).

Op 8 november 1785 sloten Oostenrijk en de Staten-Generaal het verdrag van Fontainebleau, waarbij een groot deel van het graafschap Dalhem, waaronder het stadje Dalhem, door de Staten-Generaal aan Oostenrijk werd afgestaan in ruil voor delen van Oostenrijks Valkenburg. Dalhem werd hierdoor een deel van de Zuidelijke Oostenrijkse Nederlanden. Voor veel inwoners was dit een bevrijding. Het protestantisme legde immers te hoge eisen op aan de katholieke bevolking.

Net als de rest van het graafschap, in zoverre het gelegen was in de Oostenrijkse Nederlanden, werd Dalhem in 1795 bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1797 opgenomen in het nieuw gevormde departement Ourthe; welk later in de tijd van de Verenigde Nederlanden werd omgevormd tot de provincie Luik.

Situatie in 1830

Bij de onafhankelijkheid van België inventariseerde geograaf Philippe Vandermaelen in dit dorp 194 woningen (waarvan 170 in het centrum), een kerk, een molen, twee brouwerijen, een lakenfabriek en een spinnerij. Er waren 1131 inwoners. Het inventaris omvat verder details over de natuurlijke omgeving, bodems, landbouwproductie en veestapel. Ook het wegennetwerk van toen is beschreven: enkel kleine wegjes die onbruikbaar zijn tijdens de winter.

Bezienswaardigheden

Het dorp als geheel is bezienswaardig, mede door de grote niveauverschillen.

• Sint-Pancratiuskerk
• Overblijfselen van het kasteel
• Overblijfselen van de bovenste stadspoort, gelegen aan beide zijden van de Rue Général Thys, nabij nummer 64.
• Wichet de la Rose
• Moulin Henrard, watermolen op de Bolland
• Diverse historische huizen en boerderijen.

Zie ook

• Lijst van beschermd erfgoed in Dalhem

Galerij

• De Sint-Pancratiuskerk

  De Sint-Pancratiuskerk

• Wichet de la Rose

  Wichet de la Rose

• Resten van de bovenste stadspoort

  Resten van de bovenste stadspoort

• Kasteelruïne

  Kasteelruïne

Natuur en landschap

Dalhem ligt in het dal van de Berwijn op een hoogte van ongeveer 130 meter, ter plaatse van de samenvloeiing met de Ruisseau de Bolland. Nabij de Berwijn ligt het kasteel en de bovenstad, westelijk daarvan de benedenstad, enkele tientallen meter lager. Dalhem ligt in het Land van Herve.

Taal

Oorspronkelijk werd er in de plaats Dalhem en ook in het gebied van de huidige gemeente Dalhem voornamelijk Platdiets, een variant van het Limburgs, gesproken. In het aan de Voerstreek grenzende Weerst (Warsage) is het Platdiets echter geheel verdwenen. Bij de vaststelling van de taalgrens is Dalhem, onder meer op basis van omstreden talentellingen, in 1963 toegekend aan het Franstalige Wallonië. De gemeente behoort thans tot het Franstalige gebied en kent geen taalfaciliteiten.

Demografische ontwikkeling

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

<timeline> Colors=

id:a value:gray(0.9)
id:b value:gray(0.7)
id:c value:rgb(1,1,1)
id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:7500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:250 start:0 BackgroundColors = canvas:c

BarData=

bar:1806 text:1806
bar:1816 text:1816
bar:1830 text:1830
bar:1846 text:1846
bar:1856 text:1856
bar:1866 text:1866
bar:1876 text:1876
bar:1880 text:1880
bar:1890 text:1890
bar:1900 text:1900
bar:1910 text:1910
bar:1920 text:1920
bar:1930 text:1930
bar:1947 text:1947
bar:1961 text:1961
bar:1970 text:1970
bar:1981 text:1981
bar:1990 text:1990
bar:2000 text:2000
bar:2010 text:2010
bar:2019 text:2019

PlotData=

color:d width:20 align:left

bar:1806 from:0 till: 0
bar:1816 from:0 till: 0
bar:1830 from:0 till: 0
bar:1846 from:0 till: 6248
bar:1856 from:0 till: 0
bar:1866 from:0 till: 5928
bar:1876 from:0 till: 0
bar:1880 from:0 till: 6119
bar:1890 from:0 till: 6144
bar:1900 from:0 till: 6431
bar:1910 from:0 till: 6641
bar:1920 from:0 till: 6213
bar:1930 from:0 till: 6255
bar:1947 from:0 till: 6340
bar:1961 from:0 till: 4514
bar:1970 from:0 till: 4485
bar:1981 from:0 till: 5183
bar:1990 from:0 till: 5724
bar:2000 from:0 till: 6145
bar:2010 from:0 till: 6805
bar:2019 from:0 till: 7408

PlotData=

bar:1806 at: 0 fontsize:s text:
bar:1816 at: 0 fontsize:S text:
bar:1830 at: 0 fontsize:S text:
bar:1846 at: 6248 fontsize:S text: 6.248 shift:(-10,5)
bar:1856 at: 0 fontsize:S text:
bar:1866 at: 5928 fontsize:S text: 5.928 shift:(-10,5)
bar:1876 at: 0 fontsize:S text:
bar:1880 at: 6119 fontsize:S text: 6.119 shift:(-10,5)
bar:1890 at: 6144 fontsize:S text: 6.144 shift:(-10,5)
bar:1900 at: 6431 fontsize:S text: 6.431 shift:(-10,5)
bar:1910 at: 6641 fontsize:S text: 6.641 shift:(-10,5)
bar:1920 at: 6213 fontsize:S text: 6.213 shift:(-10,5)
bar:1930 at: 6255 fontsize:S text: 6.255 shift:(-10,5)
bar:1947 at: 6340 fontsize:S text: 6.340 shift:(-10,5)
bar:1961 at: 4514 fontsize:S text: 4.514 shift:(-10,5)
bar:1970 at: 4485 fontsize:S text: 4.485 shift:(-10,5)
bar:1981 at: 5183 fontsize:S text: 5.183 shift:(-10,5)
bar:1990 at: 5724 fontsize:S text: 5.724 shift:(-10,5)
bar:2000 at: 6145 fontsize:S text: 6.145 shift:(-10,5)
bar:2010 at: 6805 fontsize:S text: 6.805 shift:(-10,5)
bar:2019 at: 7408 fontsize:S text: 7.408 shift:(-10,5)

</timeline>

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Politiek

Burgemeesters

• -2012 Jean-Claude Dewez
• 2013-heden Arnaud Dewez

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij	10-10-1976		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006		14-10-2012		14-10-2018
Stemmen / Zetels	%	15	%	17	%	17	%	17	%	17	%	17	%	17	%	19
PS	18,09	3	23,88	4	26,53	4	23,44	4	26,98	5	20,67	4	17,58	3	-
PSC1/CDH2	30,051	5	-		-		-		-		-		12,052	1	-
ECOLO	-		-		-		-		8,3	0	5,29	0	-		-
PRL-UD-C	-		-		24,14	4	-		-		-		-		-
PRL1/MR2	-		-		-		261	5	-		28,272	5	32,82	6	-
PRL-MCC	-		-		-		-		31,8	6	-		-		-
RW	10,55	1	-		-		-		-		-		-		-
UIC	22,41	3	-		-		-		-		-		-		-
UP	18,91	3	-		-		-		-		-		-		-
L.28	-		54,97	10	-		-		-		-		-		-
UD	-		21,15	3	-		-		-		-		-		-
CARTEL	-		-		49,33	9	34,08	6	32,92	6	-		-		-
AUTRE	-		-		-		16,47	2	-		-		-		-
Renouveau	-		-		-		-		-		28,22	5	37,56	7	18,45	3
Cartel2006	-		-		-		-		-		17,56	3	-		-
Maïeur	-		-		-		-		-		-		-		63,78	13
DalhemDemain	-		-		-		-		-		-		-		17,77	3
Totaal stemmen	3118		4221		3839		4075		4280		4566		4837		5185
Opkomst %					97,39		95,12		94,36		94,91		92,36		92,94
Blanco en ongeldig %	2,12		17,46		4,17		4,96		4,04		3,46		3,58		3,95

Geboren

• Albert Thys (1849-1915), koloniaal pionier

Nabijgelegen kernen

Richelle, Feneur, Trembleur, Mortroux, Wezet, Bolbeek

Externe link

Website van de gemeente

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

	Plaatsen in de gemeente Dalhem	Wapen van Dalhem

Gemeenten in de provincie Luik

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Dalhem op Wikimedia Commons.

50°42′47″N, 5°43′25″E