Opera (muziek)

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Luisterrijk en Dorp:Theaterburg.

Opera is een vorm van muziektheater, (taalkundig het meervoud van opus) waarbij een overwegend gezongen toneelstuk, in dichtmaten met orkestbegeleiding, wordt uitgebeeld. Opera is onderdeel van de Westerse klassieke muziekcultuur. Er zijn ook niet-Westerse vormen van muziektheater die vaak Opera genoemd worden, met een onderscheidend bijvoeglijk naamwoord ervoor, bijvoorbeeld de Chinese opera, maar dit zijn eigenlijk geen opera's.

De vierhonderdjarige geschiedenis van de opera zoals we die heden ten dage kennen, vindt haar oorsprong in Florence. Eind 16e eeuw was hier een groep intellectuelen voornemens het klassieke drama zoals het in Oudheid bestond, nieuw leven in te blazen. Hun grote voorbeeld hierbij was Aristoteles, die in de vierde eeuw voor Christus over toneel en muziek had geschreven, alsof deze twee zaken dezelfde waren. Volgens Aristoteles was drama de imitatie van het leven, dat verlevendigd werd met zowel versiering als melodie. Op basis daarvan veronderstelden de Florentijnen dat het klassieke drama volledig gezongen moest zijn geweest. De eerste componist die een poging deed dit in de praktijk om te zetten, was Jacopo Peri (1561-1633), die hiervoor het Grieks mythologische drama Dafne aanwendde. Zijn werk Euridice (1600) dat daaruit voortkwam, werd daarmee de eerste opera.

Belangrijke latere operacomponisten waren o.a. Monteverdi, Händel, Rameau, Gluck, Mozart, Rossini, Bellini, Donizetti, Berlioz, Verdi, Wagner, Bizet, Richard Strauss, Puccini, Janácek en Britten.

Opera-genres

• Grand opéra - groots opgezet, met veel heroïek en nadruk op costumering, decor en enscenering. Bekendste vertegenwoordiger: Meyerbeer
• Tragédie-Lyrique - Franse operavorm uit de 17e (Lully) en 18e (Rameau, Gluck) eeuw, gebaseerd op mythologische onderwerpen
• Opera buffa - Italiaanse, lichtere operavorm, met eigentijdse thematiek. Voorbeeld: Rossini's De Barbier van Sevilla.
• Opéra comique - 18e eeuwse Franse operavorm. In de 19e eeuw: gesproken dialoogvorm (geen recitatieven), Carmen van Georges Bizet.
• Opera seria - Italiaanse operavorm met ernstig karakter, heroïsche of mythologische thema's. Aria's verbonden door recitatieven. Libretto's in het Italiaans. Voorbeeld: de vroege Mozart-opera's.
• Oratorium - Muziektechnisch is het oratorium precies als de opera samengesteld (met uitzondering van balletmuziek); het libretto behandelt echter doorgaans een meer of minder religieus gegeven, is althans ernstig van aard; hoewel vele oratoria zich voor toneelmatige dramatisering lenen, worden zij tegenwoordig steeds in concertvorm uitgevoerd.
• Muziekdrama - Dramatische, groots aangezette opera's, 'Wagneriaans'. Voorbeeld: Wagners Tristan und Isolde.
• Kamer-opera - Kleinschalige operavorm, voor klein orkest en slechts een klein aantal zangers.
• Kinder-opera - is een operagenre, dat qua enscenering en opvoering afgestemd is op de belevingsgeest van kinderen.
• Ballet-opera - Franse combinatie van opera en ballet, met name 17e en 18e eeuwse composities.
• Ballade-opera - 'Meezing-opera', gemaakt op populaire melodieën, verbonden door gesproken teksten en dialogen. Voorbeeld: Brechts Dreigroschenoper.
• Operette ('kleine opera') - is altijd vrolijk, muzikaal wat eenvoudiger, en meestal voor of rond de vorige eeuwwisseling geschreven. Voorbeeld: Die lustige Witwe.
• Musical - modern, veelal Engelstalig (musical comedy) en doorgaans met het muzikale karakter van popmuziek. Voorbeeld: Jesus Christ Superstar Wordt door de meesten niet echt als 'opera' beschouwd in klassieke zin.
• Pasticcio - is een Italiaans operagenre, dat letterlijk pastei betekent. Deze typische 18e eeuwse operavorm, is samengesteld uit aria's, ensembles en instrumentale stukken, afkomstig van verschillende bestaande opera's, gecomponeerd door een of meerdere componisten.
• Radio-opera - is een operagenre dat vanaf 1920 met de opkomst van de radio, speciaal hiervoor gecomponeerd werd.
• Rockopera - Moderne opera op rockmuziek, vergelijkbaar met de musical. Voorbeeld: Tommy van The Who. Wordt door de meesten niet echt als 'opera' beschouwd in klassieke zin.
• Singspiel is een Duits opera-genre dat in de late achttiende en in het begin van de negentiende eeuw populair was.
• zarzuela is een Spaans operagenre, enigszins gelijkend op de Franse Opéra-comique en het Duitse Singspiel, ontstaan aan het begin van de 17e eeuw in Spanje.

Opera, operette en musical

Opera onderscheidt zich van musical en operette, die elk aan precies dezelfde definitie voldoen als in de introductie aangegeven, door een aantal nuances die niet altijd scherp kunnen worden afgebakend.

Opera's behandelen in tegenstelling tot operette en musical vaak tragische tot zeer tragische thema's, soms voor een modern publiek op het lachwekkende af (Verdi, Donizetti). Er bestaan echter ook komische opera's (Mozart, Rossini). In een opera wordt meestal, maar niet altijd (die Zauberflöte) alle tekst op muziek gezet. Bij opera worden de liederen aria's genoemd en in musicals songs. Tussen de aria's in wordt er recitatief gebruikt. In de andere vormen wordt de tekst tussen de liedjes op normale toon gesproken (in de oorspronkelijke versie van Carmen bijvoorbeeld);

In de praktijk komt het erop neer dat een bepaald werk bij algemene consensus tot de opera's wordt gerekend; indien niet dan is het een operette als het om min of meer klassiek klinkende muziek gaat, en anders een musical.

Zie ook

• Lijst van opera's