Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Heinrich Hermann Freytag: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heinrich_Hermann_Freytag&oldid=23487207)
 
(Bron:http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heinrich_Hermann_Freytag&oldid=23553197)
Regel 1: Regel 1:
'''Heinrich Hermann Freytag''' ([[Hamburg]] [[1759]] - [[Groningen (stad)|Groningen]] [[14 april]] [[1811]]) was een [[Duitsland|Duits]] [[orgelbouwer]] die met name actief was in [[Groningen (provincie)|Groningen]], maar ook in [[Friesland (provincie)|Friesland]], [[Drenthe (provincie)|Drenthe]], [[Overijssel (provincie)|Overijssel]], [[Holland (provincie)|Holland]] en [[Zeeland (provincie)|Zeeland]]. Hij bouwde zowel [[kerk-orgels|kerk-orgels]] als ook [[kabinetorgels|kabinet-orgels]] en [[secretaire-orgels|secretaire-orgels]] binnen de Noord-Duitse orgelbouwtraditie.  
'''Heinrich Hermann Freytag''' ([[Hamburg]], [[1759]] - [[Groningen (stad)|Groningen]], [[14 april]] [[1811]]<ref>Aangegeven lijken, Kerkelijke gemeente - Groningen: [http://www.allegroningers.nl/index2.php?task=bladeren&id=1685998&entiteit=akte&option=com_genealogie&Itemid=54 overlijdensinschrijving]</ref><ref name=GC>Gazette de Groningue (= Groninger Courant) d.d. 16 april 1811 [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010170861%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0017 overlijdensbericht, tevens aankondiging dat het bedrijf werd voortgezet door zijn vrouw]</ref>) was een [[Duitsland|Duits]] [[orgelbouwer]] die met name actief was in [[Groningen (provincie)|Groningen]], maar ook in [[Friesland (provincie)|Friesland]], [[Drenthe (provincie)|Drenthe]], [[Overijssel]], [[Holland (provincie)|Holland]] en [[Zeeland (provincie)|Zeeland]]. Hij bouwde zowel [[kerkorgel]]s als ook [[kabinetorgel]]s en [[secretaireorgel]]s binnen de Noord-Duitse orgelbouwtraditie.  


==Biografie==
==Biografie==
Heinrich Hermann Freytag werd in 1759 geboren als de zoon van een uit Württemberg afkomstige meubelmaker. Hoe hij in de Republiek is terecht gekomen, wordt nergens duideijk. Zijn naam duikt in 1784 voor het eerst op als hij in de stad Groningen in de orgelmakerij van [[Albertus Antoni Hinsz]] (1704-1785) werkt. Als Hinsz in 1785 overlijdt, neemt zijn stiefzoon [[Frans Casper Snitger|Frans Casper Snitger]] (1724-1799) (een kleinzoon van [[Arp Schnitger]]) het bedrijf over. Snitger zag deze grote verantwoordelijkheid wellicht niet zitten en ging een compagnonschap aan met de veel jongere Freytag. Laatstgenoemde nam zo de opengevallen plaats van Hinsz in. Letterlijk, want de zitplaats van Hinsz in de Lutherse kerk van Groningen werd direct vanaf april 1785 verhuurd aan Freytag. Freytag kreeg de leiding over de nieuw- en verbouwtak van het bedrijf. Snitger hield zich voornamelijk bezig met onderhoudswerk op locatie en en met intonatiewerkzaamheden. Een echte zakenman was Snitger bepaald niet. Uit kerkelijke rekeningen blijkt dat Snitger jaarlijks langs kwam om orgels te stemmen, maar dat hij dat vaak op rekening deed. De bedragen stapelden zich jaar naar jaar op. Soms kreeg hij pas na 10 jaar zijn salaris nog eens een keer uitbetaald.
Heinrich Hermann Freytag werd in 1759 geboren als de zoon van een uit [[Württemberg]] afkomstige meubelmaker. Hoe hij in de Republiek is terecht gekomen, wordt nergens duidelijk. Zijn naam duikt in 1784 voor het eerst op als hij in de stad Groningen in de orgelmakerij van [[Albertus Antoni Hinsz]] (1704-1785) werkt. Toen Hinsz in 1785 overleed, nam zijn stiefzoon [[Frans Casper Snitger]] (1724-1799) (een kleinzoon van [[Arp Schnitger]]) het bedrijf over. Snitger ging een compagnonschap aan met Freytag<ref>Freytag deelde zijn compagnonschap met Snitger onder meer mee in de plaatselijke Groninger Courant [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010110331%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0010 ]</ref>. Freytag leidde de nieuw- en verbouwtak van het bedrijf. Snitger hield zich voornamelijk bezig met onderhoudswerk op locatie en en met intonatiewerkzaamheden.


Freytag gaf leiding aan de werkplaats, onderhandelde met opdrachtgevers over nieuw- en verbouwprojecten en maakte de ontwerpen voor de nieuwe orgels. Ook vergrootte Freytag het werkterrein van de firma door opdrachten in Rotterdam en Middelburg aan te nemen. Hij was daarmee werkzaam in Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Holland en Zeeland<ref>Eind 1805 zag hij zich genoodzaakt om een advertentie te plaatsen, waarin hij meedeelde, ondanks zijn opdrachten in Rotterdam, niet van plan te zijn uit Groningen te verhuizen, zoals een concurrent zou hebben beweerd (bron: Groninger courant d.d. 24 december 1805 [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010159708%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0013 overlijdensinschrijving])</ref>.Tot 1806 was Freytag bovendien kroegbaas en had hij een “Wyn en Coffyhuis, als mede Billard” aan de Grote Markt in Groningen<ref>Gierveld vermeldt dat hij in 1794 lid werd van het herbergiersgilde, dat hij getrouwd was met de weduwe van een gildebroeder en dat hij woonde aan de Grote Markt in de Droeve (=de Druif) - bron: Gierveld 1977:123</ref>. En hij was vele jaren [[diaken]] of [[ouderling]] in de Evangelisch Lutherse gemeente van Groningen.


Freytag was de creatieve duizendpoot binnen het bedrijf. Hij gaf leiding aan de werkplaats, onderhandelde met opdrachtgevers over nieuw- en verbouwprojecten en maakte de ontwerpen voor de nieuwe orgels. Toen Snitger in 1799 stierf, zorgde Freytag er bovendien voor dat opdrachtgevers binnen een redelijke termijn betaalden. Hij ging vaak persoonlijk bij ze langs om het geld op te halen. Binnen een jaar na de dood van Snitger in 1799 waren alle bedragen die nog open stonden geïnd. Voortaan werd het geld na afloop van het onderhoudswerk betaald. Het werken op rekening was daarmee verleden tijd. Ook vergrootte Freytag het werkterrein van de firma door opdrachten in Rotterdam en Middelburg aan te nemen. Hij was daarmee werkzaam in Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Holland en Zeeland. Tot 1806 was Freytag bovendien kroegbaas en had hij een “Wyn en Coffyhuis, als mede Billard” aan de Grote Markt in Groningen. Tenslotte was hij nog gedurende vele jaren diaken of ouderling in de Evangelisch Lutherse gemeente van Groningen.
Heinrich Hermann Freytag trouwde op 6 oktober 1793<ref>Ondertrouwboek Groningen 1792-1798 [http://www.allegroningers.nl/index2.php?task=bladeren&id=41427&entiteit=akte&option=com_genealogie&Itemid=54 huwelijksinschrijving]</ref> met [[Hiskia Hornemann]] (Leer 1765 - Groningen, 1817). Zij was de weduwe van de kastelein [[Friedrich Andreas Wustenhöffer]] (?-1792<ref>Breukdodenboek, Kerkelijke gemeente - Groningen: [http://www.allegroningers.nl/index2.php?task=bladeren&id=1729620&entiteit=akte&option=com_genealogie&Itemid=54 ]</ref>). Wustenhöffer en Freytag kenden elkaar van de Lutherse kerk in Groningen<ref>Beiden vervulden kerkelijke ambten, ook Wustenhöffer was ouderling van de Evangelisch Lutherse Gemeente van Groningen [http://www.allegroningers.nl/index.php?task=persoon_detail&option=com_genealogie&Itemid=54&akte_id=303294 ]</ref>. Toen Freytag en Hornemann trouwden, was Hiskia hoogzwanger. Het jongetje werd op 14 oktober 1793 geboren en Hiskia gaf hem de naam van zijn overleden vader: Friedrich Andreas. Haar zoon overleed in juli 1794. In het begraafboek werd overigens vermeld dat het een kind van ‘Mons. Vrijdag’ was.


Van de 9 kinderen van Freytag en Hornemann bereikten er vijf de volwassen leeftijd: [[Herman Eberhard Freytag]] (1796-1869) en [[Barthold Joachim Freytag]] (1799-1829) kwamen in de orgelmakerij terecht. [[Reinhard Georg Freytag]] (1797-1837) werd blauwverver, [[Christoffel Heinrich Freytag]] (1797-na 1839) was begin jaren 1820  “wol, katoen, zijde verver". [[Maria Hiskia Freytag]] (1803-1869) tenslotte woonde vele jaren bij haar broer Reinhard Georg. Ze trouwde op latere leeftijd en overleed in 1869 in Peize.


Heinrich Hermann Freytag was vanaf 1793 getrouwd met [[Hiskia Hornemann|Hiskia Hornemann]] (Leer 1765 - Groningen 1817). Beide echtelieden hadden elkaar waarschijnlijk leren kennen via de Evangelisch Lutherse gemeente van Groningen. Hornemann was de weduwe van de kastelein [[Friedrich Andreas Wustenhöffer|Friedrich Andreas Wustenhöffer]], die in 1791 overleed. Wustenhöffer en Freytag zaten op zondag altijd naast elkaar in de kerk, als we het overzicht van zitplaatshuurders van de Lutherse gemeente mogen geloven. Freytag en Hornemann kregen in totaal tien kinderen, waarvan er vijf de volwassen leeftijd zouden bereiken: [[Herman Eberhard Freytag|Herman Eberhard Freytag]] (1796-1869), [[Reinhard Georg Freytag|Reinhard Georg Freytag]] (1797-1837), [[Christoffel Heinrich Freytag|Christoffel Heinrich Freytag]] (1797-?), [[Barthold Joachim Freytag|Barthold Joachim Freytag]] (1799-1829) en [[Maria Hiskia Freytag|Maria Hiskia Freytag]] (1803-1869).
Er zijn met zekerheid vijf werknemers van Freytag en Snitger te traceren in de archieven: [[Matthias Martin]] (1760-1826), J.H. Klambeck, 'Paul' en 'Daniel'. [[J.W. Timpe]] (1770-1837) werkte vanaf 1806 bij Freytag, nadat hij de overstap had gemaakt vanaf de firma [[Lohman (orgelbouwer)|Lohman]].
 
 
Er zijn met zekerheid vijf werknemers van Freytag en Snitger te traceren in de archieven: [[Matthias Martin|Matthias Martin]] (1760-1826), J.H. Klambeck, 'Paul' en 'Daniel'. [[J.W. Timpe|J.W. Timpe]] (1770-1837) werkte vanaf 1806 bij Freytag, nadat hij de overstap had gemaakt vanaf de firma Lohman.
 
 
Freytag stierf op 14 april 1811 en werd op 19 april begraven in de Lutherse kerk van Groningen. Zijn weduwe Hiskia Hornemann zette het bedrijf daarna voort met haar knechten. Herman Eberhard Freytag en Barthold Joachim Freytag namen het bedrijf in 1817 over. Zij wisten het bedrijf daarna nooit meer de bloei te geven die het onder hun vader had gekend. Ze kregen te maken met felle concurrentie van andere orgelmakers, zoals J.W. Timpe (die in 1813 was ontslagen door Hornemann en toen voor zichzelf was begonnen) en [[Nicolaus Anthonie Lohman|Nicolaus Anthonie Lohman]] (1766-1835). De firma Freytag beperkte zich na 1817 noodgedwongen voor langere tijd tot onderhoudswerk en kleinere klussen.
 
 
Voor meer informatie zie:
*{{aut|drs. L.B.Smit}} - ''Frans Casper Snitger en Heinrich Hermann Freytag en de (Noord-)Nederlandse markt voor kerkorgels rond 1800 (doctoraalscriptie RuG 2003)''
Dit boekwerk, met daarin heel veel nieuwe informatie over de orgelmakers Snitger en Freytag, wordt in eigen beheer uitgegeven. Het is te bestellen via: smitbert@yahoo.com . De kosten bedragen 19,75 euro excl. verzendkosten.
 
 
==2011 is Freytag-jubileumjaar==
In 2011 is het precies 200 jaar geleden dat Heinrich Hermann Freytag overleed. In oktober 1811 werd bovendien het Freytag-orgel van Oostwold in gebruik genomen. De orgelcommissie van Oostwold organiseert in dit kader een drietal activiteiten.
* zaterdag 27 augustus 2011, aanvang 20.00 uur: orgelconcert door [[Sietze de Vries|Sietze de Vries]]
* zondag 16 oktober 2011, aanvang 14.15 uur: feestelijke jubileumdienst in de stijl van 1811. Deze samenkomst staat helemaal in het teken van de 200ste verjaardag van het Freytag-orgel. Voorganger in deze dienst is de oud-predikant van Oostwold: [[ds. Jac. Enderlée|ds. Jac. Enderlée]] uit Harderwijk. Organist is [[Stef Tuinstra|Stef Tuinstra]] uit Bedum. Tijdens deze dienst wordt dezelfde schriftlezing gelezen als in 1811, namelijk Psalm 149. Ook zal uit dezelfde liedbundel als in 1811 worden gezongen: de Bundel [[Evangelische Gezangen|Evangelische Gezangen]] uit 1806. Stef Tuinstra zal het orgel presenteren in een korte orgeldemonstratie. Ook zal hij het orgel laten klinken in improvisaties en een selectie vrije orgelwerken. Kortom: een kerkdienst in de stijl van 1811, waarin veel zaken nog verrassend actueel blijken te zijn.
* zaterdag 22 oktober 2011, aanvang 20.00 uur: orgelconcert door [[Jaap Zwart|[Jaap Zwart]]
 
 
voor alle activiteiten in Oostwold, zie: www.freytagorgeloostwold.webklik.nl


Freytag stierf op 14 april 1811 en werd op 19 april begraven in de [[Lutherse Kerk (Groningen)|Lutherse kerk van Groningen]]. Zijn weduwe Hiskia Hornemann zette het bedrijf daarna voort<ref name=GC/> met haar knechten. Herman Eberhard Freytag en Barthold Joachim Freytag namen het bedrijf in 1817 over. Zij hielden zich voornamelijk bezig met onderhoudswerk en kleinere projecten.


==Orgels==
==Orgels==
[[Afbeelding:4720797 Finsterwolde Orgel.jpg|thumb|right|250px|Het orgel in de Hervormde Kerk van Finsterwolde]] Van de orgels in de volgende kerken is bekend dat Freytag ze heeft gebouwd (nieuwbouw en ombouw). In sommige gevallen staat tussen haakjes aangegeven dat hij dit in samenwerking met diegene heeft gedaan.
[[Afbeelding:4720797 Finsterwolde Orgel.jpg|thumb|right|250px|Het orgel in de Hervormde Kerk van Finsterwolde]]  
Van de orgels in de volgende kerken is bekend dat Freytag ze heeft gebouwd (nieuwbouw en ombouw). In sommige gevallen staat tussen haakjes aangegeven dat hij dit in samenwerking met diegene heeft gedaan:
*[[Anloo]] (omstreeks 1800)- [[Kerk van Anloo|Hervormde Kerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Anloo]] (omstreeks 1800)- [[Kerk van Anloo|Hervormde Kerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Bellingwolde]] (1796-1798)- [[Magnuskerk (Bellingwolde)|Magnuskerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Bellingwolde]] (1796-1798)- [[Magnuskerk (Bellingwolde)|Magnuskerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Bierum]] (1790-1791)- [[Sebastiaankerk (Bierum)|Sebastiaankerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Bierum]] (1790-1791)- [[Sebastiaankerk (Bierum)|Sebastiaankerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Bolsward (plaats)|Bolsward]] (1805) - [[Martinikerk|Martinikerk]] (reparatie, H.H. Freytag)
*[[Bolsward]] (1805) - [[Martinikerk|Martinikerk]] (reparatie, H.H. Freytag)
*[[Bolsward (plaats)|Bolsward]] (1810) - [[Doopsgezinde kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag)
*[[Bolsward]] (1810) - [[Doopsgezinde kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag)
*[[Doesburg]] (1805)- [[Martinikerk|Martinikerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Doesburg]] (1805)- [[Grote of Martinikerk (Doesburg)|Martinikerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Enkhuizen]] (1798-1799)- [[Zuiderkerk]] (nieuwbouw rugwerk, ombouw hoofdwerk, H.H. Freytag)
*[[Enkhuizen]] (1798-1799)- [[Zuiderkerk (Enkhuizen)|Zuiderkerk]] (nieuwbouw rugwerk, ombouw hoofdwerk, H.H. Freytag)
*[[Ezinge]] (1793)- [[Kerk van Ezinge]] (plaatsing oud orgel, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Ezinge]] (1793)- [[Kerk van Ezinge]] (plaatsing oud orgel, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Finsterwolde]] (1806-1808)- [[Kerk van Finsterwolde|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag)
*[[Finsterwolde]] (1806-1808)- [[Kerk van Finsterwolde|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag)
*[[Kampen (plaats)|Kampen]] (1788-1789) - [[Bovenkerk|Bovenkerk]] (uitbreiding met pedaal en borstwerk, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Groningen (stad)|Groningen]] (1785)- [[Doopsgezinde kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Groningen (stad)|Groningen]] (1793)- [[Martinikerk (Groningen)|Martinikerk]] (reparatie, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Kampen (Overijssel)|Kampen]] (1788-1789) - [[Bovenkerk (Kampen)|Bovenkerk]] (uitbreiding met pedaal en borstwerk, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Lellens]] (omstreeks 1800)- [[Kerk van Lellens|Hervormde Kerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Lellens]] (omstreeks 1800)- [[Kerk van Lellens|Hervormde Kerk]] (kabinetorgel, H.H. Freytag. Gebouwd voor onbekende opdrachtgever)
*[[Loppersum (plaats in Groningen)|Loppersum]] (1803)- [[Petrus en Pauluskerk (Loppersum)|Petrus en Pauluskerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Loppersum (plaats in Groningen)|Loppersum]] (1803)- [[Petrus en Pauluskerk (Loppersum)|Petrus en Pauluskerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Noordbroek (Groningen)|Noordwolde]] (1806-1808) - [[Kerk van Noordbroek|Hervormde Kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Noordbroek]] (1806-1808) - [[Kerk van Noordbroek|Hervormde Kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Noordwolde (Groningen)|Noordwolde]] (1802) - [[Kerk van Noordwolde|Hervormde Kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Noordwolde (Groningen)|Noordwolde]] (1802) - [[Kerk van Noordwolde|Hervormde Kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Oostwold (Oldambt)|Oostwold]] (1809-1811) - [[Kerk van Oostwold|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag, na diens dood voltooid o.l.v. Matthias Martin)
*[[Oostwold (Oldambt)|Oostwold]] (1809-1811) - [[Kerk van Oostwold|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag, na diens dood voltooid o.l.v. Matthias Martin)
*[[Rotterdam (Zuid-Holland)|Rotterdam]] (1805-1810) - [[Grote of Sint Laurenskerk|Grote of Sint Laurenskerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Roden (Nederland)|Roden]] (1794) - [[Catharinakerk]] (reparatie, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Rotterdam (Zuid-Holland)|Rotterdam]] (1808) - [[Oosterkerk|Oosterkerk]] (reparatie, H.H. Freytag)
*[[Rotterdam]] (1805-1810) - [[Grote of Sint-Laurenskerk (Rotterdam)|Grote of Sint-Laurenskerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Vollenhove|Vollenhove]] (1807-1808) - [[Grote kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Rotterdam]] (1808) - [[Oosterkerk (Rotterdam)|Oosterkerk]] (reparatie, H.H. Freytag)
*[[Sappemeer]] (1791) - [[Doopsgezinde kerk]] (plaatsing bestaand kabinetorgel, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Vollenhove]] (1807-1808) - [[Grote kerk (Vollenhove)|Grote kerk]] (ombouw, H.H. Freytag)
*[[Warffum]] (1810-1812) - [[Kerk van Warffum|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag, na diens dood voltooid o.l.v. J.W. Timpe)
*[[Warffum]] (1810-1812) - [[Kerk van Warffum|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag, na diens dood voltooid o.l.v. J.W. Timpe)
*[[Zuidbroek (Groningen)|Zuidbroek]] (1792-1795) - [[Petruskerk (Zuidbroek)|Petruskerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Zuidbroek (Groningen)|Zuidbroek]] (1792-1795) - [[Petruskerk (Zuidbroek)|Petruskerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Zuidhorn (plaats)|Zuidhorn]] (1792-1793) - [[Kerk van Zuidhorn|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Zuidhorn (plaats)|Zuidhorn]] (1792-1793) - [[Kerk van Zuidhorn|Hervormde Kerk]] (nieuwbouw, H.H. Freytag en F.C. Snitger)
*[[Zwolle (plaats)|Zwolle]] (1787 en 1804) - [[Grote of Sint Michaelskerk|Grote of Sint Michaelskerk]] (reparatie, H.H. Freytag en F.C. Snitger /reparatie, H.H. Freytag)
*[[Zwolle]] (1787 en 1805) - [[Grote of Sint Michaelskerk]] (reparatie, H.H. Freytag en F.C. Snitger /reparatie, H.H. Freytag)
 
 
Voor meer informatie zie:
*{{aut|drs. L.B.Smit}} - ''Frans Casper Snitger en Heinrich Hermann Freytag en de (Noord-)Nederlandse markt voor kerkorgels rond 1800 (doctoraalscriptie RuG 2003)''
Dit boekwerk, met daarin heel veel nieuwe informatie over de orgelmakers Snitger en Freytag, wordt in eigen beheer uitgegeven. Het is te bestellen via: smitbert@yahoo.com . De kosten bedragen 19,75 euro excl. verzendkosten.


{{bron|bronvermelding=
{{bron|1=bronnen
*{{aut|Dr. Arend Jan Gierveld}} - ''Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw''
*{{aut|Dr. Arend Jan Gierveld}} - ''Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw'', 1977
*{{aut|Jan Jongepier}} - ''Het orgel'', 1990
*{{aut|Jan Jongepier}} - ''Het orgel'', 1990
*{{aut|drs. L.B.Smit}} - ''Frans Casper Snitger en Heinrich Hermann Freytag en de (Noord-)Nederlandse markt voor kerkorgels rond 1800 (doctoraalscriptie RuG 2003)'' Te bestellen via: smitbert@yahoo.com
*{{aut|drs. L.B.Smit}} - ''Frans Casper Snitger en Heinrich Hermann Freytag en de (Noord-)Nederlandse markt voor kerkorgels rond 1800 (doctoraalscriptie RuG 2003)''
'''Noten'''
{{references}}
}}
}}



Versie van 20 dec 2010 13:28

Heinrich Hermann Freytag (Hamburg, 1759 - Groningen, 14 april 1811[1][2]) was een Duits orgelbouwer die met name actief was in Groningen, maar ook in Friesland, Drenthe, Overijssel, Holland en Zeeland. Hij bouwde zowel kerkorgels als ook kabinetorgels en secretaireorgels binnen de Noord-Duitse orgelbouwtraditie.

Biografie

Heinrich Hermann Freytag werd in 1759 geboren als de zoon van een uit Württemberg afkomstige meubelmaker. Hoe hij in de Republiek is terecht gekomen, wordt nergens duidelijk. Zijn naam duikt in 1784 voor het eerst op als hij in de stad Groningen in de orgelmakerij van Albertus Antoni Hinsz (1704-1785) werkt. Toen Hinsz in 1785 overleed, nam zijn stiefzoon Frans Casper Snitger (1724-1799) (een kleinzoon van Arp Schnitger) het bedrijf over. Snitger ging een compagnonschap aan met Freytag[3]. Freytag leidde de nieuw- en verbouwtak van het bedrijf. Snitger hield zich voornamelijk bezig met onderhoudswerk op locatie en en met intonatiewerkzaamheden.

Freytag gaf leiding aan de werkplaats, onderhandelde met opdrachtgevers over nieuw- en verbouwprojecten en maakte de ontwerpen voor de nieuwe orgels. Ook vergrootte Freytag het werkterrein van de firma door opdrachten in Rotterdam en Middelburg aan te nemen. Hij was daarmee werkzaam in Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Holland en Zeeland[4].Tot 1806 was Freytag bovendien kroegbaas en had hij een “Wyn en Coffyhuis, als mede Billard” aan de Grote Markt in Groningen[5]. En hij was vele jaren diaken of ouderling in de Evangelisch Lutherse gemeente van Groningen.

Heinrich Hermann Freytag trouwde op 6 oktober 1793[6] met Hiskia Hornemann (Leer 1765 - Groningen, 1817). Zij was de weduwe van de kastelein Friedrich Andreas Wustenhöffer (?-1792[7]). Wustenhöffer en Freytag kenden elkaar van de Lutherse kerk in Groningen[8]. Toen Freytag en Hornemann trouwden, was Hiskia hoogzwanger. Het jongetje werd op 14 oktober 1793 geboren en Hiskia gaf hem de naam van zijn overleden vader: Friedrich Andreas. Haar zoon overleed in juli 1794. In het begraafboek werd overigens vermeld dat het een kind van ‘Mons. Vrijdag’ was.

Van de 9 kinderen van Freytag en Hornemann bereikten er vijf de volwassen leeftijd: Herman Eberhard Freytag (1796-1869) en Barthold Joachim Freytag (1799-1829) kwamen in de orgelmakerij terecht. Reinhard Georg Freytag (1797-1837) werd blauwverver, Christoffel Heinrich Freytag (1797-na 1839) was begin jaren 1820 “wol, katoen, zijde verver". Maria Hiskia Freytag (1803-1869) tenslotte woonde vele jaren bij haar broer Reinhard Georg. Ze trouwde op latere leeftijd en overleed in 1869 in Peize.

Er zijn met zekerheid vijf werknemers van Freytag en Snitger te traceren in de archieven: Matthias Martin (1760-1826), J.H. Klambeck, 'Paul' en 'Daniel'. J.W. Timpe (1770-1837) werkte vanaf 1806 bij Freytag, nadat hij de overstap had gemaakt vanaf de firma Lohman.

Freytag stierf op 14 april 1811 en werd op 19 april begraven in de Lutherse kerk van Groningen. Zijn weduwe Hiskia Hornemann zette het bedrijf daarna voort[2] met haar knechten. Herman Eberhard Freytag en Barthold Joachim Freytag namen het bedrijf in 1817 over. Zij hielden zich voornamelijk bezig met onderhoudswerk en kleinere projecten.

Orgels

Bestand:4720797 Finsterwolde Orgel.jpg
Het orgel in de Hervormde Kerk van Finsterwolde

Van de orgels in de volgende kerken is bekend dat Freytag ze heeft gebouwd (nieuwbouw en ombouw). In sommige gevallen staat tussen haakjes aangegeven dat hij dit in samenwerking met diegene heeft gedaan:

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:
bronnen

  • Dr. Arend Jan Gierveld - Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw, 1977
  • Jan Jongepier - Het orgel, 1990
  • drs. L.B.Smit - Frans Casper Snitger en Heinrich Hermann Freytag en de (Noord-)Nederlandse markt voor kerkorgels rond 1800 (doctoraalscriptie RuG 2003)

Noten

  1. º Aangegeven lijken, Kerkelijke gemeente - Groningen: overlijdensinschrijving
  2. 2,0 2,1 Gazette de Groningue (= Groninger Courant) d.d. 16 april 1811 overlijdensbericht, tevens aankondiging dat het bedrijf werd voortgezet door zijn vrouw
  3. º Freytag deelde zijn compagnonschap met Snitger onder meer mee in de plaatselijke Groninger Courant [1]
  4. º Eind 1805 zag hij zich genoodzaakt om een advertentie te plaatsen, waarin hij meedeelde, ondanks zijn opdrachten in Rotterdam, niet van plan te zijn uit Groningen te verhuizen, zoals een concurrent zou hebben beweerd (bron: Groninger courant d.d. 24 december 1805 overlijdensinschrijving)
  5. º Gierveld vermeldt dat hij in 1794 lid werd van het herbergiersgilde, dat hij getrouwd was met de weduwe van een gildebroeder en dat hij woonde aan de Grote Markt in de Droeve (=de Druif) - bron: Gierveld 1977:123
  6. º Ondertrouwboek Groningen 1792-1798 huwelijksinschrijving
  7. º Breukdodenboek, Kerkelijke gemeente - Groningen: [2]
  8. º Beiden vervulden kerkelijke ambten, ook Wustenhöffer was ouderling van de Evangelisch Lutherse Gemeente van Groningen [3]
rel=nofollow
rel=nofollow