Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Energy drink: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''energy drink''', (in het Nederlands ook '''energiedrank''', meestal verkocht onder de Engelse term) is een [[drank]] | Een '''energy drink''', (in het Nederlands ook '''energiedrank''', meestal verkocht onder de Engelse term) is een niet-alcoholische [[drank]] die bedoeld is om een stimulerende werking te hebben op het organisme. Energy drinks worden vaak in blikjes verkocht worden en bevatten gewoonlijk veel [[cafeïne]] en [[taurine]]. | ||
==Geschiedenis== | ==Geschiedenis== | ||
De eerste energiedrank | De eerste energiedrank kwam in de [[Verenigde Staten]] op de markt in 1949 onder de merknaam ’Dr. Enuf’.<ref>Manchester J, Eshel I, Marion DW. The Benefits and Risks of Energy Drinks in Young Adults and Military Service Members. Mil Med. 2017;182(7):e1726-e1733. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28810965 {{PMID|28810965}}, {{DOI|10.7205/MILMED-D-16-00339}}</ref> Dit was een softdrink met [[cafeïne]], rietsuiker en de vitamines [[thiamine]] en [[niacine]]. Het drankje werd bedacht door de scheikundige Bill Swarts uit [[Chicago]] nadat hij collega’s had horen klagen over [[lethargie]] (weinig energie hebben, geen wilskracht en kracht hebben om iets te doen.) Hoewel het drankje nog steeds bestaat, was het de marketingstrategie van de firma om enkel lokaal te verkopen. Buiten Tenessee, North Carolina, South Carolina en Southwest Virginia, probeerden ze het drankje niet verder te verspreiden. | ||
Intussen was men na de [[Tweede Wereldoorlog]] in [[Japan]] bezig de maatschappij herop te bouwen, wat zorgde voor lange werkdagen. Onder de druk gingen sommige zakenmensen of piloten op lange vluchten stimulantia zoals [[amfetamine]]s gebruiken, die een aantal negatieve bijwerkingen op de gezondheid hadden. In de jaren 1950 werden deze verboden. Men ging op zoek naar nieuwe stimulerende middelen, en in 1962 bracht de firma Taisho Lipovitan-D op de markt, een klein flesje met een sterk cafeïnehoudend drankje, aangevuld met vitaminen, [[taurine]] en [[arginine]]. Lipovitan-D werd er heel populair en tegen de jaren 1980 waren er diverse merken van energy drinks op de markt. Het gebruik van deze drankjes verspreidde zich over Azië. De Oostenrijkse zakenman [[Dietrich Mateschitz]], kwam in [[Thailand]] in contact met de energy drink Krating Daeng en dacht dat dit soort drankjes met goede marketing ook in Europa zou kunnen aanslaan.<ref>{{ts.|The Economist}}, 9 mei 2002, [http://www.economist.com/people/displayStory.cfm?story_id=1120373 ''How Dietrich Mateschitz turned Red Bull into a cult tipple'']</ref> Krating Daeng had een meer specifieke smaak dan veel van de voorafgaande drankjes, die smaakten als een medicijn of kruidenmengsel. Mateschitz werd de zakenpartner van de Thaise zakenman Chaleo Yoovidhya, die het drankje Krating Daeng had ontwikkeld, om samen in 1987 de firma Red Bull op te richten. | Intussen was men na de [[Tweede Wereldoorlog]] in [[Japan]] bezig de maatschappij herop te bouwen, wat zorgde voor lange werkdagen. Onder de druk gingen sommige zakenmensen of piloten op lange vluchten stimulantia zoals [[amfetamine]]s gebruiken, die een aantal negatieve bijwerkingen op de gezondheid hadden. In de jaren 1950 werden deze verboden. Men ging op zoek naar nieuwe stimulerende middelen, en in 1962 bracht de firma Taisho Lipovitan-D op de markt, een klein flesje met een sterk cafeïnehoudend drankje, aangevuld met vitaminen, [[taurine]] en [[arginine]]. Lipovitan-D werd er heel populair en tegen de jaren 1980 waren er diverse merken van energy drinks op de markt. Het gebruik van deze drankjes verspreidde zich over Azië. De Oostenrijkse zakenman [[Dietrich Mateschitz]], kwam in [[Thailand]] in contact met de energy drink Krating Daeng en dacht dat dit soort drankjes met goede marketing ook in Europa zou kunnen aanslaan.<ref>{{ts.|The Economist}}, 9 mei 2002, [http://www.economist.com/people/displayStory.cfm?story_id=1120373 ''How Dietrich Mateschitz turned Red Bull into a cult tipple'']</ref> Krating Daeng had een meer specifieke smaak dan veel van de voorafgaande drankjes, die smaakten als een medicijn of kruidenmengsel. Mateschitz werd de zakenpartner van de Thaise zakenman Chaleo Yoovidhya, die het drankje Krating Daeng had ontwikkeld, om samen in 1987 de firma Red Bull op te richten. | ||
| Regel 15: | Regel 15: | ||
De ingrediënten en recepten variëren van merk tot merk, maar gewoonlijk bevatten deze drankjes naast [[water]], [[suiker]] (of in de ''light''-varianten [[zoetstof]]fen), [[cafeïne]] (soms in de vorm van [[guaraná]])<!---wat voegt dit toe?:- of zelfs met guaraná, terwijl er al cafeïne in zit-->, [[B-vitamines]], [[taurine]], [[glucuronlacton]], mineralen, natuurlijke of [[scheikunde|chemische]] [[smaakstof]]fen en [[kleurstof]]fen. Sommige producenten gebruiken geen [[thiamine]] (vitamine B1),<ref>http://www.dietandfitnesstoday.com/thiamine-in-energy-drinks.php</ref> omdat dit geen oppeppende werking heeft, maar vitamine B is noodzakelijk voor de stofwisseling van koolhydraten (suikers). Bij veelvuldig gebruik van de drankjes kan een tekort ontstaan, net als bij mensen die veel alcohol drinken. | De ingrediënten en recepten variëren van merk tot merk, maar gewoonlijk bevatten deze drankjes naast [[water]], [[suiker]] (of in de ''light''-varianten [[zoetstof]]fen), [[cafeïne]] (soms in de vorm van [[guaraná]])<!---wat voegt dit toe?:- of zelfs met guaraná, terwijl er al cafeïne in zit-->, [[B-vitamines]], [[taurine]], [[glucuronlacton]], mineralen, natuurlijke of [[scheikunde|chemische]] [[smaakstof]]fen en [[kleurstof]]fen. Sommige producenten gebruiken geen [[thiamine]] (vitamine B1),<ref>http://www.dietandfitnesstoday.com/thiamine-in-energy-drinks.php</ref> omdat dit geen oppeppende werking heeft, maar vitamine B is noodzakelijk voor de stofwisseling van koolhydraten (suikers). Bij veelvuldig gebruik van de drankjes kan een tekort ontstaan, net als bij mensen die veel alcohol drinken. | ||
De [[marketing]]boodschap van deze drankjes legt de nadruk op het stimulerende effect, dat voornamelijk wordt bereikt door de cafeïne,<ref name="psy">{{Aut|F. van den Eynde, P. C. van Baelen, M. Portzky, K. Audenaert}}, [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/en/ | De [[marketing]]boodschap van deze drankjes legt de nadruk op het stimulerende effect, dat voornamelijk wordt bereikt door de cafeïne,<ref name="psy">{{Aut|F. van den Eynde, P. C. van Baelen, M. Portzky, K. Audenaert}}, [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/en/issues/261/articles/1750 ''Energy drink effects on cognitive performance''], in: {{ts.|Tijdschrift voor Psychiatrie}}, deel 50, jaargang 2008, nummer 5. p. 273–281. {{PMID|18470842}}</ref> maar mogelijk ook door de specifieke combinatie van de ingrediënten.<ref name="psy"/> Ook de suiker kan op korte termijn het prestatievermogen verhogen. | ||
Sommige fabrikanten brachten suikervrije varianten op de markt. Op die manier ontbreekt een essentiële energiebron. Er waren buisjes op de markt, zogenaamde ’Energy Shots’, die ongeveer evenveel cafeïne en suiker bevatten als een 25 cl. energy drink, maar slechts weinig vloeistof, waardoor men in 1 of 2 slokken een ’shot’ binnenkreeg. Red Bull verkocht ze nog een tijd in afbouwende mate en Kruidvat, die ze in Nederland als tweede op de markt bracht, heeft ze gefaseerd uit de handel gehaald, net zoals ook Shots van Monster (Coca Cola Company), die vooral in de Verenigde Staten verkocht werden, gefaseerd uit de handel gehaald zijn. | Sommige fabrikanten brachten suikervrije varianten op de markt. Op die manier ontbreekt een essentiële energiebron. Er waren buisjes op de markt, zogenaamde ’Energy Shots’, die ongeveer evenveel cafeïne en suiker bevatten als een 25 cl. energy drink, maar slechts weinig vloeistof, waardoor men in 1 of 2 slokken een ’shot’ binnenkreeg. Red Bull verkocht ze nog een tijd in afbouwende mate en Kruidvat, die ze in Nederland als tweede op de markt bracht, heeft ze gefaseerd uit de handel gehaald, net zoals ook Shots van Monster (Coca Cola Company), die vooral in de Verenigde Staten verkocht werden, gefaseerd uit de handel gehaald zijn. | ||
| Regel 33: | Regel 33: | ||
==Kinderen== | ==Kinderen== | ||
In Nederland en België kunnen kinderen energy drinks | In Nederland en België kunnen kinderen energy drinks gewoon in een supermarkt of zelfs bij de drogist kopen, zonder leeftijdsgrens. Op vele scholen zijn de drankjes verboden, omdat kinderen er druk, onrustig en zelfs hyperactief van kunnen worden. Over het algemeen wordt geadviseerd het pas vanaf 16 jaar te nuttigen en niet meer dan een halve liter (1 groot blik of 2 kleine) te nuttigen per dag, wat gelijk is aan 150-200 mg cafeïne. | ||
{{Appendix|bron| | {{Appendix|bron| | ||
* [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002L0067:nl:NOT Richtlijn 2002/67/EG van de Europese Commissie], 18 juli 2002, betreffende de etikettering van levensmiddelen die kinine en levensmiddelen die cafeïne bevatten. | * [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002L0067:nl:NOT Richtlijn 2002/67/EG van de Europese Commissie], 18 juli 2002, betreffende de etikettering van levensmiddelen die kinine en levensmiddelen die cafeïne bevatten. | ||
}} | }} | ||
{{authority control|TYEP=t|Wikidata=Q215754}} | |||
{{groei}} | |||
[[Categorie: Drank]] | [[Categorie: Drank]] | ||
Versie van 1 aug 2020 14:30
Een energy drink, (in het Nederlands ook energiedrank, meestal verkocht onder de Engelse term) is een niet-alcoholische drank die bedoeld is om een stimulerende werking te hebben op het organisme. Energy drinks worden vaak in blikjes verkocht worden en bevatten gewoonlijk veel cafeïne en taurine.
Geschiedenis
De eerste energiedrank kwam in de Verenigde Staten op de markt in 1949 onder de merknaam ’Dr. Enuf’.[1] Dit was een softdrink met cafeïne, rietsuiker en de vitamines thiamine en niacine. Het drankje werd bedacht door de scheikundige Bill Swarts uit Chicago nadat hij collega’s had horen klagen over lethargie (weinig energie hebben, geen wilskracht en kracht hebben om iets te doen.) Hoewel het drankje nog steeds bestaat, was het de marketingstrategie van de firma om enkel lokaal te verkopen. Buiten Tenessee, North Carolina, South Carolina en Southwest Virginia, probeerden ze het drankje niet verder te verspreiden.
Intussen was men na de Tweede Wereldoorlog in Japan bezig de maatschappij herop te bouwen, wat zorgde voor lange werkdagen. Onder de druk gingen sommige zakenmensen of piloten op lange vluchten stimulantia zoals amfetamines gebruiken, die een aantal negatieve bijwerkingen op de gezondheid hadden. In de jaren 1950 werden deze verboden. Men ging op zoek naar nieuwe stimulerende middelen, en in 1962 bracht de firma Taisho Lipovitan-D op de markt, een klein flesje met een sterk cafeïnehoudend drankje, aangevuld met vitaminen, taurine en arginine. Lipovitan-D werd er heel populair en tegen de jaren 1980 waren er diverse merken van energy drinks op de markt. Het gebruik van deze drankjes verspreidde zich over Azië. De Oostenrijkse zakenman Dietrich Mateschitz, kwam in Thailand in contact met de energy drink Krating Daeng en dacht dat dit soort drankjes met goede marketing ook in Europa zou kunnen aanslaan.[2] Krating Daeng had een meer specifieke smaak dan veel van de voorafgaande drankjes, die smaakten als een medicijn of kruidenmengsel. Mateschitz werd de zakenpartner van de Thaise zakenman Chaleo Yoovidhya, die het drankje Krating Daeng had ontwikkeld, om samen in 1987 de firma Red Bull op te richten.
Door een uitgekiende marketingstrategie werd het drankje populair gemaakt. Het werd geïntroduceerd en goed ontvangen in skioorden in Oostenrijk, bijvoorbeeld bij mountain bikers en snowboarders. De opkomende wereld van de elektronische dansmuziek werd ook een goede afzetmarkt. Red Bull was de eerste fabrikant die in Europa bekend werd voor dit type drankjes.
Op de wereldmarkt worden jaarlijks ongeveer vijf miljard liter energy drink verkocht. De markt wordt nog steeds gedomineerd door de Oostenrijkse producenten van Red Bull en Bullit (een tweede merk van Red Bull). Red Bull heeft momenteel een marktaandeel van ca. 20 tot 25 %. Dit is vooral te danken aan de verkoop bij tankstations, snackbars, restaurants en dergelijke, waar de andere merken niet of nauwelijks verkocht worden.
Toen andere fabrikanten heel wat gelijkaardige drankjes met een lagere prijs op de markt brachten, werden zij een grote concurrentie voor Red Bull.
Ingrediënten
De ingrediënten en recepten variëren van merk tot merk, maar gewoonlijk bevatten deze drankjes naast water, suiker (of in de light-varianten zoetstoffen), cafeïne (soms in de vorm van guaraná), B-vitamines, taurine, glucuronlacton, mineralen, natuurlijke of chemische smaakstoffen en kleurstoffen. Sommige producenten gebruiken geen thiamine (vitamine B1),[3] omdat dit geen oppeppende werking heeft, maar vitamine B is noodzakelijk voor de stofwisseling van koolhydraten (suikers). Bij veelvuldig gebruik van de drankjes kan een tekort ontstaan, net als bij mensen die veel alcohol drinken.
De marketingboodschap van deze drankjes legt de nadruk op het stimulerende effect, dat voornamelijk wordt bereikt door de cafeïne,[4] maar mogelijk ook door de specifieke combinatie van de ingrediënten.[4] Ook de suiker kan op korte termijn het prestatievermogen verhogen.
Sommige fabrikanten brachten suikervrije varianten op de markt. Op die manier ontbreekt een essentiële energiebron. Er waren buisjes op de markt, zogenaamde ’Energy Shots’, die ongeveer evenveel cafeïne en suiker bevatten als een 25 cl. energy drink, maar slechts weinig vloeistof, waardoor men in 1 of 2 slokken een ’shot’ binnenkreeg. Red Bull verkocht ze nog een tijd in afbouwende mate en Kruidvat, die ze in Nederland als tweede op de markt bracht, heeft ze gefaseerd uit de handel gehaald, net zoals ook Shots van Monster (Coca Cola Company), die vooral in de Verenigde Staten verkocht werden, gefaseerd uit de handel gehaald zijn.
Risico’s
Wegens het hoge cafeïnegehalte dient men energy drinks niet in grote hoeveelheden te drinken. Het Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung waarschuwt voor gezondheidsrisico’s en wenst waarschuwingen op de verpakking dat bij de consumptie van grotere hoeveelheden bij sportactiviteiten of samen met alkoholische dranken ongewenste werkingen niet uitgesloten kunnen zijn, en dat dergelijke drankjes, vooral in grotere hoeveelheden niet geschikt zijn voor kinderen, zwangeren en zogenden, en personen die gevoelig zijn aan cafeïne.[5]
Volgende mogelijke symptomen worden in een artikel in de Journal of the American Pharmacists Association genoemd als problemen die in verband staan met (overmatig) cafeïneverbruik: slapeloosheid, nervositeit, hoofdpijn, tachykardie (versnelde hartslag); met een aantal gevallen zelfs de dood als gevolg.[6][7]
Vanwege gezondheidsrisico’s is Red Bull in Noorwegen, Uruguay en Denemarken verboden. In een aantal andere Europese landen wordt een energiedrankje gezien als een soort medicijn. In Frankrijk was de verkoop via de supermarkt daarom een tijd verboden. Dit verbod werd in 2008 opgeheven.[8]
Een man in België kreeg als veroordeling onder andere het verbod op het drinken van Red Bull opgelegd. Hij was heel agressief in het verkeer en bij zijn arrestatie en had op dat moment energiedrank gedronken in combinatie met kalmeringsmiddelen.[9]
Verslaving
Er zijn gevallen van verslaving bekend bij kinderen en ook volwassenen. Dit klinkt misschien vrij onschuldig, maar kan gevaarlijk zijn voor onder anderen diabetici. Energy drinks vergroten de plakkerigheid van de bloedvaatjes, met mogelijke gevolgen zoals een cerebrovasculair accident, zoals een TIA, of in zeldzame gevallen een hersenbloeding of (hersen)infarct. Het gebruik van calorierijke drankjes kan gemakkelijk leiden tot toename in lichaamsgewicht, het niet goed meer functioneren zonder de drankjes en zelfs het nemen van zogenaamde ’downers’, zoals benzodiazepinen en/of opioïde pijnstillers of illegale middelen (harddrugs) komt voor. In de meeste gevallen is het een milde verslaving, die vooral psychisch van aard is. Zodra men de drankjes afgebouwd heeft en de cafeïne minstens een week uit het bloed is, (waarbij het belangrijk is om ook weinig tot geen koffie te drinken) kan de verslaving al overwonnen zijn, mits men blijft beseffen dat men geen energy drinks nodig heeft. Bij overmatig gebruik kunnen mensen juist moe worden en verhoogde bloedsuikerwaarden hebben, met soms verlaagde bloedsuikerwaarden (hypoglykemie). Indien men nog geen diabetes mellitus heeft (in de volksmond ’suikerziekte’), kunnen de drankjes een factor zijn in het ontstaan ervan, vooral bij mensen met (erfelijke) aanleg en bij veelvuldig en vooral dagelijks gebruik van de drankjes.
Kinderen
In Nederland en België kunnen kinderen energy drinks gewoon in een supermarkt of zelfs bij de drogist kopen, zonder leeftijdsgrens. Op vele scholen zijn de drankjes verboden, omdat kinderen er druk, onrustig en zelfs hyperactief van kunnen worden. Over het algemeen wordt geadviseerd het pas vanaf 16 jaar te nuttigen en niet meer dan een halve liter (1 groot blik of 2 kleine) te nuttigen per dag, wat gelijk is aan 150-200 mg cafeïne.
Bronnen
|
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •