Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Cafeïne
Cafeïne is een alkaloïde uit de groep van de xanthinen en behoort tot de psychoactieve stoffen. Cafeïne is het stimulerend werkende bestanddeel van genotmiddelen als koffie, thee, cola, maté, guaraná, energy drinks en (in mindere mate) van cacao. In reine vorm is cafeïne een wit, geurloos maar bitter smakend kristallijn poeder.
Cafeïne is wereldwijd de meest geconsumeerde farmacologisch werkzame substantie.
Werking
Bij regelmatig gebruik neemt de werking per hoeveelheid af. Er is dan een grotere hoeveelheid cafeïne nodig om dezelfde werking te bereiken. Bij het plotseling stoppen van het cafeïnegebruik kunnen hoofdpijn, een sterke daling van de bloeddruk, misselijkheid en andere ontwenningsverschijnselen het gevolg zijn. Meestal zijn die van korte duur. Mensen die op het werk veel koffie drinken lijden in het weekend soms hoofdpijn.
In een empirische studie werden volgende bijwerkingen geobserveerd:[1] hoofdpijn, uitputting, energieverlies, verminderde waakzaamheid, slaperigheid, gevoel van ontevredenheid of depressie, concentratiestoringen, prikkelbaarheid en het gevoel niet helder te kunnen denken. In enkele gevallen komen daar griepachtige symptomen bij. De symptomen beginnen 12 tot 24 uur na het laatste cafeïne-gebruik, bereiken een piek na 20 tot 51 uur en duren ongeveer twee tot negen dagen. Een kleine hoeveelheid cafeïne leidt reeds tot een terugval.
Overdosis
Bij een overdosis (een hoeveelheid van meer dan 1 g) verschijnen symptomen van opwinding, sterk versnelde hartslag en extrasystolen;[2]; als tegenmiddel kunnen koolstoftabletten, verapamil en diazepam worden toegediend.
Laboratoriumgebruik
In zeer hoge concentratie zet cafeïne calcium2+-ionen uit het endoplasmatisch reticulum vrij. Dat gebeurt door de binding van de cafeïne aan ryanodinereceptoren. Wegens deze eigenschap wordt cafeïne gebruikt in fysiologisch onderzoek. De hiervoor benodigde dosis is veel groter dan de dosis die bij zoogdieren de dood tot gevolg heeft. Daarom wordt cafeïne enkel gebruikt in in vitro-experimenten.
Winning
Cafeïne kan worden geëxtraheerd uit theebladeren of koffiebonen, bijvoorbeeld door het gebruik van een Soxhlet-apparaat. Door het industriële decafeïneren van koffie, waarbij als extractiemiddel dichloormethaan, azijnzuurethylester of superkritisch koolstofdioxide wordt gebruikt, komen grote hoeveelheden cafeïne tot stand. Cafeïne wordt ook synthetisch geproduceerd.
De substantie kreeg de naam cafeïne omdat deze in koffie voorkomt. Deze naam zegt niets over de chemische samenstelling. Volgens de systematische IUPAC-nomenclatuur luidt de volledige naam van de chemische substantie 1,3,7-trimethyl-2,6-purindion; een kortere vorm is 1,3,7-trimethylxanthine. Het behoort tot de groep van de natuurlijk voorkomende purinen (purinebasen), net als de dimethylxanthinen theophylline en theobromine, die een gelijkaardige structuur hebben.
Verwijzingen
- º L. M. Juliano, R. R. Griffiths, A critical review of caffeine withdrawal: empirical validation of symptoms and signs, incidence, severity, and associated features. In: Psychopharmacology, Berlijn, oktober 2004; 176(1), p. 1-29; PMID 15448977
- º Brockhaus ABC Chemie, VEB F.A. Brockhausverlag Leipzig 1971.