Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Aanhalingsteken: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aanhalingsteken&oldid=51371127)
Regel 1: Regel 1:
{{Zijbalk leestekens}}
{{Zijbalk leestekens|„ ”}}
'''Aanhalingstekens''' zijn [[leesteken]]s die aan het begin en het einde van een uitspraak of letterlijk [[citaat]] (een [[aanhaling]]).
'''Aanhalingstekens''' zijn [[leesteken]]s die, meestal in paren, gebruikt worden om aan te geven dat een uitspraak, [[citaat]] of zin letterlijk wordt weergegeven (''aangehaald''). Afhankelijk van de taal en het medium kunnen aanhalingstekens verschillende vormen aannemen.


Zij worden soms als stijlmiddel gebruikt om aan te geven dat woorden, zinsdelen of tekstgedeelten ironisch, niet letterlijk of in een andere betekenis bedoeld zijn, men zich wil distantiëren van de gebruikte formulering, of commentaar wil geven over het tekstgedeelte tussen aanhalingstekens.
Bij een paar is er een openend aanhalingsteken en een sluitend aanhalingsteken. Afhankelijk van nationale conventies kunnen deze bijvoorbeeld getoond worden als '''<nowiki>'</nowiki>'''O'''<nowiki>'</nowiki>''', '''<nowiki>"</nowiki>'''O'''<nowiki>"</nowiki>''', ‘O’, '''„'''O'''”''' , '''“'''O'''”''' of '''«'''O'''»'''.


Afhankelijk van nationale conventies kunnen verschillende aanhalingstekens de norm zijn of de voorkeur hebben. Terwijl het gebruik van de aanhalingstekens in sommige talen door spellingsregels is vastgelegd, laten andere talen het voor een groot deel over aan de persoonlijke keuze.
{| class="wikitable"
|'''Voorbeelden''': <big>„O”, “O”, „O“, « O » </big>of<big> »O«</big>.
|}
{{meebezig}}
<!---
== Gebruik ==
== Gebruik ==
=== Spraak ===
=== Spraak ===
In het Nederlands worden voor spraak en dialoog in geschreven en gedrukte tekst dubbele aanhalingstekens gebruikt:
In het Nederlands worden voor spraak en dialoog in geschreven en gedrukte tekst dubbele aanhalingstekens gebruikt:
:Jan zei: „Hallo”.
:Jan zei: „Hallo.”


Sinds de invoering van de tekstverwerkingsprogramma’s, worden steeds vaker de hoge aanhalingstekens gekozen, die in het Engels de norm zijn, en die vaak in de software als standaard staat aangegeven:
De openende aanhalingstekens staan laag, maar kunnen ook hoog staan. Dit is traditioneel de standaardnotatie in het [[Engelse taal|Engels]]:  
:Jan zei: “Hallo.”
:Jan zei: “Hallo.”


Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door „zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma’s kunnen daarbij nog toegevoegd worden:
Bij gebruik van een schrijfmachine of computer zijn lage aanhalingstekens meestal niet mogelijk en bovendien kan men geen onderscheid maken tussen openende en sluitende aanhalingstekens:
:„Hallo,” zei Jan, „waar ga je naar toe?”
:Jan zei: "Hallo."


Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken van dit deel een een komma geplaatst:
Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door "zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma's kunnen daarbij nog toegevoegd worden:
:„Gisteren”, zei Jan, „was het veel beter weer.”
:“Hallo,” zei Jan, “waar ga je naartoe?”
 
Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken een komma geplaatst:
:“Gisteren”, zei Jan, “was het veel beter weer.”


Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:
Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:
:Jan zei: „An zei ‚Hallo’.”
:Jan zei: ”Annette zei ‘Hallo’.”


Het enkelvoudige aanhalingsteken heeft een andere functie dan het weglatingsteken ([[apostrof (leesteken)|apostrof]]). Uiterlijk lijkt het op een aantal andere tekens met verschillende functies.
Het enkelvoudige aanhalingsteken mag niet verward worden met de [[apostrof (leesteken)|apostrof]] ('), hoewel hiervoor dikwijls hetzelfde symbool gebruikt wordt.


===Als gebaar===
Het gebruik van [[guillemet]]s is in het Nederlands zeldzaam:
Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw maken sommige sprekers een gebaar dat de dubbele aanhalingstekens nabootst om te tonen dat ze iemand citeren. Dit gebaar betekent ook in gebarentaal dat men een aanhaling doet.
:Jan zei: «Annette zei ‹Hallo›.»


=== Aanhalingstekens op schrijfmachines===
Loopt een citaat over meer dan een alinea, dan kan men elke alinea met een openend aanhalingsteken beginnen. Men ziet dit in het Franse voorbeeld hieronder.
Op schrijfmachines waren de typografische aanhalingstekens vaak niet aanwezig. Ook in de vroegere computersoftware ontbraken de typografische aanhalingstekens en werd vaak gebruik gemaakt van rechte aanhalingstekens.


:<code>Jan zei: "An zei 'Hallo'."</code>
===Frans===
In het Frans is het gebruikelijk dat een hele conversatie als geheel tussen aanhalingstekens (guillemets) staat, inclusief de enkele woorden die aangeven wie er aan het woord is. Begint er een nieuwe regel terwijl dezelfde spreker aan het woord is, dan begint men weer met guillemets. Neemt een ander het woord dan begint men met een streep. In onderstaande conversatie is dat duidelijk gemaakt door met kleuren aan te geven wat er door wie wordt gezegd.:
:« <font color=red>Maintenant</font>, continua Debray, compulsant son carnet avec la méthode et la tranquillité d’un agent de change, <font color=red>nous trouvons quatre-vingt mille francs pour les intérêts composés de cette somme restée entre mes mains.</font>
:— <font color=teal>Mais,</font> interrompit la baronne, <font color=teal>que veulent dire ces intérêts, puisque jamais vous n’avez fait valoir cet argent ?</font>
:— <font color=red>Je vous demande pardon, madame,</font> dit froidement Debray ; <font color=red>j’avais vos pouvoirs pour le faire valoir, et j’ai usé de vos pouvoirs.</font>
:« <font color=red>C’est donc quarante mille francs d’intérêts pour votre moitié, plus les cent mille francs de mise de fonds première, c’est-à-dire treize cent quarante mille francs pour votre part.</font> »


Sinds in tekstverwerkingsprogramma’s een functie werd ingebouwd die in plaats van rechte aanhalingstekens typografische aanhalingstekens gebruikt, werd ook in het Nederlands veel gebruik gemaakt van de [[Engels]]e standaardnotatie:
== Ironische uitdrukkingen ==
:Jan zei: “An zei ‘Hallo’.”
Aanhalingstekens worden wel gebruikt bij [[ironie]] of in plaats van het woord "zogenaamd".
:Wegens zijn „ziekte” hoefde hij niet te werken.
De aanhalingstekens geven hier aan dat de persoon zei dat hij aan een ziekte leed. In feite duiden de aanhalingstekens op een woord dat de persoon uitsprak.


Veel software biedt de mogelijkheid om te kiezen welke tekens men wil gebruiken als aanhalingstekens.
De [[Nederlandse Taalunie]] geeft aan dat dit gebruik van aanhalingstekens voorkomt en toegestaan is,<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11/dubbele_of_enkele_aanhalingstekens/ Taalunie: mogelijkheid van gebruik aanhalingstekens bij ironie]</ref> maar adviseert toch om het niet te doen omdat aanhalingstekens normaliter een citaat aangeven.<ref>[https://web.archive.org/web/20100122062024/http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/12/aanhalingstekens_bij_ironie Taalunie negatief advies aanhalingstekens bij ironie]</ref>


Het gebruik van [[guillemet]]s is in het Nederlands zeldzaam:
== Zelfverwijzing ==
:Jan zei: «An zei ‹Hallo›.»
 
=== Ironische uitdrukkingen ===
Aanhalingstekens worden wel gebruikt bij [[ironie]].
:Hij zei dat hij „ziek” was.
De Taalunie geeft aan dat dit gebruik van aanhalingstekens voorkomt en toegestaan is,<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11/dubbele_of_enkele_aanhalingstekens/ Taalunie: mogelijkheid van gebruik aanhalingstekens bij ironie]</ref> maar adviseert echter dat niet te doen omdat aanhalingstekens normaliter een citaat aangeven.<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/12/aanhalingstekens_bij_ironie/ Taalunie negatief advies aanhalingstekens bij ironie]</ref>
 
=== Zelfverwijzing ===
Aanhalingstekens kunnen gebruikt worden om te verwijzen naar het woord zelf:
Aanhalingstekens kunnen gebruikt worden om te verwijzen naar het woord zelf:
:de letter „a”
:de letter „a”
:het woord „spreken” in het Chinees is ...
:het woord „beta” is afkomstig van ...


=== Foutief gebruik van aanhalingstekens ===
== Foutief gebruik van aanhalingstekens ==
Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook wel eens foutief gebruikt voor:
Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook weleens foutief gebruikt voor:
*respectievelijk [[boogminuut|boogminuten]] en [[boogseconde]]n (bijv. 40° 20’ 50”)
*respectievelijk [[boogminuut|boogminuten]] en [[boogseconde]]n (bijvoorbeeld 40° 20’ 50”)
*respectievelijk [[voet (lengtemaat)|voet]] en [[duim (lengtemaat)|duim]]
*respectievelijk [[voet (lengtemaat)|voet]] en [[duim (lengtemaat)|duim]]


In beide bovenstaande gevallen gebruikt men „prime”-tekens in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′50″.
In beide bovenstaande gevallen gebruikt men [[accent (symbool)|accent]]symbool in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′50″. Visueel is er weinig verschil. Eerder gebruikte men de afkortingen: 40 h 20 m 50 s.
De standaardweergave voor tijdsaangaven is: 40h 20m 50s.


Soms wordt ten onrechte de ''accent grave'' (`) gebruikt in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal omdat dit teken direct op een [[azerty]] of [[qwerty]]-toetsenbord te vinden is, terwijl men voor de typografische aanhalingstekens vaak een toetscombinatie nodig heeft.
Soms wordt ten onrechte het [[accent grave]] (`) gebruikt, in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal doordat op een [[qwerty]]-toetsenbord dit teken direct op het toetsenbord te vinden is en  de aanhalingstekens alleen door middel van een toetscombinatie kunnen verschijnen. Om dit te voorkomen is de functie ''SmartQuotes'' gerealiseerd, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma's beschikbaar is.


Om het gebruik van typografische aanhalingstekens op de computer te vereenvoudigen, werd de functie ''SmartQuotes'' ontworpen. Deze functie, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma’s beschikbaar is, vervangt de rechte aanhalingstekens door typografische aanhalingstekens.
De ''Smart Quotes'' veroorzaken echter ook fouten. Veelvuldig zijn verkeerde aanhalingstekens te zien in teksten als „‘s morgens”. In deze gevallen denkt de software te maken te hebben met een enkel openend aanhalingsteken, terwijl het hier om een [[Apostrof (leesteken)|apostrof]] gaat. De apostrof komt visueel overeen met een enkel ''sluitend'' aanhalingsteken.


===Typische ''Smart Quotes''-fouten===
De functie ''Smart Quotes'' veroorzaakt echter ook fouten. Vaak gebruikt men de verkeerde tekens in
*woorden waarvan het eerste deel weggelaten werd, zoals: ’k, ’n, ’s, ’t.
*jaartallen waarvan een deel weggelaten wordt, zoals ’64.


De software zet het getypte teken (<big>'</big>) hier gewoonlijk om in een openend enkel aanhalingsteken (<big>‘</big>). In werkelijkheid gaat het hier echter om een [[Apostrof (leesteken)|apostrof of weglatingsteken]]. Het weglatingsteken komt visueel overeen met een ''sluitend'' enkel aanhalingsteken, zoals dat in het Nederlands gebruikt wordt, en dient dus de vorm van een '''9''' te hebben, niet de vorm van een '''6'''.
== Unicode ==
[[Unicode]] bevat de aanhalingstekens zoals ze in het Nederlands gebruikt worden. Ze hebben kenmerk 201E (openend, ''Double Low-9 Quotation Mark'') en
201D (sluitend, ''Right Double Quotation Mark''). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden door respectievelijk {{toets|[[Alt (toets)|Alt]]}}+{{toets|0}}{{toets|1}}{{toets|3}}{{toets|2}} en {{toets|[[Alt (toets)|Alt]]}}+{{toets|0}}{{toets|1}}{{toets|4}}{{toets|8}} te gebruiken, in macOS met {{toets|Opt}}+{{toets|Shift}}+{{toets|W}} en {{toets|Opt}}+{{toets|Shift}}+{{toets|[}}, en op Linux-computers met {{toets|Compose}}, {{toets|,}}, {{toets|"}} en {{toets|Compose}}, {{toets|>}}, {{toets|"}}. De [[HTML-entiteit|HTML-entiteiten]] voor beide zijn: &amp;bdquo; en &amp;rdquo; (demonstratie: „ ”).


=== Unicode ===
== Externe link ==
[[Unicode]] bevat de aanhalingstekens zoals ze in het Nederlands gebruikt worden. Ze hebben kenmerk 201E (openend, ''Double Low-9 Quotation Mark'') en
*[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11 Dubbele of enkele aanhalingstekens bij een citaat] ([[Nederlandse Taalunie]])
201D (sluitend, ''Right Double Quotation Mark''). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden door respectievelijk <code>Alt+0132</code> en <code>Alt+0148</code> te gebruiken. De [[HTML-entiteit|HTML-entiteiten]] voor beide zijn: &amp;bdquo; en &amp;rdquo;.


== Weblinks ==
==Zie ook==
*[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11 Dubbele of enkele aanhalingstekens] ([[Nederlandse Taalunie]])
*[[Aanhalingstekens (gebaar)]]


==Bronnen==
==Bronnen==


{{bron|bronvermelding=
{{Appendix}}
{{references}}
 
}}
{{commons|Quotation mark}}
--->
{{woordenboek}}
[[Categorie: Schriftteken]]
[[Categorie:Leesteken]]
[[Categorie: Typografie]]
[[Categorie:Typografie]]

Versie van 21 apr 2018 15:06

Leestekens

aanhalingstekens ( ", ‘ ’, “ ”, „ ” )
afbreekteken ( - )
apostrof ( ', ’ )
beletselteken ( …, ... )
dubbelepunt ( : )
gedachtestreepje ( –, — )
guillemets ( « » )
haakjes ( ( ), [ ], { }, < > )
komma ( , )
koppelteken ( - )
omgekeerd uitroepteken ( ¡ )
omgekeerd vraagteken ( ¿ )
punt ( . )
puntkomma ( ; )
schuine streep/schrap/slash ( / )
uitroepteken ( ! )
vraagteken ( ? )
weglatingsstreepje ( - )

Woordscheiding

spaties ( ) ( ) ( )
interpunct ( · )

Algemene typografie

ampersand ( & )
apenstaartje/at ( @ )
asterisk ( * )
backslash ( \ )
bullet ( • )
caret/dakje ( ^ )
emoticons ( :-) )
graad ( ° )
kardinaalteken ( # )
isgelijkteken (=)
munteenheid ( ¤, ¢, $, €, £, ¥, ₩ )
obelisk ( †, ‡ )
paragraafsymbool ( § )
alineateken ( )
prime ( ′ )
procent ( % )
promille ( ‰ )
tilde ( ~ )
trema ( ¨ )
umlaut ( ¨ )
laag streepje/underscore ( _ )
verticaal/pipe/gebroken streep ( |, ¦ )

Ongebruikelijke typografie

asterisme ( ⁂ )
lozenge ( ◊ )
interrobang ( ‽ )
ironieteken
referentieteken ( ※ )
sarcasmeteken

Aanhalingstekens zijn leestekens die, meestal in paren, gebruikt worden om aan te geven dat een uitspraak, citaat of zin letterlijk wordt weergegeven (aangehaald). Afhankelijk van de taal en het medium kunnen aanhalingstekens verschillende vormen aannemen.

Bij een paar is er een openend aanhalingsteken en een sluitend aanhalingsteken. Afhankelijk van nationale conventies kunnen deze bijvoorbeeld getoond worden als 'O', "O", ‘O’, „O” , “O” of «O».

Gebruik

Spraak

In het Nederlands worden voor spraak en dialoog in geschreven en gedrukte tekst dubbele aanhalingstekens gebruikt:

Jan zei: „Hallo.”

De openende aanhalingstekens staan laag, maar kunnen ook hoog staan. Dit is traditioneel de standaardnotatie in het Engels:

Jan zei: “Hallo.”

Bij gebruik van een schrijfmachine of computer zijn lage aanhalingstekens meestal niet mogelijk en bovendien kan men geen onderscheid maken tussen openende en sluitende aanhalingstekens:

Jan zei: "Hallo."

Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door "zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma's kunnen daarbij nog toegevoegd worden:

“Hallo,” zei Jan, “waar ga je naartoe?”

Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken een komma geplaatst:

“Gisteren”, zei Jan, “was het veel beter weer.”

Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:

Jan zei: ”Annette zei ‘Hallo’.”

Het enkelvoudige aanhalingsteken mag niet verward worden met de apostrof ('), hoewel hiervoor dikwijls hetzelfde symbool gebruikt wordt.

Het gebruik van guillemets is in het Nederlands zeldzaam:

Jan zei: «Annette zei ‹Hallo›.»

Loopt een citaat over meer dan een alinea, dan kan men elke alinea met een openend aanhalingsteken beginnen. Men ziet dit in het Franse voorbeeld hieronder.

Frans

In het Frans is het gebruikelijk dat een hele conversatie als geheel tussen aanhalingstekens (guillemets) staat, inclusief de enkele woorden die aangeven wie er aan het woord is. Begint er een nieuwe regel terwijl dezelfde spreker aan het woord is, dan begint men weer met guillemets. Neemt een ander het woord dan begint men met een streep. In onderstaande conversatie is dat duidelijk gemaakt door met kleuren aan te geven wat er door wie wordt gezegd.:

« Maintenant, continua Debray, compulsant son carnet avec la méthode et la tranquillité d’un agent de change, nous trouvons quatre-vingt mille francs pour les intérêts composés de cette somme restée entre mes mains.
— Mais, interrompit la baronne, que veulent dire ces intérêts, puisque jamais vous n’avez fait valoir cet argent ?
— Je vous demande pardon, madame, dit froidement Debray ; j’avais vos pouvoirs pour le faire valoir, et j’ai usé de vos pouvoirs.
« C’est donc quarante mille francs d’intérêts pour votre moitié, plus les cent mille francs de mise de fonds première, c’est-à-dire treize cent quarante mille francs pour votre part. »

Ironische uitdrukkingen

Aanhalingstekens worden wel gebruikt bij ironie of in plaats van het woord "zogenaamd".

Wegens zijn „ziekte” hoefde hij niet te werken.

De aanhalingstekens geven hier aan dat de persoon zei dat hij aan een ziekte leed. In feite duiden de aanhalingstekens op een woord dat de persoon uitsprak.

De Nederlandse Taalunie geeft aan dat dit gebruik van aanhalingstekens voorkomt en toegestaan is,[1] maar adviseert toch om het niet te doen omdat aanhalingstekens normaliter een citaat aangeven.[2]

Zelfverwijzing

Aanhalingstekens kunnen gebruikt worden om te verwijzen naar het woord zelf:

de letter „a”
het woord „beta” is afkomstig van ...

Foutief gebruik van aanhalingstekens

Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook weleens foutief gebruikt voor:

In beide bovenstaande gevallen gebruikt men accentsymbool in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′50″. Visueel is er weinig verschil. Eerder gebruikte men de afkortingen: 40 h 20 m 50 s.

Soms wordt ten onrechte het accent grave (`) gebruikt, in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal doordat op een qwerty-toetsenbord dit teken direct op het toetsenbord te vinden is en de aanhalingstekens alleen door middel van een toetscombinatie kunnen verschijnen. Om dit te voorkomen is de functie SmartQuotes gerealiseerd, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma's beschikbaar is.

De Smart Quotes veroorzaken echter ook fouten. Veelvuldig zijn verkeerde aanhalingstekens te zien in teksten als „‘s morgens”. In deze gevallen denkt de software te maken te hebben met een enkel openend aanhalingsteken, terwijl het hier om een apostrof gaat. De apostrof komt visueel overeen met een enkel sluitend aanhalingsteken.


Unicode

Unicode bevat de aanhalingstekens zoals ze in het Nederlands gebruikt worden. Ze hebben kenmerk 201E (openend, Double Low-9 Quotation Mark) en 201D (sluitend, Right Double Quotation Mark). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden door respectievelijk Alt+0132 en Alt+0148 te gebruiken, in macOS met ⌥ Opt+⇧ Shift+W en ⌥ Opt+⇧ Shift+[, en op Linux-computers met Compose, ,, " en Compose, >, ". De HTML-entiteiten voor beide zijn: &bdquo; en &rdquo; (demonstratie: „ ”).

Externe link

Zie ook

Bronnen

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Vrije mediabestanden over Quotation mark op Wikimedia Commons

Zoek aanhalingsteken op Wiktionary.
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Aanhalingsteken&oldid=237786"