Canada

Canada is een land op het noordelijke deel van Noord-Amerika. Aan de zuidkant wordt het begrensd door de Verenigde Staten van Amerika, aan de oostkant door de Atlantische Oceaan, aan de westkant door het eveneens Amerikaanse Alaska en de Grote Oceaan en in het noorden door de Noordelijke IJszee. De hoofdstad van Canada is Ottawa. De grootste steden zijn Toronto, Montréal, Calgary en Vancouver. Het staatshoofd van Canada is koning Charles III, vertegenwoordigd in Canada door de Gouverneur-Generaal. Canada is lid van het Gemenebest van Naties. De naam Canada is afgeleid van het indiaanse woord ‘’kanata’’, wat ‘’nederzetting’’ betekent.

Canada

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Canada voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Canada werd aanvankelijk door met name de Fransen verkend en gekoloniseerd. Na de Franse en Indiaanse oorlog kwam het gebied in 1763 geheel in Britse handen. Tijdens de Oorlog van 1812 tussen Engeland en de Verenigde Staten werden op Canadese bodem enkele belangrijke veldslagen geleverd.

Canada in zijn huidige vorm ontstond op 1 juli 1867 toen Boven Canada (Ontario) en Beneden Canada (Québec) werden verenigd in de Dominion of Canada met John Alexander Macdonald als eerste minister president. Totdat in 1932 het Statuut van Westminster werd aangenomen door het Britse Parlement had Canada slechts beperkte zelfstandigheid en pas in 1982 verdween het laatste restje Britse controle over het land. Canada leverde belangrijke bijdragen aan geallieerde zijde in zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog. In de naoorlogse periode wisselde lange periodes van Liberale kabinetten en kortere Conservatieve regeringen elkaar af. Canada heeft een hechte economische band met het buurland de Verenigde Staten hoewel het politiek soms sterk van mening verschilt met de VS, met name onder Liberale regeringen. Na 13 jaar Liberaal bewind, en enige schandalen die minister president Paul Martin's regering in verlegenheid brachten, werden bij verkiezingen in 2006 het huidige kabinet onder leiding van de Conservatieve minister president Stephen Harper in het zadel geholpen. Canada levert sinds de Terroristische aanslagen op 11 september 2001 een belangrijke bijdrage aan de NAVO missie in Afghanistan.

Provincies

Zie Provincies en territoria van Canada voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Canada is onderverdeeld in 10 provincies en 3 territoria. Een provincie heeft een eigen gekozen regering en parlement met grotendeels zelfzeggenschap behalve in zaken van nationaal belang, zoals defensie, internationale politiek en handelsverdragen. Een territorium heeft minder zelfzeggenschap met meer invloed vanuit de nationale overheid. Het territorium Nunavut heeft een relationele band met de nationale overheid die veel overeenkomst vertoont met die van de provincies. Nunavut wordt voornamelijk bewoond door de Inuit, één van de oorspronkelijke bevolkingsgroepen van Canada.

De tien provincies zijn: Alberta - Brits-Columbia - Manitoba - New Brunswick - Newfoundland en Labrador - Nova Scotia - Ontario - Prins Edwardeiland - Québec - Saskatchewan
De territoria: Northwest Territories (Inclusief deel der Canadese Arctische Eilanden) - Nunavut - Yukon.

Demografie

Bevolking

Canada telde in juli 2008 33,212,696 inwoners. , die grotendeels wonen in een strook van 200 kilometer langs de grens met de Verenigde Staten. Deze grens volgt voor een groot deel de 49e breedtegraad, de langste onverdedigde grens tussen twee landen. De noordelijke delen van de provincies, honderden kilometers verder naar het noorden, zijn dan ook schaars bevolkt. Nog schaarser bevolkt zijn de noordelijk van de provincies gelegen territoria.

De inwoners van Canada noemt men Canadezen. De oorspronkelijke bevolking bestaat uit Inuit en Indianen. De eerste grote groepen immigranten uit Europa waren Engelstaligen alsmede Franstaligen. De laatsten vormen in de provincie Québec de meerderheid en daar is Frans de (enige) officiële taal.

Canada is altijd een immigratieland geweest en er zijn dan ook mensen vanuit de hele wereld te vinden. In het westen zijn veel Oekraïners neergestreken. Op vele plaatsen zijn ook Nederlandstalige immigranten te vinden, die er vooral in de jaren van na de Tweede Wereldoorlog naar toe zijn gegaan. Ook uit Azië zijn velen naar Canada getrokken, vooral naar de westkust waar veel Canadezen van Chinese origine wonen. In de jaren '80 en '90 zijn veel Chinezen uit Hongkong naar Vancouver verhuisd. In Québec zijn gemeenschappen uit Haïti en Franstalig Afrika.

Taal

Canada als geheel is officieel tweetalig, hoewel daar in de westelijke provincies vaak niet zo veel van te merken is. De Québécois spreken een voortzetting van het Frans, een patois van de 17e en 18e eeuw. In tegenstelling tot wat met het Afrikaans gebeurd is, hebben zij vastgehouden aan dezelfde standaardtaal als andere Franstalige gebieden zoals Frankrijk, westelijk Zwitserland of Wallonië. Sinds de jaren '60 heeft zich een scherpe politieke scheiding ontwikkeld tussen het Franstalige Québec en de Engelstalige provincies, zelfs in die mate dat menigeen in Québec onafhankelijk wilde worden van Canada. Er werd een aantal referenda gehouden waar de onafhankelijkheid van Québec maar nipt werd afgewezen. Franstaligen werden veel gediscrimineerd, hoewel vele Canadezen (ook gematigde Franstaligen) dat inmiddels een verouderde overweging vinden. Ook in een aantal andere provincies zoals New Brunswick, Ontario en Manitoba wordt enig Frans gesproken. New Brunswick is de enige officieel tweetalige provincie. In Newfoundland werd in Franse vissersdorpen Frans gesproken. Er worden pogingen ondernomen de positie van het Frans in Newfoundland te verbeteren, onder andere door onderwijs in het Frans te geven.

Geografie

Canada is het op één na grootste land ter wereld in oppervlakte, na de Russische Federatie. Het is ongeveer 5500 km breed en 4600 km lang van het zuiden tot ver boven de poolcirkel. Canada claimt een gebied rond de pool dat loopt van 60° W tot 141° W en beschouwt de zeestraten die door de Arctische Archipel lopen dus als Canadese territoriale wateren. Deze claim wordt internationaal echter niet erkend. De meest noordelijke, bewoonde, plaats in Canada (en de wereld) is Alert op Ellesmere. Het zuidelijkste deel van Canada ligt op dezelfde breedtegraad als bijvoorbeeld noordelijk Italië. De zuidelijkste stad van Canada, Windsor ligt op dezelfde breedtegraad als bijvoorbeeld Barcelona.

Het grootste deel van het land wordt geologisch gerekend tot het Canadees Schild en kent vele duizenden meren. Het gebied ligt rond de Hudsonbaai heen. In het zuiden van Ontario vindt men de Grote Meren aan de grens met de Verenigde Staten.

In het midden van Canada vindt men uitgestrekte prairies, met name in de Provincies Manitoba, Saskatchewan en een deel van Alberta. Ten westen hiervan liggen de Rocky Mountains. In het noorden vindt men immense, bijna geheel onbewoonde, arctische landschappen en de Canadese Arctische Eilanden. In het oosten van het land tenslotte vindt men onder andere de Maritime Provinces en het eiland Newfoundland. De Fundybaai tussen New Brunswick en Nova Scotia kent het grootste verschil tussen eb en vloed in de wereld.

Klimaat

Grote delen van Canada kennen zeer koude winters met temperaturen die in het noorden en op de prairies regelmatig onder de -40° Celsius duiken. Een uitzondering zijn de kustgebieden in Brits-Columbia met milde en regenachtige winters.

Zomers kunnen in grote delen van Canada, vooral het zuiden, opvallend warm zijn en vaak vochtig. De gemiddeld warmste steden in Canada zijn Vancouver, Victoria en Windsor, de meest zuidelijk gelegen stad. Een klein woestijngebied bevindt zich in de wijnstreek Okanagan, in het zuiden van Brits-Columbia. Het uiterste zuiden van Ontario is een uitloper van de zogenaamde Tornado alley vanuit de Verenigde Staten, een gebied waar vaak tornado’s voorkomen.

Natuur

Omdat het land dunbevolkt is zijn er veel natuurlijke gebieden relatief onaangetast door menselijke aanwezigheid of ingrijpen. Het land kent meerdere beschermde Provinciale Parken en Nationale Parken.

    Zie ook: Lijst van parken en reservaten in Canada

Steden

Zie ook: Lijst van grote Canadese steden

Canada is een vrij geürbaniseerd land. In de prairie provincies bijvoorbeeld woont een groot percentage van de bevolking in slechts een paar steden. De hoofdstad van Canada is Ottawa terwijl de grootste steden Toronto en Montréal zijn.

Enkele andere steden zijn:

• Québec
• Vancouver
• Calgary
• Victoria
• Edmonton
• Winnipeg
• Halifax
• St. John's
• Regina

• Lijst van grote Canadese steden

Bezienswaardigheden

• L'Anse aux Meadows
• Nationaal park Nahanni
• Dinosaur Provincial Park
• Kluane/Wrangell-St. Elias/Glacier Bay/Tatshenshini-Alsek (gedeeltelijk in Verenigde Staten)
• SGaang Gwaii (Anthony Island)
• Head-Smashed-In Buffalo Jump
• Nationaal park Wood Buffalo
• Parken in de Canadese Rocky Mountains; Burgess Shale, voorheen apart op de Werelderfgoedlijst, is onderdeel van dit gebied
• Historische wijk van Québec
• Nationaal park Gros Morne
• De oude stad Lunenburg
• Waterton Glacier International Peace Park (gedeeltelijk in Verenigde Staten)
• Miguasha Park

Politiek en bestuur

Canada is een constitutioneel koninkrijk en een federale parlementaire democratie, het mag zich het grootste koninkrijk ter wereld noemen. Het politieke systeem van Canada is gebaseerd op het Britse Westminster-model met Amerikaanse invloeden. Op 1 juli 1867 trad de British North America Act of 1867 (in principe Canada's grondwet) in werking die de Dominion of Canada oprichtte. Canada's eerste minister-president werd Sir John Alexander Macdonald. Hoewel Canada nominaal zelfstandig was had het Britse parlement nog steeds invloed op Canadese aangelegenheden. Zo moesten bijvoorbeeld wijzigingen in de Canadese grondwet door Londen goedgekeurd worden. Pas in 1982 kwam hieraan een einde door de aanname van het Britse parlement van de Canada Act of 1982.

Hiermee verkreeg Canada volledige zelfstandigheid. Een belangrijke wijziging van Canada's grondwet in 1982 was tevens de toevoeging van de Canadian Charter of Rights and Freedoms, een document dat rechten en vrijheden verankerde. Het staatshoofd is Koning Charles III, met de titel 'Koningin van Canada'. Zij wordt vertegenwoordigd door de Gouverneur-Generaal van Canada, die door de Kroon wordt aangesteld op advies van de Canadese minister-president. In iedere provincie en territorium van Canada wordt de Kroon vertegenwoordigd door een luitenant-gouverneur. Het land is lid van het Gemenebest van Naties en werd door het Britse parlement op 1 juli 1867 gevormd. In 1866 werd besloten om van Brits-Noord-Amerika een zogenaamde zelfstandige, zelfregerende kolonie (Dominion) te maken. In de regelingen werd het komende land ook wel Kingdom of Canada (Koninkrijk Canada) genoemd. In 1867 werd de British North-America Act of 1867 van kracht, die in principe Canada's grondwet is.

Pas in 1982 kreeg Canada formeel de volledig zelfstandigheid. Al sinds 1932 werden alle Britse dominions echter gelijkgesteld met het Verenigd Koninkrijk en kregen ze volledige soevereiniteit gelijkwaardig aan alle andere landen. De volledige titel van de Canadese Koning(in) is tegenwoordig: Zijne Majesteit, Charles de Derde, door de Genade van God, van het Verenigd Koninkrijk, Canada en Zijn andere Gebieden en Territoria, Koning, Hoofd van het Gemenebest, Verdediger van het Geloof. De titel Verdediger van het Geloof is puur ceremonieel, Canada heeft immers geen (Anglicaanse) staatskerk. Om aan de grondwet te voldoen, is de Koning staatshoofd, maar heeft zelf geen uitvoerende macht. De koning is de enige die een adellijke titel voert. De Gouverneur-Generaal van Canada en de Luitenant-Gouverneurs voeren de taken van de monarch uit. De Canadezen dragen financieel niet bij aan hun Koningshuis. Alleen als ze taken verrichten voor Canada ontvangen ze een kleine financiële bijdrage. Het volkslied van Canada is O Canada.     Zie ook: Lijst van Minister-Presidenten van Canada

Parlementair systeem

Het parlement van Canada bestaat uit een Lagerhuis, het Huis van Afgevaardigden (House of Commons) en een Senaat (Senate). Deze Senaat bestaat, in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk, niet uit Lords aangezien Canada geen adellijke titels kent. Er is overeenkomst met Amerikaans model. Leden van het Lagerhuis worden gekozen via een districtenstelsel met één parlementslid per district (Riding). De kandidaat per district die de meeste stemmen krijgt bij federale verkiezingen wordt lid van het Lagerhuis (Member of Parliament). Leden van de Senaat worden door de minister-president aangewezen. Doordat de Senaat hierdoor vaak bevolkt wordt door politieke vrienden van de minister-president is er veel verzet tegen dit systeem en worden er regelmatig voorstellen gedaan om de Senaatsleden door het volk te laten kiezen.

Na de verkiezingen in 2006 is de zetelverdeling (totaal 308 zetels) in het Huis van Afgevaardigden als volgt (Zetelverdeling van na de verkiezingen van 2004 tussen haakjes):

• Conservatieven (Conservatief) - 124 (99)
• Liberalen (progressief liberaal) - 103 (135)
• Bloc Québécois (Québec separatistisch) - 51 (54)
• New Democratic Party (Socialistisch) - 29 (19)
• Onafhankelijk/partijloos - 1 (1)

De partij met een meerderheid van stemmen vormt de regering bestaande uit een minister-president en diverse ministers die tevens lid zijn van het parlement. Samen vormen zij het kabinet. Indien er geen partij is met een meerderheid, zoals na de verkiezingen van 2004 en 2006 het geval was, vormt in de regel de grootste partij een minderheidsregering. Vaak regeert deze met steun van één of meer andere partijen zonder een formele coalitie te vormen. In de regel zitten minderheidskabinetten niet meer dan één à twee jaar.

De huidige regering wordt sinds februari 2006 gevormd door de Conservatieven onder leiding van minister-president Stephen Harper. Daar de Conservatieven geen absolute meerderheid in het parlement hebben zullen zij steun moeten zoeken voor hun regeringsbeleid bij de andere partijen.

Een parlement heeft een mandaat van 5 jaar maar de minister-president kan eerder verkiezingen uitschrijven. Ook worden er eerder verkiezingen gehouden als de regering het vertrouwen van het parlement verliest. Dit gebeurt meestal tijdens minderheidskabinetten wanneer de regering een gevoelig verlies lijdt in het parlement over bijvoorbeeld een zg. moneybill, een staatsbudget. Eind 2005 verloor het kabinet bestaande uit Liberalen onder toenmalig minister-president Paul Martin het vertrouwen na een directe motie van wantrouwen. Het was de eerste maal in de Canadese parlementaire geschiedenis dat dit gebeurde. De aanleiding was het zg. Sponsorship Scandal waarbij miljoenen dollars aan belastinggeld verdwenen, mede in de koffers van de regerende Liberalen en naar marketingbedrijven met connecties in de partij. De daarop volgende verkiezingen van 23 januari 2006 werden gewonnen door de Conservatieve Partij.

De rechtsprekende tak van de federale overheid wordt geleid door het Supreme Court of Canada, het Canadees Hooggerechtshof.

Provinciale politiek

De provincies worden geleid door een premier die een provinciale regering leiden. Zoals op federaal niveau wordt de regering van een provincie geleid door de grootste partij in de provinciale volksvertegenwoordigingen. Een luitenant-gouverneur vertegenwoordigt de kroon in de provincies. De provincies hebben bevoegdheden over zaken als onderwijs, gezondheidszorg en provinciale infrastructuur. De provincie Québec heeft bijzondere bevoegdheden als de enige geheel Franstalige provincie. De relatie van de provincies enerzijds en de federale overheid anderzijds is vaak gespannen. In Alberta bijvoorbeeld is er een gevoel dat "Ottawa" de provincie alleen bekritiseert en uitbuit ten behoeve van de armere provincies. Ook is er weerstand tegen de vele uitzonderingen die er gemaakt worden voor Québec.

Nationale eenheid

De eenheid van Canada staat vaak ter discussie. Voornamelijk de uitzonderlijke positie van de Franstalige gemeenschap in Québec is een twistpunt. In 1980 en in 1995 werden er in die provincie referenda gehouden over mogelijke afscheiding van Canada. Vooral in 1995 werd dit voorstel maar nipt (met 50,6% van de stemmen) verworpen.

Anderzijds heerst vooral recentelijk in het westen van Canada, met name in Alberta en Brits-Colombia, onvrede over het nationale beleid ten opzichte van hen, de zg. Western Alienation. Alberta heeft herhaaldelijk gesteld dat het een aantal van de speciaal aan Québec toegekende rechten wil hebben wat betreft de zeggenschap over "binnenprovinciaalse" aangelegenheden. Een onderzoek onder bewoners van de vier westelijke provincies in 2005 gaf aan dat ongeveer één op de drie mensen afscheiding van Canada een goede zaak zouden vinden.

In november 2006 is er een resolutie aangenomen waarin de inwoners van de Franstalige regio Québec worden erkend als natie binnen een verenigd Canada. De resolutie, ingebracht door minister-president Stephen Harper, werd met 266 stemmen voor en 16 tegen goedgekeurd.

Nationale feestdag

De nationale feestdag van Canada is 1 juli: Canada Day, de dag waarop in 1867 de Confederatie van Canada (Dominion of Canada) tot stand kwam. De feestdag werd eerst Dominion Day genoemd en werd in 1879 voor het eerst gevierd. Sinds 1982 is de huidige naam in gebruik.

Canada Day wordt vaak uitbundig gevierd met optochten en vuurwerk. In Ottawa zijn er evenementen rondom de parlementsgebouwen.

Economie

Canada is een economisch divers land. Het is lid van de NAFTA, de OECD en de G8 groep van rijkste industrielanden plus Rusland. Het BNP in 2003 bedroeg $999,94 miljard, wat neerkomt op $19.428 per hoofd van de bevolking.

Ongeveer driekwart van de beroepsbevolking is werkzaam in de dienstensector die daarmee verreweg de belangrijkste is. Bosbouw, mijnbouw en visserij zijn eveneens belangrijke bronnen van inkomsten. Landbouw is vooral van belang in de prairies en delen van Ontario. De industriesector is relatief minder belangrijk in Canada. In het zuiden van Ontario is de automobielindustrie van belang, vooral in Windsor. Toronto is een wereld handels- en zaken centrum.

Voor de handelsbetrekkingen van Canada is de VS van essentieel belang. In 2004 bedroeg de export $315 miljard waarvan maar liefst 85% naar de VS ging. Ook van de import uit andere landen is meer dan de helft uit de VS afkomstig. Ondanks deze relatie zijn de handelsbetrekkingen met de VS niet altijd even makkelijk mede doordat de regering vaak harde politiek bedrijft met de relatie met de VS voor politieke winst thuis. De grensovergang tussen Windsor, Ontario en Detroit, Michigan is de drukste internationale grensovergang in de wereld en ongeveer een kwart van de Canadese handel loopt via deze grens.

De munteenheid is de Canadese dollar (C$ of CAD), verdeeld in 100 cent. De waarde van de dollar is ongeveer 70 eurocent (oktober 2023).

Zie ook

• Geschiedenis van Canada
• Canada 1930-1940
• Monumenten op de Werelderfgoedlijst
• Lijst van Gouverneurs-Generaal van Canada
• Lijst van minister-presidenten van Canada
• Lijst van televisiekanalen in Canada
• Maandblad de Krant, magazine voor Canadezen van Nederlandse afkomst

Bronnen, noten en/of referenties

Externe links WikiWoordenboek Canadese overheid Canadese ambassade in Nederland en de Nederlandse ambassade in Canada Canadese ambassade in België en de Belgische ambassade in Canada ...meer externe links in de Open Directory   Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Canada op Wikimedia Commons. Bronverwijzing

Deelgebieden van Canada

Gemenebest van Naties (voorheen: Britse Gemenebest)

Landen in Noord-Amerika

 

Artikelstek

Hulpjes om informatie te verzamelen of teksten te verbeteren

Google • Duck Duck Go • free images Google • Flickr free images • Google zonder Wikipedia, blogs en Facebook • Google Wiki's • Google Scholar • Google Books • Vertaal de titel • Google Translated Search • Engels, Frans, Russisch, Grieks • Wikipedia • Toolserver • Wikidata (Reasonator) • Biografisch Portaal • Britannica • IMDb • RKD • ODIS • DNB • Catholic Encyclopedia • Jewish Encyclopedia • Archive.org • Medische studies op PubMed • Wetenschappelijke studies op Sci-Hub • Familysearch •
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Bing Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • tekst herschrijven met scribbr.io •