Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Rokade
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
|
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
De rokade (vroeger ook wel geschreven als 'rochade') is een speciale zet in het schaken, waarbij de koning en één van de torens betrokken zijn. Met deze zet wordt beoogd, de koning op een van de flanken in veiligheid te brengen en tevens de toren aan die kant te ontwikkelen. Beide spelers kunnen hooguit eenmaal per partij rokeren.
|
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
|
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
Zetuitvoering
Bij de rokade gaat de koning vanuit zijn beginpositie twee velden opzij richting een van de hoeken, waarna de toren uit die hoek over de koning heen naast de koning wordt gezet. Dat betekent dat er twee verschillende rokades zijn:
- de korte rokade, waarbij de koning van de e-lijn naar de g-lijn gaat en de h-toren twee velden ver naar de f-lijn verhuist;
- de lange rokade, waarbij de koning van de e-lijn naar de g-lijn gaat en de a-toren drie velden ver naar de d-lijn verhuist.
In de praktijk komt de korte rokade verreweg het vaakst voor. Na de lange rokade wordt de koning vaak op een volgende zet nog naar de b-lijn verplaatst.
Het is verplicht om de koning het eerst te verzetten en dan pas, met dezelfde hand, de toren. Hoewel er twee stukken worden verplaatst, geldt de rokade als een enkele zet (spel).
Een rokade mag slechts worden uitgevoerd indien:
- de koning en de toren nog niet zijn verplaatst;
- de koning staat niet schaak, komt niet schaak te staan, en het veld dat de koning passeert wordt niet door een vijandelijk speelstuk bestreken;
- de velden tussen koning en toren zijn leeg.
Een lange rokade is dus wel toegestaan als enkel het veld b1 door een vijandelijk stuk wordt bestreken.
Notatie
Een korte rokade wordt genoteerd met "O-O", een lange met "O-O-O".
Oorsprong
Het woord is volgens de schaakhistoricus Henri Davidson[1] afgeleid van het Italiaans rocca, dat fort betekent. Op zijn beurt was dat een verbastering van het Arabische rukh, een woord dat weer was overgenomen uit het Perzisch waar een rukh (رخ ) een strijdwagen is, terwijl het in het Arabisch de naam is van een mythologische vogel. De strijdwagen, vermoedelijk afkomstig uit het Sanskriet (ratha), komt nog steeds voor in het Japanse Shogi en in het Chinees schaken. In het Italiaans is het nu een toren, maar in het Engels heet de toren rook. Beweegbare, gefortificeerde torens waren toen het schaakspel in Europa werd geïntroduceerd een populair belegeringswapen.
Ellenlange rokade?
De Nederlandse schaker/schrijver Tim Krabbé introduceerde ooit een bijzondere rokade, naar een idee van Max Pam.[2] Als een pion op de e-lijn promoveert tot een toren, dan zou een 'ellenlange rokade' kunnen plaatsvinden. Met die toren is immers nog geen zet gedaan. De moderne spelregels laten dat echter niet toe, omdat daarin expliciet staat dat de koning opzij moet bewegen.
| Referenties: |
|