Zet (spel)

Een zet in een spel behelst een verplaatsing van een pion (spel) of een ander speelstuk. Dat kan op een bord zijn, maar ook op een andere ondergrond zoals een speeltafel, een laken of een driedimensionale vorm zoals een toren. Soms wordt ook het plaatsen van een speelstuk als zet aangeduid.

Keuze

Vaak kan een speler kiezen uit verschillende zetten. Een zet en in een denkspel soms een hele zettenreeks is dan gebaseerd op een weloverwogen plan of tenminste een gedachte. De speler zal daarbij de mogelijke gevolgen van zijn zet overwegen, zoals de reacties van zijn tegenstander(s), en indien van toepassing de risico's die hij met een zet aangaat. In een spel dat de vorm heeft van een race of een ronde zijn zetten doorgaans uitsluitend vooruit, maar daar zijn uitzonderingen op zoals bij Barricade en Haas en Schildpad.

Plaatsing of verplaatsing

Bij een spellen als dammen en schaken worden speelstukken verplaatst vanuit een vaste beginopstelling. In sommige spellen worden speelstukken enkel geplaatst, zoals bij scrabble, om daarna niet meer te kunnen bewegen of hooguit te worden weggenomen zoals bij go. In het molenspel komen beide mogelijkheden voor. Andere spellen kennen wel het naar eigen inzicht maken van een beginopstelling, zoals Stratego, maar bestaan daarna enkel uit verplaatsingen.

Zet en beurt

Het kan zijn dat iedere speler in elke beurt een enkele zet doet, en verder niets, zoals bij Halma. Bij spellen waarbij dobbelstenen worden gebruikt komt het wel voor dat men nog een zet mag doen, bijvoorbeeld bij dubbelgooien of, zoals in Mens-erger-je-niet, bij het gooien van een zes.

Voor een spel als Warhammer is het essentieel dat men in een beurt diverse zetten kan doen. Tevens kunnen er behalve zetten in een beurt nog meer handelingen worden verricht. Ook bij andere spellen, zoals Cluedo, bestaat een beurt uit meer dan alleen een (eventuele) zet.

Passen

Soms kan of mag er geen zet worden uitgevoerd en moet een speler passen, bij Ur zelfs juist als men zes gooit. Het kan zijn dat het spel daarmee abrupt eindigt, zoals bij schaken (gelijkspel) en dammen (verlies).

Totaal aantal zetten

Bij sommige spellen, waaronder Reversi en Scotland Yard, ligt het (maximaal) aantal zetten van tevoren vast. Andere spellen zijn qua zettenaantal onbegrensd, zoals Monopoly.