Zwangerschap

Een zwangerschap van 36 weken.

Zwangerschap oftewel graviditeit is de toestand waarin een vrouw (of een ander (zoog)dier) een bevruchte eicel, en vervolgens embryo en foetus, in zich draagt.

Zwangerschap bij de mens

Normaal nestelt de bevruchte eicel zich in de baarmoeder (uterus). Nestelt de eicel zich ergens anders, dan spreekt men van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (extra-uteriene graviditeit). Naar schatting vijftien procent van de vastgestelde zwangerschappen eindigt in een miskraam. Van alle bevruchte eicellen gaat zelfs ongeveer 50% te gronde, meestal echter al voor de vrouw bemerkt had zwanger te zijn.

De zwangerschap begint wanneer een eicel wordt bevrucht door een zaadcel en eindigt met de geboorte van het kind. Na de geboorte van het kind kan het zes weken tot enkele maanden duren voordat de lichamelijke toestand van de vrouw weer enigszins is teruggekeerd tot die van vóór de zwangerschap. Deze periode heet ontzwangering (puerperium). Borstvoeding speelt een positieve rol in dit proces, flesvoeding kan weer andere voordelen hebben.

Wanneer zwangerschap ongewenst is en men zich niet wil onthouden van seks, dan kan gebruik worden gemaakt van voorbehoedmiddelen (anticonceptiva).

Voortgang van de menselijke zwangerschap

Normaal gesproken begint men bij het vaststellen van de aanvang van een menselijke zwangerschap niet te tellen bij de (veronderstelde datum van) bevruchting, maar bij de eerste dag van de laatste menstruatie, die exacter is vast te stellen. De datum van de conceptie wordt geschat op ongeveer twee weken daarna. Zo gemeten, vindt de bevalling plaats na gemiddeld 40 weken. Een zwangerschapsduur tussen 37 en 42 weken wordt als normaal beschouwd. De periode van 37 tot 42 weken wordt "de à terme periode" genoemd.

Gedurende de eerste drie maanden van een zwangerschap (het eerste zwangerschapstrimester) voelt een gedeelte van de aanstaande moeders zich vaak misselijk, en kan de geur van sommige levensmiddelen (bijvoorbeeld koffie) als zeer onprettig worden ervaren. Het is mogelijk dat deze toestand het embryo beschermt tegen stoffen die schade kunnen berokkenen.

Gedurende de middelste drie maanden van een zwangerschap voelen de meeste aanstaande moeders zich beter dan ooit.

Pas gedurende de laatste drie maanden gaat het kind in de baarmoeder veel energie vragen: Het groeit snel en neemt toe in gewicht. Daardoor voelen aanstaande moeders zich sneller moe. Een zwangere vrouw komt gemiddeld ongeveer twaalf kilogram aan (sommige tot 25) gedurende de zwangerschap; slechts ongeveer een derde daarvan is het gewicht van het kind zelf.

Weetjes

Een animatie van een
foetus van 40 weken.

• Ongeveer twee weken na de eerste dag van de laatste menstruatie vindt meestal de bevruchting of conceptie plaats.
• Enkele dagen na de bevruchting volgt de innesteling van het embryo in het endometrium van de baarmoeder.
• Na het uitblijven van de menstruatie is een zwangerschapstest over het algemeen zinvol rond de dag dat de eerstvolgende de menstruatie zou worden verwacht; voor die tijd is de kans op een fout-negatieve uitslag groot.
• Na ongeveer zestien weken kan de zwangere vrouw de baby voelen bewegen (schoppen). Bij een tweede en latere zwangerschap voelt of herkent de vrouw dit vaak wat eerder dan bij de eerste zwangerschap, omdat ze nu weet hoe dat aanvoelt. In werkelijkheid beweegt het kind echter al veel eerder; sommige moeders voelen al beweging voor de twaalfde week.
• Na gemiddeld 40 weken vindt de bevalling plaats.

Invloed van roken en alcohol

Zowel roken als het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap kunnen nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid en ontwikkeling van het ongeboren kind. Toch blijft één op de vier vrouwen drinken en blijft ongeveer één op de vijf zwangere vrouwen roken.

Alcohol dringt door de placenta en kan daardoor de foetus beschadigen in alle stadia van de zwangerschap. Kinderen die zijn blootgesteld aan alcohol tijdens de zwangerschap huilen meer, slapen slechter, reageren trager en kalmeren ook langzamer na opwinding. Ze hebben gemiddeld een lager IQ, meer leerstoornissen en sociale problemen. Zelfs consumptie van minder dan één glas alcohol per dag kan leiden tot een verhoogde kans op groeiafwijkingen, een miskraam en doodgeboorte.

Blootstelling aan dagelijkse hoge alcoholdoseringen tijdens de ontwikkeling van de foetus kan leiden tot het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). FAS-kinderen hebben een groeiachterstand, afwijkende gelaatskenmerken en neurologische afwijkingen. Gerelateerde aandoeningen zijn Alcohol-Related Neurodevelopmental Disorder (ARND) en Alcohol-Related Birth Defects (ARBD). ARND lijkt op FAS, maar dan zonder de uiterlijke kenmerken en ARBD betreft lichamelijke afwijkingen zoals hart-, bot- en/of orgaanproblemen.

Giftige stoffen die worden geïnhaleerd door (mee-)roken, zoals nicotine en koolmonoxide, beïnvloeden de groei van de vrucht. Nicotine leidt tot vaatvernauwing en koolmonoxide neemt in het bloed de plaats in van zuurstof. Daardoor krijgt de vrucht minder bloed (dus minder voedingsstoffen) en minder zuurstof. Mede daardoor is het geboortegewicht van de baby van rokende vrouwen gemiddeld 250 gram lager. Roken leidt ook tot verhoogde kans op onvruchtbaarheid: bij rokende vrouwen is de tijd tot de conceptie gemiddeld 30% langer dan bij niet-rokende vrouwen. Roken tijdens de zwangerschap vergroot de kans op een miskraam of vroeggeboorte. In het eerste levensjaar van de baby is de kans op luchtweginfecties en wiegendood groter.

Kinderen van vrouwen in wiens omgeving wordt gerookt, blijken bij intelligentietests gemiddeld 'normaal' te scoren. Maar kinderen van vrouwen die zelf roken, leggen gemiddeld minder goede testen af. Dat zeggen onderzoekers van de universiteit van Rochester (VS), die bij een onderzoek tussen 1979 en 1983 ongeveer 400 kinderen betrokken. Bij het onderzoek werd rekening gehouden met factoren als dieet, opvoeding, leeftijd, afkomst en IQ van de rokende vrouw. Volgens de onderzoekers zou door het roken de toevoer van zuurstofgas en voedingsstoffen naar de foetus geremd worden.

Kinderen van mannen die dagelijks meer dan 20 sigaretten roken, hebben tweemaal zoveel kans op een aangeboren afwijking (hazenlip of hartafwijking) als kinderen van niet-rokers. Dit zou verband houden met het feit dat sigarettenrook veel stoffen bevat die zeer schadelijk zijn voor het erfelijk materiaal in sperma. Het mechanisme om de schade die de "vrije radicalen" aanrichten te herstellen, werkt onvoldoende wegens de grote overvloed van de stoffen in de rook. Ook antioxidanten zoals vitamine C en E en beta-caroteen zijn weinig effectief wegens die stoffen.

Vrijen tijdens de zwangerschap

Tijdens het eerste trimester van de zwangerschap kan de vrouw last hebben van misselijkheid, braakneigingen of moeheid. Deze factoren kunnen er voor zorgen dat de zin of het plezier in vrijen vermindert. Ook moeten sommige vrouwen vaker plassen, een gevoel dat tijdens de geslachtsgemeenschap nog kan worden versterkt. Het feit dat de borsten gevoeliger worden, maakt dat sommige vrouwen het aanraken ervan onprettig vinden. Anderen vinden juist seksueel genot in deze verhoogde gevoeligheid.

Veel van de ongemakken uit het begin van de zwangerschap, verdwijnen in het tweede trimester. De vagina wordt breder en produceert meer vocht, dat lichtjes van geur verschilt ten opzichte van vroeger. Veel vrouwen voelen zich in deze periode sneller of vaker opgewonden.

Het is een wijd verbreid misverstand dat vrijen tijdens de laatste fase (het derde trimester) van de zwangerschap aanleiding zou kunnen geven tot een te vroege geboorte. Uit onlangs verschenen rapporten blijkt dat deze veronderstelling onjuist is. In gevallen dat vrijen een oorzaak leek te zijn van een vervroegde bevalling, bleek de werkelijke oorzaak vaak een infectie in de vagina te zijn. Als er geen sprake was van ziekmakende micro-organismen in de vagina, leek eerder het tegendeel waar te zijn: Vaker vrijen leidde dan juist tot minder vroeggeboorten.

Het vrijen in de klassieke positie, waarbij de man op de vrouw ligt, kan echter wel door de dikke buik bemoeilijkt worden. Daarom worden andere standjes aangeraden, zoals de lepeltjeshouding of een standje waarbij de vrouw op de man zit.

Borststimulatie kan resulteren in de afscheiding van biestmelk of colostrum, wat volkomen normaal is maar door sommige koppels als storend wordt ervaren.

Soms verbiedt de arts om geslachtsbetrekkingen te hebben. Dit gebeurt meestal indien er zich ernstige problemen voordoen tijdens de zwangerschap.

Volgens het blad 'Ouders Van Nu' blijft 26% de hele zwangerschap vrijen. 8% stopt na de 36ste week, 31% stopt tussen de 29ste en 36ste week, 15% stopt tussen de 17de en 28ste week en 17% stopt voor de 17de week.

Menstruatie tijdens de zwangerschap

Een aantal zwangere vrouwen krijgt nog een bloeding op het moment dat hun volgende menstruatie had moeten komen. Deze bloeding wordt veroorzaakt door het bevruchte embryo dat zich innestelt in het baarmoederslijmvlies. Zo'n implantatiebloeding gaat doorgaans met minder bloedverlies en minder buikkrampen gepaard. Bloedverlies in het verdere verloop van de zwangerschap kan heel onschuldig zijn, maar men doet er toch goed aan in een dergelijk geval een arts te raadplegen. Het kan immers ook wijzen op een dreigende miskraam, zeker als de bloeding hevig en pijnlijk is.

Problemen, ziekten en syndromen gedurende de zwangerschap

• Bloedverlies door voorliggende placenta (placenta praevia), of placentavaten (vasa praevia), of placentaloslating (solutio placentae of abruptio placentae).
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Groeistoornissen: achterstand of voorlopen van de groei.
• Hoge bloeddruk (zwangerschapshypertensie).
• Miskraam (abortus), intra-uteriene vruchtdood (IUVD).
• Pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging), evt. gecompliceerd met een clamptisch insult (eclampsie) of HELLP.
• Stuitligging
• Teveel vruchtwater (polyhydramnion) of juist te weinig (oligohydramnion).
• Vroeggeboorte (partus prematurus).
• Vroegtijdige en/of voortijdige gebroken vliezen.
• Vroegtijdige en/of voortijdige weeën.
• Zwangerschapsmisselijkheid (hyperemesis gravidarum).
• Zwangerschapsmasker, licht opgezet gezicht met bruine kleuring om de hoeken van de ogen, mond en neus
• Zwangerschapsvlek (Chloasma uterinum), bruine huidvlek op voorhoofd, neus of wangen

Naast bovenstaande problemen en ziekten, zijn er ook problemen die tijdens zwangerschap ontstaan of verergeren, maar die ook voorkomen zonder zwangerschap (o.a. suikerziekte, schildklierziekten, stollingsstoornissen, en vele anderen die effect hebben op de zwangerschap en omgekeerd).

Verschijnselen bij zwangerschap

Verschijnselen bij zwangerschap kunnen zijn:

• Extreme vermoeidheid
• Misselijkheid en braken
• Het uitblijven van de menstruatie
• Een positieve zwangerschapstest
• Donker wordende tepels
• Vaak moeten plassen

Zie ook

WikiWoordenboek

• Couvade
• Zwangerschapscursus
• Zwangerschapsonderbreking (abortus)

  Vrije mediabestanden over Pregnancy op Wikimedia Commons

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Voortplantingssysteem