Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Xenarthra
| Xenarthra | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Verschillende zoogdieren van de orde Xenarthra | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Cohort | |||||||||
| Xenarthra Cope, 1889 |
Xenarthra oftewel Edentata is een cohort, orde of superorde van placentale zoogdieren, die enkel voorkomen in Latijns-Amerika en het zuiden van Noord-Amerika. Tot dit cohort horen onder andere de gordeldieren, miereneters en luiaarden, alsmede verwante uitgestorven dieren als Megatherium en Glyptodon.
Xenarthra vormt samen met Afrotheria de primitiefste nog levende groep placentale zoogdieren. Ze ontstonden 60 miljoen jaar geleden, in het Vroeg-Tertiair, in Zuid-Amerika. Aan het einde van het Mioceen kwamen er grondluiaarden voor in het zuiden van Noord-Amerika, die waarschijnlijk het continent wisten te bereiken via eilandjes. Drie miljoen jaar geleden ontstond er een landengte tussen Noord- en Zuid-Amerika, waardoor enkele soorten (voornamelijk grondluiaarden en gordeldieren) naar Noord-Amerika konden trekken. De grondluiaarden zijn uiteindelijk uitgestorven. Het enige lid van de superorde dat nog voorkomt in Noord-Amerika is het negenbandgordeldier (Dasypus novemcinctus). Glyptodon, een enorme gordeldierachtige, en enkele grondluiaarden wisten te overleven tot in het Holoceen, en spelen nu nog een belangrijke rol in legenden van Patagonische indianen. Tegenwoordig leven er nog zo'n 30 soorten in vier tot vijf families.
Alle soorten hebben gemeen dat er tussen de lendewervels benige gewrichten zitten (de naam betekent letterlijk "vreemde gewrichten"). Ze verschillen van de andere placentadieren door onder andere een dubbele onderste holle ader (vena cava posterior) in plaats van een enkele. De vrouwtjes hebben een primitieve gespleten baarmoeder, en de mannetjes inwendige testes en een kleine penis zonder eikel.
Vroeger werden de Xenarthra samengevoegd met de schubdieren en het aardvarken in de orde der tandarmen (Edentata), vanwege uiterlijke gelijkenissen tussen deze dieren. Deze gelijkenissen bleken echter het resultaat te zijn van convergente evolutie, waarbij de de drie diergroepen werden ingedeeld in verschillende ordes. Ook de Xenarthra werd als een orde beschouwd. Recentelijk is de status van Xenarthra verandert van orde naar cohort of naar superorde. Het cohort beslaat nu twee ordes: Cingulata, de gordeldierachtigen, en Pilosa, de luiaarden, miereneters en verwanten. Soms wordt deze laatste orde nog in tweeën gesplitst: Phyllophaga of Folivora voor de luiaarden en Vermilingua voor de miereneters.
- Cohort Xenarthra
- Orde Pilosa (Luiaarden en miereneters)
- Familie Entelopidae†
- Familie Myrmecophagidae (Miereneters)
- Familie Cyclopedidae (Dwergmiereneters)
- Familie Orophodontidae†
- Familie Scelidotheriidae†
- Familie Mylodontidae†
- Familie Bradypodidae (Drievingerige luiaarden)
- Familie Megatherioidea†
- Familie Megalonychidae (Tweevingerige luiaarden)
- Orde Cingulata (Gordeldierachtigen)
- Familie Dasypodidae (Gordeldieren)
- Familie Protobradidae†
- Familie Peltephilidae†
- Familie Pampatheriidae†
- Familie Palaeopeltidae†
- Familie Glyptodontidae†
- Orde Pilosa (Luiaarden en miereneters)
Vrije mediabestanden over Xenarthra op Wikimedia Commons