Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Winteroorlog
| Winteroorlog | ||||
| Onderdeel van de Tweede Wereldoorlog | ||||
| Datum | 30 november 1939 - 13 maart 1940 | |||
| Locatie | Oostelijk Finland | |||
| Resultaat | Overwinning van de Sovjet-Unie | |||
| Verdrag | Vrede van Moskou | |||
| Strijdende partijen | ||||
| ||||
| Leiders en commandanten | ||||
| ||||
| Troepensterkte | ||||
| ||||
| Verliezen | ||||
| ||||
De Winteroorlog (Fins: talvisota, Zweeds: vinterkriget, Russisch: Зимняя война; Zimnjaja voina) was een militaire campagne van de Sovjet-Unie tegen Finland van 30 november 1939 tot 13 maart 1940.
Voorgeschiedenis
Finland was in 1809 door het Russische Rijk op Zweden veroverd en geannexeerd om de kwetsbare hoofdstad Sint-Petersburg te beschermen. Tijdens de Russische Revolutie namen de Finnen, gesteund door de Duitsers, hun kans waar en kwamen in opstand. De Finse bolsjewieken konden de Finse burgeroorlog niet winnen en de nieuwe bolsjewistische machthebbers in Rusland kwamen tot de conclusie dat ze de perifere gebieden van het voormalige Russische Rijk voorlopig moesten opgeven. Finland trad in 1920 als onafhankelijke staat toe tot de Volkenbond maar de relatie met de Sovjet-Unie bleef slecht. Er was tot 1920 geen formeel vredesverdrag gesloten en Finse irredentalisten probeerden tevergeefs Russisch Karelië aan Finland toe te voegen. De Sovjet-Unie op zijn beurt steunde de agitaties van Finse communisten. In 1932 sloten de Sovjet-Unie en Finland een non-agressiepact, en in 1934 trad de Sovjet-Unie toe tot de Volkenbond. Moskou had echter in de jaren '30 vooral uit pragmatisme vrede met Finland gesloten, zoals ook destijds uit pragmatisme besloten was Finland onafhankelijk te laten worden. Het land werd nog steeds als een randgebied van de Sovjet-Unie gezien; bovendien lag de Finse grens zo dicht bij Sint-Petersburg (inmiddels Leningrad geheten) deze stad voor Finland binnen artilleriebereik lag. Toen bovendien de geallieerden de Sovjet-Unie niet serieus leken te nemen, ging Stalin met de Duitsers in zee die bereid waren Europa te verdelen en Finland als invloedssfeer van de Sovjet-Unie te erkennen.
Nadat op 23 augustus 1939 het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag, het Molotov-Ribbentroppact, was gesloten, was de politieke situatie rijp om de strategische positie van de Sovjet-Unie te verbeteren en de grenzen westwaarts op te schuiven. Na in de Poolse veldtocht Oost-Polen te hebben veroverd en geannexeerd, legde de Sovjet-Unie ‘overeenkomsten voor wederzijdse bijstand’ op aan Estland, Letland en Litouwen. Dit leidde uiteindelijk tot een volledige politieke overname, gevolgd door de 'vrijwillige' toetreding tot de Sovjet-Unie van deze drie landen. Moskou wilde een soortgelijke overeenkomst ook sluiten met Finland. Op 14 oktober 1939 ging een Finse delegatie naar Moskou, waar Stalin, minister van Buitenlandse Zaken Molotov en Potjomkin (de plaatsvervangende commissaris van Buitenlandse Zaken) de volgende eisen ter tafel brachten:
- Finland zou zijn eilanden in de Finse Golf afstaan.
- de Finse grens zou opschuiven tot in de Karelische Landengte tussen de Oostzee en het Ladogameer.
- de marine- en luchtmachtbasis bij Hanko zou voor dertig jaar van de Sovjet-Unie zijn.
- Finland zou het westen van het Vissersschiereiland (Kalastajasaarento, thans: Rybatsji) in Lapland afstaan.
- er zou een verdrag worden gesloten ter verdediging van de Finse Golf.
Als vergoeding voor deze offers bood Moskou een 'rechttrekking' van de grens bij Karelië aan.
Na overleg tussen de Finse premier Cajander en de Finse maarschalk Mannerheim kwam Finland met een tegenvoorstel, maar dit werd afgewezen.
Kort hierop, op 26 november 1939, kwamen de Russen met een bijzondere provocatie, de zogenoemde de ‘Beschieting van Mainila‘ (Fins: Mainilan laukaukset). De Russen bombardeerden eigen gebied dicht bij de Russisch-Finse grens en gaven hiervan de Finnen de schuld. Daarop wilden ze excuses van hun buurland. De Finnen waren verbijsterd en weigerden ‘sorry’ te zeggen. Vier dagen later viel Rusland Finland aan.[1]
De eerste aanval
Op 30 november 1939 begonnen de Sovjetstrijdkrachten zonder enige oorlogsverklaring een aanval op Finland. 120.000 Finse soldaten moesten het opnemen tegen 300.000 door 800 vliegtuigen gesteunde Russische soldaten. De Finse luchtmacht had ongeveer 100 vliegtuigen. De Finnen waren net als de Sovjetaanvallers uitgerust met moderne bewapening. Het Suomi-machinepistool werkte goed bij temperaturen onder nul, maar het was geen goed wapen voor de strijd in de bossen. De handgranaten van de Finnen waren daar evenmin erg geschikt voor. Naast de gevechtstroepen maakten 90.000 vrouwen als hulptroepen deel uit van het Finse leger. Zij stonden bekend als de lotta’s, naar de naam van de vrijwilligersorganisatie, Lotta Svärd.
De Finnen slaagden erin om stand te houden. De uiterst strenge winter was in het voordeel van de verdedigers. De Sovjeteenheden die deelnamen aan de eerste aanval waren nauwelijks voorbereid op de koude en de natuurlijke gesteldheid van het gebied. De guerrillatactieken van de Finse troepen bleken succesvol. Hele Sovjetdivisies bewogen zich in lange colonnes over de Finse boswegen, waardoor een aanval in de flank en een omsingeling relatief eenvoudig uit te voeren was. De Finnen verplaatsten zich bij aanvallen zo nodig op ski's en schroomden niet de tactiek van de verschroeide aarde toe te passen. In de officiële geschiedschrijving van de Sovjet-Unie kregen de troepen de schuld van de geringe successen; deze zouden te onervaren zijn. De verantwoordelijkheid van de politieke leiders Molotov en Stalin en hun militaire raadgevers werd niet aan de orde gesteld. De Sovjets hadden de vaderlandsliefde, het weerstandsvermogen en de beweeglijkheid van het Finse leger sterk onderschat.
De tweede aanval
De tweede aanval werd het Finse leger fataal. De Sovjet-legerleiding had geleerd van de fouten die in het begin waren gemaakt. Deze tweede aanval stond onder leiding van de Russische maarschalk Timosjenko, die het bevel op 7 januari 1940 had overgenomen. Er werden nu veel meer en beter voorbereide, troepen ingezet. De Russen hadden een nieuwe aanvalsmethode ontwikkeld die goede resultaten opleverde. De basis bestond uit massale en niet aflatende artilleriebeschietingen en aanvalsgolven, geconcentreerd op enkele punten van de Finse verdedigingslinie op de Karelische landengte, de zogeheten Mannerheimlinie. De aanval begon op 1 februari 1940 in de Summasector, het zwakste punt in de linie. Op 11 februari 1940 hadden Timosjenko en zijn troepen een eerste doorbraak gerealiseerd. Daarna veroverden de Russen in hoog tempo steeds meer terrein. Maarschalk Mannerheim probeerde de stad Viipuri te behouden, maar ook deze werd door de Sovjets ingenomen. Het Finse achterland lag hierna open.
De buitenwereld
Finland kon rekenen op veel sympathie van zowel de asmogendheden als de geallieerden. Italiaanse hulp werd echter door de Duitsers tegengehouden; die zou in strijd zijn met het feit dat in het Molotov-Ribbentroppact was erkend dat Finland tot de invloedssfeer van de Sovjet-Unie behoorde. Het Verenigd Koninkrijk zond humanitaire hulp, onder andere in de vorm van brandweerlieden, terwijl de Verenigde Staten vrachtwagens stuurde. Concrete militaire hulp kwam vooral uit Zweden in de vorm van vliegtuigen en een aantal eenheden vrijwilligers. Soortgelijke vrijwilligers uit met name Denemarken en de Verenigde Staten (meest Amerikanen van Finse afkomst) en in mindere mate Hongarije en Spanje, arriveerden te laat om nog in actie te komen. Op voorstel van Argentinië werd de Sovjet-Unie geroyeerd uit de Volkenbond, maar deze maatregel was louter formeel. De Volkenbond werd rond die tijd al niet meer serieus genomen.
Het einde en de gevolgen
Op 12 maart 1940 werd in Moskou de Vrede van Moskou getekend volgens de voorwaarden die de Russische afvaardiging had gesteld en op 13 maart 1940 kwam er een staakt-het-vuren. De Russen hadden gekregen wat ze wilden, maar tegen een hoge prijs. Duitse waarnemers zouden mede naar aanleiding hiervan het Rode Leger gevaarlijk onderschatten.
De focus werd door de Winteroorlog op Scandinavië gericht. De angst dat Zweden onder de invloed van de Sovjet-Unie zou geraken bracht zowel de Duitsers als de geallieerden ertoe dit land onder druk te zetten. Zweden leverde namelijk ijzererts aan Duitsland. Uiteindelijk zou de geopolitieke situatie in Scandinavië tot de Duitse inval in Denemarken en Noorwegen leiden. De Finnen sloten een bondgenootschap met Hitler-Duitsland hetgeen leidde tot de zogenaamde Vervolgoorlog. Hierdoor stond Finland, als enige democratie, in de Tweede Wereldoorlog aan de kant staan van de asmogendheden.
Medailles
Nabestaanden van de 26.600 gesneuvelde Finse soldaten werd het hiernaast afgebeelde rouwkruis van de Orde van het Vrijheidskruis als aandenken uitgereikt. Nabestaanden van de duizenden omgekomen Finse burgers ontvingen medailles aan een zwart lint.
Belangrijke slagen
- Slag bij Suomussalmi, 7 december 1939 – 8 januari 1940
- Slag bij Tolvajärvi, 12 december 1939
- Slag bij Honkaniemi, 25 februari – 27 februari 1940
- Slag bij Kollaa, 7 december 1939 – 13 maart 1940
Zie ook
Externe link
| Bronnen, noten en/of referenties
|