Willem Hendrik Zwart

Willem Hendrik Zwart
Afbeelding gewenst
Algemene informatie
Land	Nederland

Willem Hendrik Zwart (Zaandam, 26 mei 1925 - Kampen, 29 april 1997) was een Nederlands organist, componist, (koor)dirigent en publicist.

Vroege jaren

Willem Hendrik Zwart was de jongste zoon van de vermaarde organist, componist en orgelhistoricus Jan Zwart. Hij ontving zijn eerste orgellessen van zijn vader, en studeerde vervolgens aan de conservatoria te Amsterdam en Utrecht bij onder meer Simon C. Jansen, George Stam, Stoffel van Viegen en dr. Willem Mudde.

In 1945 werd Willem Hendrik benoemd tot organist in de Nederlands Hervormde Kerk te Coevorden. Tevens was hij toen dirigent van het Hervormde kerkkoor en van het Christelijk gemengd koor “Looft den Heer”. Later werden deze twee koren samen één koor. Tijdens deze jaren werd Willem Hendrik opgeroepen voor de militaire dienst, zijn broer Piet verving hem gedurende die tijd.
In 1953 verhuisde hij naar de Hervormde Sionskerk in de stad Groningen. Willem Hendrik hoopte toen de opvolger te worden van Cor Batenburg, toentertijd organist van de Martinikerk te Groningen.

De Hervormde kerkvoogdij te Kampen benoemde Willem Hendrik in 1954 (1 december) als opvolger van Gradus Wendt tot vaste organist van het befaamde vierklaviers Albertus Antoni Hinsz-orgel in de Bovenkerk. Toentertijd was president-kerkvoogd mr. Van Melle. Deze had nog orgelles gehad van Hendrik de Vries, die tevens leraar was geweest van de vader van Willem Hendrik, Jan Zwart. Er volgde echter een restauratieperiode van de kerk vanaf 1957 en mede wegens demontage van het orgel was ook hiervoor een restauratie noodzakelijk en duurde het tot 1975 dat het orgel weer geheel gerestaureerd in gebruik kon worden genomen. Deze restauratie werd uitgevoerd door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden onder advies van Feike Asma, dr. Maarten Vente en Willem Hendrik Zwart. Tijdens deze restauratie werden de kerkdiensten voortgezet in de aula van de toenmalige Gereformeerde Theologische Hogeschool. De jeugddiensten werden gehouden in de Broederkerk. Vanaf de heropening van de kerk in 1966 werden de diensten weer voortgezet in de Bovenkerk. Van 1966 tot de heringebruikname van het orgel waren er steeds gedeelten van het orgel bespeelbaar, omdat de restauratie van het orgel in fases uitgevoerd werd. Tijdens de restauratie startte Zwart de zogenaamde wandel-concerten, die werden gegeven vanaf 1967 tijdens de maanden juli en augustus op zaterdagmiddag van drie tot vijf. Tijdens deze ongedwongen concerten was het voor de bezoekers mogelijk om een kijkje te nemen bij de klavieren, terwijl Zwart en later ook zijn zoon Everhard het orgel bespeelden.

Bijzondere gebeurtenissen

Zwart was dirigent van verschillende koren waarmee hij talloze lp’s en cd’s maakte. Voor de EO speelde hij alle orgelwerken van Felix Mendelssohn-Bartholdy. Uniek mag wel genoemd worden zijn vertolking van de zes Triosonates van Johann Sebastian Bach en een project van acht lp’s met daarop alle werken van zijn vader Jan Zwart. Zwart was de eerste Nederlandse organist die voor een orgel-solo-lp werd onderscheiden met een gouden LP vanwege de verkoop van meer dan 25.000 platen. Willem Hendrik was ook actief als publicist en schreef liedbewerkingen voor orgel en arrangementen voor koor. Hij gaf les in improvisatie, orgelhistorie en Nederlandse orgelliteratuur. De Kamper Bovenkerkorganist gaf concerttournees in Australië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten van Amerika waar hij de eerste buitenlandse organist was die daar een solo televisie-orgelconcert was en speelde in 1986 op uitnodiging van de Spaanse regering op orgels in Catalonië.

Zwart was vurig pleitbezorger van het protestantse koraalspel. Hij had hierover niet alleen een duidelijke eigen mening, doch droeg zijn principes ook enthousiast uit. Naast al deze werkzaamheden was Zwart actief als schrijver en publicist. Als componist verschenen verschillende werken van zijn hand. Zijn kennis van orgelhistorie, improvisatie en Nederlandse orgelliteratuur deden hem lesgeven aan verschillende conservatoria en universiteiten in de Verenigde Staten van Amerika en verzorgde hij, op uitnodiging van de West-Australische organistenvereniging, tweemaal een meestercursus voor organisten aan de universiteit van Perth. In 1995 verscheen het boek Orgels en organisten in Kampen. Dit boek, dat zeer uitvoerig alle orgels en organisten van heden en verleden beschrijft, is samen met zijn goede vriend W.D. van der Kleij geschreven. Tevens hadden ze voornemens om een totaal overzicht uit te geven van de orgels in de provincie Drenthe. Ook was hij betrokken als adviseur bij restauraties en nieuwbouw van orgels.

In 1985 was Zwart 40 jaar organist, een jubileum dat gevierd werd met een concert op 5 april 1986 in “zijn” Kamper Bovenkerk waar hij onder meer een tweede gouden LP ontving, ditmaal niet wegens de verkoop van een groot aantal platen maar wegens 12½ jaar lange samenwerking met de platenmaatschappij Dureco b.v. en tevens ontving hij van de landelijke kerkvoogdij vereniging het “Gouden Draaginsigne” van deze vereniging. Dit concert en de daarop volgende receptie werden door meer dan 1500 bezoekers bezocht. In 1992 ontving Willem Hendrik uit handen van burgemeester H.C. Kleemans de erepenning in goud van de gemeente Kampen.

Laatste periode

Op 18 juli 1996 tijdens een donderdagavond-concert in de Bovenkerk te Kampen, waarvoor Willem Hendrik Zwart was uitgenodigd, werd hij tijdens de uitvoering van het grote Franz Liszt-werk, de “BACH”, onwel. Later bleek dat dit tevens zijn laatste openbare orgelconcert was geweest. Hij moest met grote spoed wederom opgenomen worden in het ziekenhuis “De Wezenlanden” in Zwolle. Op zaterdagavond 15 februari 1997 in de Bovenkerk te Kampen nam het Urker mannenkoor “Hallelujah” met ruim drieduizend toehoorders afscheid van zijn oud-dirigent Willem Hendrik Zwart. Onder leiding van zijn oudste zoon en opvolger Jan Quintus Zwart en achter de klavieren van het Bovenkerkorgel zijn tweede zoon Everhard, zong het koor een selectie uit de vele liederen die de twaalf jaar daarvoor onder Zwarts leiding werden ingestudeerd. Zwart zelf, gekluisterd aan zijn ziekbed, luisterde via de kerktelefoon mee. Het was het laatste contact tussen koor en dirigent. Ruim twee maanden later, op 29 april 1997, overleed Willem Hendrik Zwart op een leeftijd van 71 jaar.

De laatste maanden van zijn leven was Willem Hendrik druk bezig met het voltooien van “zijn” koraalboek. Een complete verzameling voorspelen en koralen bij de 150 psalmen, moesten voor de goede amateur-organist een handleiding worden voor verantwoord koraalspel tijdens de eredienst. Helaas kon hij dit werk niet afmaken. Zijn zoon Everhard Zwart heeft in 1998 dit werk voltooid. Uitgeverij Jongbloed heeft vervolgens deze bundel uitgegeven.

Discografie orgel (solo)

• 1992 CD QCD3069-2 Suite Kerstfeest Jan Zwart.
• 1992 CD QCD3066-2 Willem Hendrik Zwart speelt Jan Zwart.
• 1991 CD QCD3057-2 Willem Hendrik Zwart - Bovenkerk Kampen.
• 1988 CD QCD3033-2 Willem Hendrik Zwart - Orgelconcert Bovenkerk Kampen.
• 1986 LP JQZLP1017 Willem Hendrik Zwart Koraalbewerkingen Bovenkerk Kampen.
• 198. LP JQZLP1013 Willem Hendrik Zwart 40 jaar organist.
• 1985 LP JQZLP1003 Willem Hendrik Zwart Bovenkerk Kampen.
• 1982 LP 2TD6029/30 2LP W.H. Zwart speelt Jan Zwart, Musyck over de Psalmen Davids.
• 1981 LP TD149.070 Orgelklanken uit Den Haag.
• 198. LP SP279 Willem Hendrik Zwart bespeelt het Heyligersorgel.
• 1980 JUBAL ZV 8006-07 2LP 6 Triosonata's voor orgel J.S. Bach
• 1979 LP CCHK1003 W.H. Zwart 25 jaar Bovenkerk organist.
• 1978 LP SGLP6146 Orgelklanken uit Kampen deel 2
• 1978 LP TD80.90 Willem Hendrik Zwart speelt gewijde orgelklanken deel 2
• 1977 LP TD80.81 t/m TD80.88 Jan Zwart 100 jaar deel 1 t/m deel 8
• 197. LP TD80.72 Willem Hendrik Zwart speelt gewijde orgelklanken.
• 1977 LP TD149.041 Orgelklanken uit Utrecht.
• 1976 LP SGLP6076 Orgelklanken uit Kampen
• 1974 LP SGLP6042 Orgelklanken uit Haarlem.
• 1972 LP SGLP6029 Orgelklanken uit Gouda.
• 197. LP PAVILJOEN 710.212 W.H. Zwart speelt voor het orgelfonds van de Nieuwe kerk te Scheveningen.
• 197. LP 710.713 Jan Zwart, klankbeeld van zijn leven.
• 196. LP De Bazuin LP8604 W.H. Zwart bespeelt het Bätz-orgel van de Waalsekerk te Delft.
• 196. LP ALPHA 710.218 W.H. Zwart bespeelt het orgel van de Bovenkerk te Kampen.
• 196. LP CCA800046 W.H. Zwart speelt op het orgel van de Bovenkerk te Kampen.

Discografie orgel (meerdere organisten)

• 1998(?) FESTIVO6921.672 50 jaar St. Joriskerk Amersfoort Feike Asma, Willem Hülsmann, Adriaan C. Schuurman, Herman van Vliet en Willem Hendrik Zwart.
• 1995 CD QCD3125-2 Orgels en Organisten in Kampen Ton van den Berg (O.L. Vrouwe- of Buitenkerk), W. Theo van Dijk (Burgwalkerk), Henk van Putten (Broederkerk), Jan Zwanepol (Lutherse Kerk) en Willem Hendrik Zwart (St. Nicolaas- of Bovenkerk).
• 1987 CD QCD3025-2 Jan Zwart Koraalbewerkingen. Everhard en Willem Hendrik Zwart.
• 19.. CD JHO 9202 Johannes Concert Impressions Feike Asma Hall. B. Elbertsen, K.J. Mulder, B. van Stempvoort, J. Zwanepol en W.H. Zwart.
• 1983 LP JC30.8310 Dubbelconcert Feike Asma en Willem Hendrik Zwart.
• 1978 LP JUBAL ZV7805 Kampen Orgelstad 2. Gereformeerde Westerkerk te Kampen. Jan Zwanepol en Willem Hendrik Zwart.
• 1976 LP TD8075-G Bekende organisten spelen eigen werken. Feike Asma, Sander van Marion, Klaas Jan Mulder, Frans van Tilburg, Jan Zwanepol, Willem Hendrik Zwart.
• 196. LP JUBILATE JL2506 Willem Hendrik Zwart en Piet Zwart bespelen het orgel in de St. Janskerk te Gouda.

Discografie koren o.l.v. Willem Hendrik Zwart

• 1968 OE0510 De Heilige stad. Nederlands Hervormd Kerk- en Jeugdkoor Kampen. Orgel Geert Gringhuis.
• 1967 OE0501 Ik zie een poort wijd openstaan. Nederlands Hervormd Kerk- en Jeugdkoor Kampen. Orgel Geert Gringhuis.
• 1967 ORFOKA0502 Voor dit orgel. Live opname van het kerstconcert 1966. Nederlands Hervormd Kerk- en Jeugdkoor Kampen.
• 196. Single PHILIPS411780NE De Heer is God en niemand meer. Nederlands Hervormd Kerk- en Kinderkoor Kampen.
• 196. EP SONORFIX7012 Ik zie een poort wijd openstaan. Gereformeerd Kerkkoor Harderwijk.

Discografie samenzang / koren, orgel: Willem Hendrik Zwart

• 1995 CD QCD3122-2 Het Holland-koor zingt Psalmen. Massale samenzang vanuit de Bovenkerk te Kampen o.l.v. Jan Quintus Zwart.
• 1992 CD QCD3068-2 Zingen tot Zijn eer. Christelijke Gemengde Zangvereniging “Looft den Heer” Notter o.l.v. Jan Quintus Zwart.
• 1990 CD QCD3053-2 Psalmen zingen in Kampen, schooldag 1975.
• 1967(?) Single OE0502 Amersfoort zingt Samenzang o.l.v. Jan Zwart jr.
• 196. Single NS304 Psalmen Davids. Christelijk Gemengd Koor Gloria Patri (Zwolle) o.l.v. Jan Zwanepol.
• 196. Single NS303 Psalmen Davids. Christelijk Gemengd Koor Gloria Patri (Zwolle) o.l.v. Jan Zwanepol.
• 196. Single NET106873E Hoor de Heiland roept. Verenigde Koren Kampen o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE J2402(?) Verenigde koren uit Kampen o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE JB1724 Kerstfeest met de Verenigde Koren vanuit Kampen o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE JB1720 Psalmen Davids. Samenzang vanuit de Burgwalkerk o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE JB1715 Psalmen Davids. Samenzang vanuit de Burgwalkerk o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE JB1714 Verenigde koren uit Kampen o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single JUBILATE JB1706 De Storm. Verenigde Kamper koren o.l.v. Piet Zwart.
• 196. Single PHILIPS411796NE Neem mijn leven laat het Heer. Christelijk mannenkoor Crescendo Urk o.l.v.
• 1961 Single PHILIPS411637NE Veilig in Jezus armen. Verenigde koren Kampen o.l.v. Piet Zwart.
• 19.. Single PHILIPS313353SF Veilig in Jezus armen. Verenigde koren Kampen o.l.v. Piet Zwart.

Externe link

• Willem Hendrik Zwart
• Orgels in Drente
• Kampen