Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
The Fifteen Decisive Battles of the World
The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo (De Vijftien Beslissende Veldslagen van de Wereld: van Waterloo tot Marathon) is een boek geschreven door de Britse historicus Edward Creasy in 1851. Het boek behandelt vijftien veldslagen die, volgens de auteur, een beslissende invloed op het verloop van de wereldgeschiedenis hebben gehad. Het werk wordt vaak aangehaald als een typisch voorbeeld van het Europese, en in het bijzonder Britse, superioriteitsgevoel binnen de geschiedschrijving van de 19e eeuw.
Veldslagen
Tussen de uitgebreide geschiedenissen van de slagen geeft Creasy steeds een tussenliggend historisch overzicht om de tussengelegen tijdspanne te overbruggen. In het boek worden de volgende vijftien veldslagen behandeld:
Zoals veel door het neoclassicisme-geïnspireerde 19e eeuwse historici idealiseerde Creasy de Griekse beschaving. In de slag bij Marathon, waarbij de Griekse stadsstaat Athene zich met haar bondgenoten verzet tegen het imperialisme van het Perzische Rijk onder koning Darius I, ziet hij het meest beslissende moment voor de Europese beschaving. Een Griekse nederlaag, zo is zijn overtuiging, had elke kans op toekomstige Europese hegemonie onmogelijk gemaakt. Gezien het belang voor de dominantie van de Europese beschaving is Creasy van mening dat de slag ook voor de vooruitgang van de gehele beschaving van enorm belang is geweest.
De Siciliaanse expeditie, in het boek bondiger samengevat als de 'Slag bij Syracuse' betekent voor Creasy het einde van de macht van Athene. Gedurende de Peloponnesische Oorlog tussen Sparta en haar bondgenoten en de Delische Bond onder leiding van Athene, stuurt de Atheense generaal Alcibiades een enorme invasievloot naar het eiland Sicilië om de stad Syracuse (formeel een Spartaans bondgenoot) te veroveren. Tegen de verwachtingen in verliest Athene niet alleen de slag, maar ook haar gehele expeditievloot en slaat de balans in de oorlog definitief om in het voordeel van Sparta die de al meer dan zestig jaar durende hegemonie van Athene breken.
Voor Creasy is de Slag bij Gaugamela een gebeurtenis met een diepere betekenis dan enkel Alexander de Grote's beroemdste veldslag. Bij Gaugamela verslaat het Macedonische hoplietenleger onder Alexander het aanzienlijk grotere koninklijke Perzische leger onder leiding van Darius III. Creasy ziet hierin een grotere symbolische en geopolitieke relevantie, namelijk de eerste keer dat een Europees leger de macht van het tot dan toe onverslaanbare Oosten breekt. Niet langer is het Perzie (het Oosten) dat Europa (Griekenland) probeert te veroveren, maar omgekeerd en met succes: het Perzische Rijk valt en wordt opgevolgd door de Diadochenrijken waarbinnen de Hellenistische cultuur wordt verspreidt.
De Slag bij de Metaurusrivier in 207 v. Chr. is voor Creasy het moment van de waarheid voor de ontluikende Romeinse Republiek. Ten tijde van de Tweede Punische Oorlog beweegt een leger met versterkingen en belegeringswerktuigen onder Carthaagse generaal Hasdrubal Barkas zich in het noorden van het huidige Italië richting de positie van zijn broer Hannibal die zich verder in het zuiden bevindt. De Carthagers worden onderschept door een gecombineerd Romeins leger en verslagen. Creasy neemt vrijwel zeker aan dat als dit niet het geval was geweest, en Hasdrubal was er in geslaagd om zijn leger samen te voegen met dat van Hannibal, Rome (en daarmee het Romeinse Rijk) gevallen zou zijn waarna Italië tot een Punische provincie zou zijn verworden.
- Slag bij het Teutoburgerwoud (9 n. Chr)
Wanneer de Romeinen hun noordelijke grens willen verleggen van de Rijn naar de Elbe worden zij in de donkere bossen van het Teutoburgerwoud verslagen door een stammenleger van Germanen onder leiding van Arminius. Het belang van deze slag is voor Creasy het "behoudt van het Germaanse element in de Europese beschaving". Bij een Germaans verlies, zo stelt hij, zouden de Germanen uitgeroeid of tot slaven gemaakt zijn. Hij plaatst dit vervolgens in Engels perspectief, zonder de Germanen zou er immers geen Engeland zijn geweest want het waren de Saksen die na de volksverhuizingen het Engelse ras zouden vormen.
De overwinning van de Romeinen onder Aëtius en hun Gotische bondgenoten tegen de Hunnen onder Atilla staat voor Creasy voor een overwinning van het goede over het kwade. Het (dan inmiddels grotendeels christelijke) Romeinse Rijk tegenover de heidense Hunnen, de orde van de Romeinse staat tegenover de chaos van de Hunse stammenmaatschappij. Een geïdealiseerd laatste offer van het stervend rijk, dat Europa nog eenmaal beschermd tegen een Oosterse horde.
Opnieuw neemt het christendom een belangrijke plaats in wat betreft de keuze voor de veldslag. De Franken onder Karel Martel die een Islamitisch leger onder Abdul Rahman verslaan stoppen hiermee de opmars van de Moslims in Europa. Vanaf dit moment begint de Reconquista.
In Creasy's ogen is de Slag bij Hastings geen nederlaag voor de Engelsen. In tegendeel, de verovering van Engeland onder Willem de Bastaard is een belangrijke verrijking voor de Engelse cultuur. De Normandiërs worden voorgesteld als de "dapperste en de beste, zelfs de Romeinen zijn geen gelijken" die van Engeland wederom een sterke gecentraliseerde staat maakten en in hun kielzog de basis legden voor de Engelse rechten waarmee de Engelse bevolking gedurende de middeleeuwen meer vrijheid genoot dan hun tegenhangers op het continent en die de basis zou leggen voor de parlementaire democratie van de toekomst.
Het lijkt paradoxaal dat een anglocentrisch schrijver als Creasy een van Middeleeuws Engelands grootste en meest succesvolle antagonisten zou prijzen. Immers het Beleg van Orléans is het keerpunt in de Honderdjarige Oorlog, waaruit Frankrijk onder leiding van Jeanne d'Arc als onbetwiste winnaar tevoren zou komen. Echter, Creasy was een overtuigd antirevolutionair. Hij had niets op met verlichtte schrijvers als Voltaire die negatief schreven over Jeanne d'Arc en de Honderdjarige Oorlog niet zagen als een nationale bevrijding van het Engelse juk, maar als een strijd ter verdediging van de onrechtvaardigheid van het feodale stelsel van het Ancien Regime. Daarbij ziet Creasy zichzelf in de eerste plaats als een christen en daarna pas als Engelsman, in dat licht is zijn bewondering voor de 'door God geleide' Jeanne ook geen verrassing.
Creasy benadrukt de betrekkelijk kleine omvang en politieke isolatie van het Engelse koninkrijk tegenover het enorme Spaanse Rijk van Filips II. Het is de wilskracht van de Engelsen die hen uiteindelijk de overwinning over de onoverwinnelijk geachte Spaanse Armada zal brengen. Het is voor Creasy niet alleen een overwinning van Engeland op Spanje, maar ook van het protestantisme op het katholicisme. De macht van Spanje is gebroken en de deuren naar het enorme koloniale rijk van Creasy's tijd zijn geopend.
Gedurende de Spaanse Successieoorlog verslaat een leger van de Liga van Augsburg onder leiding van Engeland de Fransen nabij Blindheim. Het Franse leger wordt vernietigend verslagen en Engeland beslist de oorlog in haar voordeel. Creasy stelt dat de Franse hegemonie en de illusie van haar onoverwinnelijkheid waren gebroken en dat, als dit niet het geval was geweest, geheel Europa onder het Franse juk zou zijn komen te vallen.
Als de Zweden bij Poltava door Peter de Grote worden verslagen betekent dit het einde van de dominantie van het Zweedse Rijk in Noord-Europa. Creasy ziet in deze slag het "ontwaken van het potentieel van het Slavische ras". Creasy stelt dat de Slaven zich voor Peter de Grote, in tegenstelling tot de overige Europese volkeren, nog niet volledig ontwikkeld hebben en ziet in de slag bij Poltava het begin van de ontwikkeling van de Russische politieke en militaire macht, die hij positief beoordeeld als een tegenhanger voor de Fransen en Ottomanen.
De Slag bij Saratoga, waarbij Amerikaanse kolonisten de Britten versloegen, resulteerde in Amerikaanse onafhankelijkheid. Creasy ziet de Verenigde Staten als een van de vier (naast Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland) grote machten van zijn tijd. De stormachtige ontwikkeling van de V.S. bekijkt hij met bewondering, het grootste gedeelte van dit hoofdstuk bestaat uit een opsomming van de gigantische omvang en schijnbaar onstuitbare groei van Amerika. De boodschap van dit hoofdstuk is dat het niet verslaan van de Amerikanen toen zij nog zwak en relatief onbeduidend waren het Britse Rijk op de lange termijn meer heeft gekost dan het zou hebben kunnen opleveren.
De Slag bij Valmy wordt voorgesteld als het doodsgevecht van de prille Franse Revolutie, waarbij de Franse revolutionairen hun omwenteling met succes en verve verdedigen en daarmee de kiem voor de continentale democratische traditie zullen leggen, voordat de revolutie ontaarde en Frankrijk niet langer zichzelf beschermt maar Europa poogt te onderwerpen.
Waterloo is de plaats waar de geallieerden onder leiding van de Britse generaal Wellington het imperialistische Frankrijk onder Napoleon eens en voor altijd verslaan. Volgens Creasy brengt Napoleon alle mogelijke kracht die Frankrijk heeft te velde maar wordt hij desalniettemin verslagen. Na de overwinning volgt een periode van vrede, voorspoed en ontwikkeling voor Engeland die tot ver na de dag dat Creasy zijn boek publiceerde zou blijven duren.
Stijl en toon
Het werk van Edward Creasy is typisch voor veel van de 19e eeuwse historici. Het boek van Creasy is doorspekt met een sterk eurocentrisme, een aantal van de veldslagen worden enkel genoemd omdat zij verondersteld worden een 'Oosterse' (Perzen, Hunnen, Moslims) overheersing van het continent hebben weten te voorkomen. Buiten-Europese volkeren worden barbaars en onderontwikkeld genoemd, maar ook sommige Europese volkeren moeten het ontgelden, zo stelt Creasy over de Russen: "Rusland was een week bijeenraapsel van barbaren voor de tijd van Peter de Grote.". Hij deelt de bevolking van Europa dan ook eenvoudig in rassen in, iets wat overigens in zijn tijd de norm compleet en geaccepteerd was.
Het Christendom is Creasy's ogen kenmerkend en de grote kracht van Europa. Zijn wereldbeeld is dat van Europa als de hoeder en brengen van beschaving. Daarnaast is de rol van zijn thuisland Engeland, in Creasy's tijd het meest machtige, rijke en ontwikkelde land ter wereld, ook nadrukkelijk aanwezig. Door terug te redeneren vanuit de Britse suprematie van zijn tijd komt Creasy erbij om slagen als die in het Teutoburgerwoud een groot belang mee te geven, ook al veranderde deze slag toentertijd op de lange termijn weinig voor het Romeinse Rijk.
Bronnen, noten en/of referenties
|