Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Speelgoed
Mensen hebben de neiging om te spelen. Jonge kinderen spelen vaak maar ook volwassenen doen het graag. Het kan zonder hulpmiddelen (stoeien, ravotten, buiten spelen), maar vaak wordt er specifiek (kinder)speelgoed gebruikt. Voor kinderen is het belangrijk te spelen, om o.a. zo de fantasie te ontwikkelen, wat ten goede komt aan het leer- en denkvermogen (flexibiliteit) op latere (volwassen) leeftijd.
Functies van het aangeboren speelgedrag
Sociaal
De positie in de groep wordt op deze wijze verkend en vastgelegd. Het individu leert door te spelen met anderen omgaan en verkent de grenzen van geaccepteerd gedrag. Spel is ook een middel om op een gecontroleerde manier met agressie om te gaan en de agressie een uitlaatklep te geven. Bij de mens heeft het spel ook de functie het andere geslacht spelenderwijs te leren kennen. Spelenderwijs kan een jong dier of een jong mens ook veel worden bijgebracht. Dit leren kan spontaan plaatsvinden, maar ouders, trainers of leraren kunnen er ook voor kiezen om het leerproces de meer motiverende, of minder afschrikkende, vorm van een spel te geven.
Fysiek
Spelen bevordert de coördinatie van bewegingen en het ruimtelijk inzicht.
Emotioneel
In een rollenspel (bijvoorbeeld met het spelen met poppen of auto's) kunnen allerlei gevoelens worden verwerkt. Ouders zeggen vaak dat ze zichzelf horen praten als ze hun kinderen bezig zien. Bij het spelen van een gezelschapsspel komen allerlei gevoelens kijken: woede en blijdschap die bij winnen en verliezen horen. Merken dat je slimmer bent dan je medespeler of juist niet. Emoties waar ieder die opgroeit, mee moet leren omgaan.
Spelen en speelgoed
De neiging om te spelen is bij volwassen zoogdieren minder groot dan bij jonge dieren maar ze kan ook bij volwassen dieren worden geobserveerd. Kenmerkend voor dieren is dat zij, zodra er een andere sterkere prikkel optreedt, hun spel zullen staken. Bij de mens heeft spelen dezelfde functies als bij dieren. De mens met zijn grotere verstandelijke vermogens onderscheidt zich door de keuze van de objecten waarmee men speelt en de complexiteit van de spellen die, anders dan bij de dieren, aan afgesproken spelregels onderworpen zijn. Niettemin kunnen honden en katten zich tijden vermaken met een balletje of een bolletje, en kunnen ze herhaaldelijk aandringen om toch even met hun te spelen. Vaak kan een spel dan een simulering of oefening (wilde dieren) van een gevecht zijn, oftewel een schijngevecht waarbij de dieren zich inhouden en bijvoorbeeld niet doorbijten en afwisselend ook de op z'n rug liggende of wegrennende partij is. Bij mensen noemt men dat "tegen het verlies kunnen".
Dieren gebruiken in bijzondere gevallen gereedschap, maar hun speelgoed is steeds iets dat toevallig voorhanden is. Er is wel sprake van favoriete objecten die bij het spel van het dier de rol van prooi vervullen. Een moeder van een nest roofdieren zal levende prooien aan haar jongen geven zodat deze, spelenderwijs, hun jachttechniek kunnen oefenen. Bij de huiskat ziet men ook bij volwassen dieren een sterke neiging om met de gevangen prooidieren te spelen.
Mensen maken en kiezen speelgoed voor hun kinderen. Het kan gaan om objecten die alleen met oog op spelen zijn vervaardigd maar er zijn ook verkleinde uitvoeringen van de gereedschappen en wapens van de volwassenen.
In de jaren '60 en '70 is veel getwist over de rol van speelgoed in de opvoeding en men vroeg zich af of de keuze voor specifiek jongens en meisjesspeelgoed zoals poppen en plastic pistolen genetisch bepaald was of dat het om een door de ouders gemanipuleerde keuze gaat. Onderzoek suggereert dat jongens over het algemeen ander speelgoed kiezen dan meisjes. Ook de vraag of oorlogsspeelgoed agressiviteit bevordert, is onderzocht.
Het spelen is voor kinderen zo belangrijk dat zij met bijna alles wat zij in hun omgeving kunnen vinden, gaan spelen. Het oorspronkelijke doel van het voorwerp doet er niet toe; in de beleving van het kind kan ieder voorwerp in het kader van het spel iets heel anders zijn.
Om tegemoet te komen aan de behoefte van hun kinderen om te spelen, maar ook om kinderen spelenderwijs te onderwijzen in het gebruik van werktuigen, is al sinds de vroegste oudheid speelgoed gemaakt.
Spelen is belangrijk voor een goede ontwikkeling
Kinderen moeten veel maar als zij spelen kunnen zij dat doen, als het goed is, naar eigen inzicht. Er zijn geen consequenties verbonden aan het spelen. Zo kunnen ze goed experimenteren. Kinderen die vrij kunnen spelen kunnen "hun hoofd leegmaken" en daardoor het leven van alle dag beter aan. Dat geldt trouwens ook voor volwassenen. Die moeten zich ook regelmatig ontspannen.
Als je speelt, kan je veel plezier hebben. Het leuke van speelgoed is dat je, als je speelt, ook veel leert. Bij een spel leer je op je beurt wachten. Je merkt ook dat winnen een ander gevoel geeft dan verliezen. Verder ontdek je bij het spelen van sommige spellen dat andere kinderen slimmer zijn of dat jij juist handiger bent.
Het juiste speelgoed op het goede moment kan betekenen dat een kind zich vaardigheden aanleert waar het in zijn ontwikkeling aan toe is.
Speelgoed door de eeuwen
Speelgoed in de prehistorie
Bij opgravingen in de oudste menselijke stedelijke nederzettingen zoals Mohen Djaro en de Tell van de koningsstad Ur zijn spelletjes en speelgoed gevonden. Zo zijn er in de oudste beschavingen voorbeelden van bronzen speelgoedmeubilair, aardewerken, poppen en dieren. De rammelaar is speelgoed dat waarschijnlijk al duizenden jaren oud is.
Speelgoed in de Oudheid
Bij opgravingen in Egypte zijn ook kindergraven uit de tijd van de farao's blootgelegd waarin terracotta poppen, beestjes, ballen en tollen die als grafgiften waren meebegraven werden aangetroffen. In het Griekenland van voor onze jaartelling speelden meisjes met (lappen)poppen. Van de Grieken en Romeinen is vrij veel speelgoed bewaard gebleven. Er zijn ook afbeeldingen op vazen en relliëfs en beschrijvingen van speelgoed in de literatuur gevonden. Het speelgoed waarmee Griekse en Romeinse kinderen spelen bestaat voor zover bekend uit lappenpoppen, jojo's en trekkarretjes. Ook hadden ze rammelaars in de vorm van een varken, waarbij de snuit het handvat was. Als het kind dan schudde met het varkentje rammelden de bolletjes klei aan de binnenkant van het varkentje.
Speelgoed in de Middeleeuwen
De kijk op het kind was in de Europese middeleeuwen anders dan nu. Het kind werd vooral als een te temmen, onrijp wezen gezien. Kinderen werden daarom aangekleed als kleine uitvoeringen van volwassenen. In de wetenschap was nog geen begrip voor de kindertijd maar kinderen speelden natuurlijk wel degelijk.
Uit de Middeleeuwen is jammer genoeg maar weinig speelgoed bewaard gebleven. Omdat metaal kostbaar was werd het speelgoed waarschijnlijk vaak van been of hout gemaakt. In het weinige speelgoed dat wel bewaard gebleven is, vliegers, ballen, speelgoedsoldaatjes, hobbelpaarden en trek- en duwdieren, zien we dat de voorkeuren op dit gebied eeuwenlang gelijk zijn gebleven. Voor de rijken was er speelgoed dat van zilver, brons, glas of aardewerk was gemaakt. Het spel is ook in de Middeleeuwen vaak een nabootsing van de wereld van volwassenen en wordt ook daarbij gezien als een leerzaam tijdverdrijf.
Speelgoed in de 16e eeuw
Calvijn was een tegenstander van het spelen en het speelgoed. Luther, zelf ook vader van een groot gezin, zag nut en plezier van speelgoed wel in.
Speelgoed in de 17e eeuw
Schilderijen laten ons zien dat speelgoed een steeds belangrijker plek innam in de samenleving. Op afbeeldingen van Sinterklaasavonden, gelegenheden waarop ook toen speelgoed werd geschonken,is allerlei speelgoed te zien. Soms is het niet duidelijk of alle voorwerpen die er uit zien als speelgoed ook werkelijk zo waren bedoeld. Pronkstukken zoals speelgoed van zilver en poppenhuizen worden niet zozeer voor de kinderen, maar voor volwassenen gemaakt. De schitterende poppenhuizen, zoals die ook in het Rijksmuseum in Amsterdam te vinden zijn, waren kostbare en kwetsbare verzamelobjecten voor volwassenen.
Speelgoed in de 18e eeuw
Aan het einde van de 18e eeuw komt er, ook onder invloed van Rousseau, aandacht voor de belevingswereld van het kind. In de Europese Verlichting komt een pedagogie tot ontwikkeling waarin het kind als een groeiend persoon in een ontwikkelingsfase wordt gezien.
Speelgoed in de 19e eeuw
De opkomende massaproductie zorgde voor een grote stroom van betaalbaar speelgoed. Bijzonder was dat in deze tijd ook speelgoed werd gemaakt dat specifiek voor de zondag was bedoeld.Dit speelgoed had een bijbelse achtergrond. Een speelgoed "Ark van Noach" was populair.
Speelgoed in de 20e eeuw
In de eerste jaren van de twintigste eeuw werd blikken speelgoed populair.
Blikken Speelgoed in de 20e eeuw
In Nederland waren geen speelgoedfabrikanten die blikken speelgoed produceerden. Rond de jaren '50 kwam de import veelal vanuit Engeland op gang, al waren het vooral de rijkere families, die hun kinderen verwenden met deze toen nog stalen modellen. Eén van de toonaangevende speelgoedfabrikanten was het Engelse merk Tri-ang. Opgericht rond 1830 als Lines Bros, groeide Tri-ang uit tot de grootste speelgoedfabrikant van de wereld.
Speelgoed in deze tijd
Elk jaar wordt in Nederland het Speelgoed van het Jaar gekozen.
Voorbeelden van speelgoed zijn:
- actiefiguren:
- speelgoedauto's:
- bal
- ballonen
- bordspel
- constructie:
- frisbee
- game consoles:
- speelgoedgereedschap
- speelgoedmuziekinstrument
- knuffelbeest
- modelbouw
- poppen:
- speeltuig
Met speelgoed kunnen allerlei vaardigheden worden ontwikkeld, zoals de motoriek. Speelgoed voor de allerjongste kinderen wordt vaak ook speciaal vanuit dit oogpunt ontwikkeld. Oudere kinderen zijn qua ontwikkeling verder gevorderd dan jonge kinderen. Voor oudere kinderen zijn er dus ook andere aandachtspunten waar op gelet wordt bij het maken van het speelgoed.
Externe link
Zie ook
Vrije mediabestanden over Toys op Wikimedia Commons
Vrije mediabestanden over Speelgoed op Wikimedia Commons