Spaldorp

Huis Spaldorp
Huis Spaldorp 1701
Huis Spaldorp 1701
Locatie	Kekerdom
Gebouwd in	14e eeuw
Gesloopt in	19e eeuw

Spaldorp of Spaldrop is een voormalig kasteel en heerlijkheid in het dorp Kekerdom in de gemeente Groesbeek in de Nederlandse provincie Gelderland.

Geschiedenis

Op de plek waar tegenwoordig de Hoeve "Spaldrop" aan de Botsestraat 29 te Kekerdom is gevestigd, stond vroeger het adellijk huis Spaldorp. De oudste vermelding van Spaldorp (ook: Spaldrop en Spa(i)rop) bevindt zich in de archieven van de Rijksabdij Lorsch (Lauresham) en betreft een schenking van Ida aan de abdij. Dit vond plaats in het vijfde regeringsjaar van Keizer Arnulf, vanaf eind november 891. De goederen zijn gelegen in de Duffeltse plaatsen Leuth, Kekerdom, Spaldrop ("Spelthorf"), Bimmen, Niel en Beinheim (bij Keeken). In 1338 is er voor het eerst sprake van een burcht, welke reeds in de 17e eeuw tot verval blijkt te zijn gekomen; in 1634 is de, aan St. Antonius gewijde kapel, afgebroken en in 1870 stond alleen de gevangenentoren nog overeind. Stenen van de ruïne zijn gebruikt voor de bouw van huizen in Kekerdom; het huis van Frieling in de Weverstraat is van die van de toren opgetrokken.

De hoeve Spaldrop is in 1894 gebouwd op het voorburchtterrein van het huis Spaldrop. Rechts van de hoofdingang van het vooruitstekende woonhuis is in een stichtingssteentje aangebracht met de inscriptie: Den eersten steen gelegd door F. van Haaren 10 aug 1894.

Eigenaren/bewoners

Aanvankelijk was Spaldorp een leen van de hertogen van Gelre, in het Gelderse leenregister zijn de eerste vermeldingen van de eigenaren (leenmannen) terug te vinden:

Dat huys tot Spaldorp met allen sijnen tobehoren, als dat gelegen is, tot Zutphenschen rechte ontfinck
Johan van Benthem, erhavemeester des lants van Gelre, ende droech op den meesten toorn van den dryen tot Spaldorp, met der halver plaetsen naest den voors. toorn ende met den halven vorgeborcht ende met eenen affwegh op
Wolter Kerskorff, anno 1424

Johan van Benthem voorn. tuchtigt sijn vrou Gese an sijn huys ende heerlicheyt van Spaldorp met sijnen tobehoren, anno 1426.

Johan van Benthem wordt hier incorrect erfhofmeester genoemd, hij was namelijk erfmaarschalk van Gelre. Dit ambt verkoopt hij overigens op 26 januari 1423 aan Johan van Appeltern, heer van Persingen.

In het jaar 1445 werd het ambt De Duffelt, waartoe ook Spaldorp behoorde, in pand gegeven aan de hertog van Kleve, hierbij gingen ook de lenen over naar Kleve, zodat we in het Kleefse leenregister de nieuwe registraties kunnen terugvinden:

want dat huyss to Spaldrop, in (der heirlicheit) Duffel gel., van den hertochdum van Gelre to leen ruerende ind die leensgeweer daraff ons van der vurger. pantschap wegen beleent is...

• 1466 april 13 Gertruida van Bylandt en van Benthem weduwe (leenman tot 1466 Hendrick van den Bylandt haar neef, daarna Peter van Benthem haar kleinzoon.
• 1473 september 13 jonffer Geertruida van Bylandt, weduwe van Johan van Benthem.
• 1474 december 20 heer Henrick van den Bylandt, ridder; zijn tante Gertruida van Bylandt en van Benthem, die door ons met Spaldrop beleent was, is in dit jaar overleden.
• 1515 oktober 1 Roeleman van Bylandt, zoon van wijlen Henrick.
• 1523 januari 12 dezelfde.
• 1542 april 16 dezelfde. Drost van het land van Ravenstein.
• 1544 juni 29 Roeleman van den Bylandt tuchtigt zijn vrouw Barbara van Viremonde.
• 1566 september 19 na de dood van Roeleman van den Bylandt, Drost van Ravenstein, wordt zijn nalatenschap onder zijn zoons Henrick en Johan verdeeld, zodat Henrick huis en heerlijkheid Spaldrop verkrijgt.
• 1568 mei 7 Otto von Wachtendonck, Droste van Ravenstein, voor Roeleman van Bylandt, zoon van de wijlen Drost van Gennep, Johan van Bylandt.
• 1596 december 14 Roeleman van Bylandt, zoon van Johan.
• 1615 juli 31 Johann Wilhelm van Wachtendunck, klevischer Kammermeister, nomine curatorio van wegen wijlen Roeleman van Bylandt zu Spaldorff nagelatene zoon Johan Christiaan van Bylandt en zijn zusters.
• 1633 februari 24 Roeleman van Bylandt, zoon van wijlen Roeleman van Bylandt.
• 1661 februari 25, dezelfde.
• 1687 juni 3 Johann van Gangelt als gevolmachtigde van graaf Floris Otto Henrick van Bylandt, zoon van wijlen Roeleman graaf van Bylandt.
• 1689 november 16 Floris Otto Henrick graaf van Bylandt.
• 1710 april 1 graaf Otto van Bylandt.
• 1713 november 24, dezelfde.
• 1741 maart 7 Otto graaf van Bylandt-Palsterkamp.
• 1768 september 12 Carl graaf van Bylandt-Palsterkamp, zoon van wijlen de vorige leenman.
• 1769 september 4 Wilhelm Henrick graaf van Bylandt-Palsterkamp, na het het verdelen van de ouderlijke nalatenschap met zijn broer Carl graaf van Bylandt-Palsterkamp.

Het complex

Het archief van de classis van Nijmegen bevat een pak met stukken welke betrekking hebben op de bezittingen van het geslacht van Bylandt in Ooy en Persingen over de periode 1703-1815. Hierin ook het testament van Otto Roeleman Frederik graaf van Bylandt, die op 23 februari 1768 te Nijmegen overleed. Volgens het bovengenoemd leenregister werd hij op 21 jarige leeftijd de heer van Spaldorp. Zijn testament handelt ook deels over Spaldorp:

Testament van O.R.F. Grave van Bijland, t.b.v. Carel Grave van Bijland, Frederik Grave van Bijland en Otto Grave van Bijland, gemaakt tot Ooij den 7e september 1757. Staat en inventaris ondervankelijk door de Hoog gebore Heeren Carel grave van Bijlandt, Frederik Grave van Bijlandt en H: Otto Grave van Bijland in qualiteit als uit cragt der uijtersten wille door wijlen den hooggeb: Heere O:R:F Grave van Bijland, eijgenhandig geschreven betekend en met sijn hooggebore cachet bekragtigt tot Ooij den 7e september 1757. Aengestelde executeurs en .... van en over de naelatenschap van haer hooggebore voornoemde overledene heer vader, vervattende alle sodane ongerede goederen en heerlijkhede voorts contante penningen obligatien goud en zilverwerk, juwelen, inboedel en gerede goederen, inkomende en uijtgaende schulden soo in diervoegen deselve door de hooggebore heeren rendanten meergemelten hooggeboren heer vader Otto grave van Bijland op den 23 februarij 1768 binnen de stadt Nijmegen en elders stervende naegelaten sijn.

Spaldorp Het Huijs en Heerlijkheid Spaldorp gelegen bij Kekerdom en Leuth bestaande uijt een Halfmans Huijs, Koornberg, mitsgaders Huijs, Plaats, Boomgaarden thuijn, groot omtrent 3 morgen, soo als hetselve door een Borg=graaff ontslooten is, sijnde adelijk hebbende het regt om op de landdagen te Cleve te mogen verschijnen, voorts de jagt van outs het Huijs en Heerlijkheid Spaldorp genaamt, leenroerig aen het Hertogdom Cleve.

Vicarij Goederen tot voorn: Heerlijkheid gelegen,
Een perceel lands gelegen tot Rinderen
Een perceel lands groot 3 1/2 morgen gelegen onder Millingen
Nog een perceel lands gelegen onder Bemmel

Allodiale goederen
Een perceel lands den Bodden Pol en Moesakker genamt groot 4 morgen 580 roeden
Een parceel lands genaamt Peertscamp en Coeij weij groot 5 moren 426 roeden
Een parceel lands genamt den Coeijkamp groot 6 morgen 112 roeden
Een parceel lands de Bergse Hoffstede genaamt groot 2 morgen 116 roeden
Een perceel lands den Hussecamp en Else struijke genaamt groot 5 morgen 91 roeden
Een parceel lands de Saalen Hofstede of Muijse Kampke groot 3 morgen 265 roeden
Een parceel lands genaamt het vrijgras groot 6 morgen 356 roeden
Een parceel lands Allixveld genaamt groot 3 morgen 381 roeden
Een parceel de Caetsteede groot 4 morgen 500 roeden
Een parceel Bodscamp genamt groot 4 morgen 1 R.
Een perceel den Raaijweerdt groot 8 morgen
Een perceel de Caatstede genaamt groot 4 morgen 500 roeden
Een parceel het kampken groot eenen morgen 320 roeden
Een parceel groot 4 morgen 565 roeden
Een parceel de Caatstede in pagting bij Steven van Haaren groot eenen morgen 128 roeden
Een parceel de Caatstede in pagtinge bij Berendt Guetjens groot 505 Roeden
De weijlanden van ouds genaamt de Witten groot 18 morgen 414 roeden
Een camp weijland den Bodsen camp genaamt groot 11 morgen 211 roeden
Een parceel weijland genaamt de Geer groot 8 morgen
De Hooge weijde groot 9 morgen
Een parceel de laage weijde groot 6 morgen
Een parceel bouwland genaamt waes of Sakken camp, groot 6 morgen 431 roeden
Een parceel bouwland genaamt passecamps groot 6 morgen 1 R
Een parceel dito land genaamt het Rogland groot 2 morgen 331 roeden
Een parceel dito land genaamt den Grooten Camp en Boomgaardt en 2 morgen 228 roeden
Een parceel dito land genaamd het Peppelstuk groot 3 morgen (470) roeden
Een dito parceel genaamt de Beijler groot 2 morgen 242 roeden
Een dito parceel land genaamt den Kleijnen Beijler en Elske Paske groot 2 morgen 181 roeden
Een parceel land genaamd het korte stuk groot eenen morgen 44 roeden
Nog een parceel land genaamd de 4 hond groot 400 roeden
Het houtgewasch of den waerd groot 15 morgen

Betekendt te Nijmegen den 7e Julij 1769.

Bronvermelding

• Friedrich Gorissen, Rindern
• Mr. J.J.S. Baron Sloet en Dr. J.S. van Veen, Register op der leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en het graafschap Zutphen
• E. Dösseler und F.W. Oediger, Die Lehnregister des Herzogtums Kleve.
• Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Kleve Kataster, Nr. 2. Het kadasterboek van de Duffelt is gemaakt door Johann Donckerman in 1701; het is een kopie naar het origineel uit 1667
• Het Gelders archief, toegang 0344, Archief van de classis van Nijmegen, inv. nr. 46: stukken betreffende de bezittingen van het geslacht van Bylandt in Ooy en Persingen, 1703-1815, 1 pak.
• A.G. Schulte, Het Rijk van Nijmegen, Oostelijk gedeelte en de Duffelt.
• A.Ch. Jeurissen, Geschiedenis van Millingen aan de Rijn
• Van toen naar nu, tijdschrift van de heemkundekring De Duffelt

Kastelen in Gelderland