Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Presidentsverkiezingen in Wit-Rusland
 Wit-Rusland |
|
|
In Wit-Rusland worden om de vijf jaar Presidentsverkiezingen gehouden. Het ambt van president werd pas in 1994 ingevoerd; tot die tijd was de voorzitter van de Opperste Sovjet staatshoofd van Wit-Rusland.
De president wordt via algemeen enkelvoudig kiesrecht gekozen. Een presidentskandidaat moet tijdens de stemronde meer dan de helft van de stemmen krijgen. Behaald geen van de kandidaten de meerderheid, dan volgt er een tweede ronde. Deze procedure wordt steeds herhaald tot een kandidaat de meerderheid krijgt.
Presidentsverkiezingen 1994
De eerste presidentsverkiezingen vonden plaats in juli 1994. Tijdens de eerste ronde verkreeg Aleksandr Loekasjenko - de kandidaat van een populistisch, anti-corruptieplatform - 45% van de stemmen. Zijn voornaamste tegenkandidaat, Vjatsjaslaw Kebitsj - communist - kreeg 15% van de stemmen en de liberaal Stanislaw Sjoesjkevitsj kreeg 10% van de stemmen. Geen van de kandidaten behaalde de meerderheid en op 10 juli 1994 volgde een tweede ronde. Tijdens deze tweede ronde namen Loekasjenka en Kebitsj het tegen elkaar op. Loekasjenka kwam als grote winnaar uit de bus en behaalde meer dan 80% van de stemmen.
Referendum van 24 november 1996
Loekasjenka was voor een periode van vijf jaar gekozen. Op 24 november 1996 legde Loekasjenka de Wit-Russen de vraag voor of zij ermee akkoord gingen dat hij zijn eerste ambtstermijn tot 2001 kon verlengen en tevens dat zijn uitvoerende macht versterkt zou worden. Op 25 november werd de uitslag bekendgemaakt: De opkomst was 84% en 70,5% van de kiezers ging akkoord met de verlenging van het presidentschap.
Presidentsverkiezingen 2001
Op 9 september 2001 vonden er nieuwe presidentsverkiezingen plaats. Loekasjenka nam het op tegen de voornaamste oppositiekandidaat Oeladzimir Hontsjaryk. Volgens de officiële uitslag behaalde Loekasjenka 75,7% van de stemmen tijdens de eerste stemronde. De OVSE en andere internationale waarnemers waren niet uitgenodigd om toe te zien op het democratisch gehalte van de verkiezingen. Volgens velen verliepen de verkiezingen ondemocratisch.
Referendum van 17 oktober 2004
Volgens de Wit-Russische grondwet mag een president maximaal twee termijnen uitzitten. Op 7 september 2004 maakte Loekasjenka via een tv-toespraak bekend dat hij de intentie had om nogmaals mee te willen doen aan de presidentsverkiezingen. Hij kondigde daarom een referendum aan waarin hij het volk vroeg het limiet van twee termijnen op te heffen.
Op 17 oktober 2004 vond het referendum plaats. Volgens de officiële uitslag sprak 79,42% van de kiezers zich uit vóór een grondwetswijziging. Volgens een OVSE-missie "voldeed [het referendum] niet aan de internationale criteria."
Presidentsverkiezingen 2006
Op 19 maart 2006 vonden er nieuwe presidentsverkiezingen plaats in Wit-Rusland.
Voorspel
In de aanloop naar de verkiezingen waarschuwden het Europees Parlement en het Congres van de Verenigde Staten van Amerika Wit-Rusland dat als de mensenrechten gedurende de verkiezingen zouden worden geschonden er mogelijk sancties zouden volgen. De VS had al eerder sancties ingesteld na het referendum van 2004 (zie hierboven). Een waarnemersmissie van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten in Wit-Rusland keurde de dreigementen van de EU en de VS af. Volgens de waarnemersmissie van het GOS waren de verklaringen van de EU en VS vooringenomen.
De OVSE zond een waarnemersmissie naar Wit-Rusland om toe te zien op het democratisch gehalte van de verkiezingen. De Georgische leden van de missie werden aan grens van Wit-Rusland gearresteerd en gevangengezet. In Georgië vond enkele jaren geleden de Rozenrevolutie plaats, waarbij president Edoeard Sjevardnadze werd afgezet. Loekasjenka is bang dat een soortgelijke revolutie ook in Wit-Rusland zal plaatsvinden en dat zal dan ook de voornaamste reden zijn voor de arrestatie en gevangenneming van de Georgiërs. Loekasjenka is bang dat de aanwezigheid van de Georgiërs de oppositie zal inspireren. Meerdere malen heeft Loekasjenka verklaard dat "toestanden als Oranje, Rozen en Tulpenrevoluties niet zullen worden getolereerd in Wit-Rusland."
Tijdens een grote massabijeenkomst (Algehele Wit-Russische Volksassemblée) in Minsk waar burgers, politici en industriëlen zgn. vrij over politiek kunnen discussiëren, maar in werkelijkheid uitsluitend aanhangers van Loekasjenka aanwezig mogen zijn, werd Aljaksandr Kazoelin, presidentskandidaat namens de Sociaaldemocratische Partij, die de massabijeenkomst trachtte bij te wonen, gearresteerd en hardhandig door de politie in de cel geworpen.[1]
De verkiezingen
Tenslotte vonden op 19 maart 2006 de presidentsverkiezingen plaats. De kandidaten[2] waren:
- Aleksandr Loekasjenko (partijloos)
- Aljaksandr Milinkevitsj (Verenigde Democratische Krachten van Wit-Rusland)
- Sjarhej Hajdoekevitsj (Liberaal-Democratische Partij van Wit-Rusland)
- Aljaksandr Kazoelin (Sociaaldemocratische Partij (Hramada)
Reeds twee uur na het sluiten van de stembussen was er al een "exit poll." Kort daarna verscheen de officiële uitslag:
| Naam | procenten | opkomst |
|---|---|---|
| Aleksandr Loekasjenko | 82,6 | |
| Aljaksandr Milinkevitsj | 6,0 | |
| Sjarhej Hajdoekevitsj | 3,5 | |
| Aljaksandr Kazoelin | 2,3 | |
| 92,6% |
Volgens de officiële verkiezingsuitslagen heeft de huidige president net zo veel stemmen gekregen (82,6%) als hij heeft gepland. Dit percentage moest groter zijn dan het percentage van "ja"-stemmers tijdens het referendum in 2004 (79%) om de groeiende liefde van de bevolking te bevestigen. De vraag blijft wat de werkelijke uitslag is geweest. Op basis van onafhankelijke opiniepeilingen van voor de verkiezingen kunnen wij stellen dat Lokasjenka circa 55-60% van de stemmen heeft gekregen en de oppositie (Milinkevitsj en Kazoelin) 20-25%.
Zowel onafhankelijke Wit-Russische (recent gesloten onderzoeksbureau NICEPI/НИСЭПИ) als Russische onderzoekers (WCIOM/ВЦИОМ) hebben hetzelfde percentage van de Loekasjenka-aanhangers vastgesteld - 55-60%. 20-25% was voor de oppositie, 15-20% wist niet (of wilde niet zeggen) op wie zij zouden stemmen. Daarbij speelde "fear factor" een rol - sommige respondenten waren bang toe te geven dat zij tegen de president zouden stemmen. Ingeval van eerlijke verkiezingen zou de oppositie meer en Loekasjenka minder stemmen krijgen, want in 2006 kon de oppositie zeer beperkt campagne voeren - slechts enkele maanden en vooral via het internet. Beide oppositiekandidaten hebben 60 minuten elk op de televisie gekregen, terwijl de zittende president constant in beeld was. Daarnaast werden honderden oppositieactivisten vastgezet in aanloop naar de verkiezingsdag op 19 maart.
Om resultaten te beïnvloeden heeft de zittende administratie onder andere het instrument van "vroegtijdig stemmen" ingezet. Dit was ooit bedacht om mensen, die de verkiezingsdag liever op hun buitenverblijf wilden doorbrengen, toch de gelegenheid te geven om op een andere dag te stemmen. Een hoog percentage van "vroegtijdige stemmers" wijst op manipulaties. Deze vorm van stemmen biedt namelijk een perfecte mogelijkheid om extra stembiljetten in omloop te brengen. Daarnaast kunnen hiermee grote groepen kiezers onder druk worden gezet, bijvoorbeeld het leger, studenten, medewerkers van staatsbedrijven. Hun stemgedrag kan op deze wijze worden gecontroleerd. Het percentage van "vroegtijdige stemmers" blijft in Wit-Rusland groeien: 14% op de presidentsverkiezingen van 2001, 17% op het referendum van 2004, en 31% in maart 2006.
Reacties
In Wit-Rusland zelf reageerde de oppositie verbolgen over de uitslag. Oppositieleiders (Milinkevitsj en Kazoelin) riepen tegenstanders van Loekasjenka op om naar het centrale plein in Minsk te gaan om daar te demonstreren. Circa 20.000 tegenstanders van het regime gaven gehoor aan deze oproep en trokken in de avond van 19 maart naar het centrale plein. Dit was de grootste demonstratie sinds het aantreden van Loekasjenka. Daarna is er geprotesteerd totdat de oproerpolitie het plein 24 maart 's ochtends schoonveegde. Op 25 maart vond een nieuwe grote demonstratie plaats die door de politie uiteen werd gedreven met behulp van traangas en knuppels. Honderden demonstranten werden gearresteerd, onder de arrestanten was presidentskandidaat Aljaksandr Kazoelin.
De OVSE waarnemersmissie beoordeelde dat de presidentsverkiezingen ondemocratisch waren verlopen (20 maart). De GOS waarnemersmissie was het hier niet mee eens. President Poetin stuurde Loekasjenka zelfs een felicitatietelegram.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º http://news.bbc.co.uk/
- º De volgende kandidaten hadden zich reeds teruggetrokken: Zjanon Paznjak, Valery Fralov, Aljaksandr Vajtovitsj en Sjarhej Skrabets.