Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Paracetamol

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Wikisage is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of toepassing van de in dit lemma gegeven medische informatie.    lees meer
Paracetamol
N-(4-hydroxyphenyl)acetamide
Farmaceutische gegevens
Biol. beschikbaarheid ca 80%
Metabolisatie 90 tot 95% lever
Halveringstijd 1 – 4 uur
Uitscheiding renaal
Gebruik
Merknamen Panadol, Apc, Ppc, Dafalgan
Voorschrift/recept Zonder voorschrift verkrijgbaar
Toediening oraal, rectaal, intraveneus
Risco m.b.t.
Zwangerschapscat. B (VS)
A (Aus)
Databanken
CAS-nummer 103-90-2
ATC-code N02BE01
PubChem 1983
DrugBank APRD00252
Repertorium
Chemische gegevens
Formule C8H9NO2
Molaire massa 151,17 g/mol
Smeltpunt 169°C
Oplosbaarheid 12.78 mg/mL (20 °C)[1]
Dichtheid 1,263
rel=nofollow

Paracetamol (Amerikaans Engels: acetaminophen) is het wereldwijd meest gebruikte pijnstillende en koortsverlagende middel. In combinatie met andere geneesmiddelen wordt Paracetamol ook tegen symptomen van verkoudheid ingezet. Paracetamol werd voor het eerst in 1878 door Harmon Northrop Morse gesynthetiseerd en in 1893 voor de eerste keer in de geneeskunde gebruikt door Josef von Mering.[2][3] De populariteit van het middel nam sinds 1955 sterk toe. Men ontdekte toen dat paracetamol de actieve metaboliet is van acetanilide. Acetanilide werd in 1886 geïntroduceerd, maar bleek te toxisch. Men ging op zoek naar minder giftige alternatieven die qua chemische structuur sterk op acetanilide leken; één daarvan was paracetamol. [4] De naam Paracetamol is afgeleid van de chemische naam: Para-acetylaminofenol.

Preparaten

Paracetamol is in verschillende toedieningsvormen, al dan niet in combinatie met een ander middel, beschikbaar. De orale vormen zijn in de meeste landen zonder recept te krijgen vaak ook in de supermarkt.

  • tablet, merkloos of als Panadol, Dafalgan [5]
  • zetpil, merkloos, verschillende fabrikanten
  • drank, merkloos of als Daro voor kinderen
  • smelttablet, smelttabletten 'Roter', Dafalgan odis
  • poeder, Daro hoofdpijnpoeder, Lemsip, Kruidvat eigen merk
  • intraveneus, Perfalgan, Perfusalgan, Paracetamol EG
  • bruistablet, Dafalgan

Een voordeel van zetpillen is dat ze ook gebruikt kunnen worden als de patiënt misselijk is of moet braken, bij onwillige kinderen en in geval van slikproblemen.

Combinaties met andere middelen.

  • cafeïne, merkloos of als Finimal, Panadol Plus, Witte Kruis
  • acetylsalicylzuur (aspirine) zoals Chefarine
  • Acetylsalicylzuur (aspirine) en cafeïne zoals in APC-tabletten en het bijna gelijke, maar veel duurdere Excedrin (APC= Paracetamol 250 mg, acetylsalicylzuur 250 mg en cafeïne 50 mg) Excedrin (standaard) is exact gelijk, alleen 65 mg cafeïne per tablet in plaats van 50 mg zoals in APC, dat in verschillende drogisten onder het huismerk verkrijgbaar is.
  • propyfenazon en cafeïne zoals in Saridon en het (goedkopere) merkloze PPC.
  • pseudo-efedrinehydrochloride zoals in NioCitran
  • andere combinaties zijn mogelijk

Er zijn aanwijzingen dat paracetamol in combinatie met cafeïne sneller en langer werkt.[6]

Het toevoegen van codeïne aan paracetamol vergroot het therapeutisch effect (pijnstilling) slechts in geringe mate. Bij incidenteel gebruik is het voordeel dus gering, in geval van langdurig gebruik zijn de nadelen waarschijnlijk groter dan de voordelen; het ontstaan van tolerantie en misbruik (verslaving).[7]

Combinaties van pijnstillers (anders dan de combinatie met cafeïne of codeïne) worden bij de behandeling van chronische pijn, onder toezicht van een arts, veelvuldig toegepast. Voor de thuisgebruiker valt gebruik hiervan af te raden.[8][9]

Werking

Het werkingsmechanisme van paracetamol is nog steeds onduidelijk. Er zijn 2 hypotheses: (1) beïnvloeding van cyclo-oxygenases (COX, enzymen betrokken bij ontstekingsreacties) en (2) beïnvloeding van het serotonerge systeem; dat zijn zenuwbanen die onder andere een rol spelen bij de gewaarwording van pijn.[10]

Dosering

Voor gezonde volwassenen is de maximale dosis per etmaal 6-8x 500 mg voor de tabletten (bij chronisch gebruik 6x 500 mg), 3-4x 500–1000 mg voor de zetpillen. Er dient een periode van minimaal 3-4 uur tussen de doseringen in te zitten. In de bijsluiter staat meestal een dosering van maximaal 6x 500 mg of 3x 1000 mg aangegeven. Bij normaal gebruik wordt paracetamol als een veilig middel beschouwd.[11]

Schadelijkheid bij overdosering

Beschadiging van de lever kan optreden na de inname van een enkele dosis van 10 tot 15 gram paracetamol. In de lever bevinden zich metaboliserende enzymen die paracetamol omzetten in een toxische metaboliet. Een leververgiftiging kan zeer pijnlijk zijn en een aantal dagen duren. Inname van een enkele dosis van 20 tot 25 gram kan fataal zijn.[12] Anderzijds zijn er ook gevallen bekend waarbij de inname van een enorme hoeveelheid paracetamol niet tot leverschade leidde.[13] Bij een eenmalige inname van meer dan 70 mg/kg (ongeveer 5 gram voor volwassenen) zijn de nadelige effecten al te verwachten. Met 140 mg/kg (circa 10 gram voor volwassenen) wordt er matig ernstige leverschade gezien, en bij 200 mg/kg (ongeveer 14 gram voor volwassenen) is dit al ernstige leverschade. De absolute hoeveelheden zijn voor kinderen lager dan hier vermeld. Ook dagelijks gebruik van de normale dosering kan uiteindelijk leiden tot leverschade.[14] [15][16]

Behandeling overdosering

Een overdosis paracetamol kan, indien er tijdig (binnen acht uur) wordt ingegrepen, door een arts behandeld worden met acetylcysteïne (Lysomucil, Fluimucil). De N-acetylcysteïne maakt het gevormde, schadelijke paracetamolmetaboliet N-acetylparabenzochinonimine onschadelijk door er mee te reageren. Dit metaboliet is verantwoordelijk voor hepatotoxiciteit (leververgiftiging). Geactiveerde kool gecombineerd met het laxeermiddel natriumsulfaat vermindert de opname van paracetamol in het lichaam, maar is enkel van nut wanneer het binnen vier tot zes uur na inname gegeven wordt. Wanneer de patiënt binnen twee uur behandeld wordt, is maagspoelen ook nog een goede remedie.[17][18] Het zorgt ervoor dat het nog aanwezige paracetamol in de maag en darmen zo snel mogelijk het lichaam verlaat, waardoor er niet nog meer paracetamol opgenomen kan worden.

Gespreide overdosis

Regelmatig een enigszins te hoge dosis, of langdurig de maximale dosis paracetamol gebruiken kan leiden tot een 'gemaskeerde' overdosis die in het bloed niet aantoonbaar is. Het risico dat leverschade zich hierdoor langzaam opbouwt is groot, zodat behandeling dringend geboden is. Doordat dit minder eenvoudig is vast te stellen dan bij een eenmalige overdosis is de kans op overlijden mogelijk zelfs groter.[19]


Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen
  1. º Granberg RA, Rasmuson AC (1999). Solubility of paracetamol in pure solvents. Journal of Chemical & Engineering Data 44 (6): 1391–95. DOI:10.1021/je990124v.
  2. º H. N. Morse (1878). Ueber eine neue Darstellungsmethode der Acetylamidophenole. Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 11 (1): 232–233. DOI:10.1002/cber.18780110151.
  3. º Von Mering J. (1893). Beiträge zur Kenntnis der Antipyretica. Ther. Monatsch. 7:577–587.
  4. º Insel P.A. (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in. treatment of Rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.
  5. º Bijsluiter Nederland [1]
  6. º Renner B. et al. Coffeine accelerates absorption and enhances the analgesic effect of acetaminophen. J Clin Pharmacol. 2007;47:715-26.
  7. º Helland A, Spigset O, Slørdal L. [Problem forte--is paracetamol-codeine combination rational?] Tidsskr Nor Laegeforen. 2004;124:2084-7.
  8. º Transparenz-Telegramm, Berlijn 1979, pp 250.
  9. º Chronische migraine te wijten aan paracetamol (medicatie-afhankelijke hoofdpijn), youtube
  10. º Pickering G. et al. Acetaminophen reinforces descending inhibitory pain pathways. Clin Pharmacol Ther. 2008 ;84:47-51.
  11. º Bessems JG, Vermeulen NP. Paracetamol (acetaminophen)-induced toxicity: molecular and biochemical mechanisms, analogues and protective approaches. Crit Rev Toxicol. 2001;1:55-138.
  12. º . Insel P.A (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in treatment of rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.
  13. º Shayiq R.M. et al. Repeat exposure to incremental doses of acetaminophen provides protection against acetaminophen-induced lethality in mice: an explanation for high acetaminophen dosage in humans without hepatic injury. Hepatology. 1999;29:451-63.
  14. º Rumack BH, Matthew H. Acetaminophen poisoning and toxicity. Pediatrics 1975;55:871- 6.
  15. º Kaplowitz N. Acetaminophen hepatoxicity: what do we know, what don’t we know, and what do we do next? Hepatology 2004;40:23–6.
  16. º Paracetamol warning: 'Slightly too much can cause overdose', BBC News, 23 november 2011.
  17. º Position statement and practice guidelines on the use of multi-dose activated charcoal in the treatment of acute poisoning. American Academy of Clinical Toxicology; European Association of Poisons Centres and Clinical Toxicologists. J Toxicol Clin Toxicol 1999;37:731-51.
  18. º Brok J, Buckley N, Gluud C. Interventions for paracetamol (acetaminophen) overdose. Cochrane Database Syst Rev. 2006;2:CD003328.
  19. º Mednet, Gespreide overdosis paracetamol moeilijk aantoonbaar maar gevaarlijk (bezocht 25-11-2011)
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Paracetamol op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Paracetamol&oldid=147934"