Openbare orde

Openbare orde is een zeer ruim begrip met vele betekenissen die alle min of meer verwijzen naar de wettelijke orde die door de Staat moet georganiseerd worden.

In de eerste plaats zal het strafrecht daarom schendingen van de openbare orde beteugelen. In het Belgische Strafwetboek wordt onder de noemer openbare orde vooral het gezag van overheidsdienaren geregeld, als vermaning naar de burger (niet omkopen of niet beledigen) én als vermaning naar de ambtenaar (niet misbruiken).

In het Belgische fiscaal recht en sommige andere rechtstakken zal het begrip openbare orde aanduiden dat het gaat om regels waar noch ambtenaar noch de burger vrijwillig van mag afwijken, zoals in andere takken vaak wel het geval is. Als iemand er toch van afwijkt, wordt elke rechter geacht te waken over de openbare orde en geen handelingen te honoreren die daarmee in strijd zijn. Een rechter die geen strafrechter is kan de fout uiteraard niet bestraffen maar kan wel besluiten er geen gevolgen aan te verbinden (die gunstig zijn voor de overtreder).

De openbare orde is ook een begrip in het internationaal privaatrecht. Daar geldt het als een exceptie of een uitzondering. Een rechter die voor een internationale of grensoverschrijdende kwestie staat, zal vaak niet de wet van zijn eigen land toepassen, maar die van een of meer andere landen. In Nederland of België kan een erfenis bijvoorbeeld geregeld worden volgens de Marokkaanse wet wanneer de betrokkenen de Marokkaanse nationaliteit hebben. De openbare-orde-exceptie is echter dat de rechter geen afbreuk mag doen aan de wezenlijke waarden van zijn eigen rechtsorde, bijvoorbeeld de gelijkheid van man en vrouw of het verbod op polygamie. Dan zal de eigen openbare orde voorrang moeten krijgen op de vreemde wetgeving.