Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Onderscheiding der geesten

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De onderscheiding der geesten is het vermogen de verschillende invloeden van goede en kwade geesten op het menselijk bewustzijn en het gevoelsleven te herkennen, onderscheiden en te beoordelen, met het oog op het volgen van de goede geest in het maken van keuzes, zodat die in overeenstemming zijn met Gods heilige wil en daarmee tot het diepste geluk leiden. Het is een begrip dat afkomstig is van de geschriften van de apostel Paulus en de apostel Johannes. In zijn Eerste brief aan de Korinthiërs 12:10 spreekt Paulus over de speciale gave van de Heilige Geest om de geesten die mensen bezielen te onderscheiden: komen ze van God of zijn het boze geesten. In zijn Eerste Brief, 4:1-6, spreekt ook Johannes (’St. Jan’) over een criterium om de verschillende invloeden van geesten te kunnen beoordelen.

Dit artikel is nog niet proefgelezen op inhoud.

Onderliggende christelijke antropologie

De bijbelse antropologie kent de invloed van goede[1] en kwade[2] geesten op de psyche en zelfs het lichaam van de mens. De christen moet zich laten leiden door de Heilige Geest (Galaten 5), en door de goede engelen (vgl. de engelenverhalen in de Handelingen van de apostelen: 8:26-27; 10:3-6; 12:7-10). Daarbij moedigt Paulus (Efeziërs 6:11-12 en Romeinen 8:38-39) de volgelingen van Christus aan een geestelijke strijd te voeren tegen de machten van de duisternis, die zich kunnen vermommen als engelen van het licht (2Korinthiërs 11:14), om te proberen de christenen zo van het volgen van de Heilige Geest af te houden.

  • Een lagere vorm van invloed van de verschillende soorten geesten is het voorstellen van gedachten, ideeën en gevoelens, die zowel inspirerend en opbouwend, maar anderzijds moreel verwerpelijk kunnen zijn. Hierop kunnen we dan in vrijheid ingaan. Positief zien we dit gebeuren als de Heilige Geest of goede engelen – zichtbaar of onzichtbaar – boodschappen brengen of ingeven (vgl. Lukas 1:26-37; Markus 13:5). Op een negatieve wijze zien we dit bv. wanneer Jezus bekoord wordt door ingevingen van de duivel (Lukas 4:1-13). Wegens de eventuele dubbelzinnigheid van profetieën, die mensen kunnen suggereren op een bepaalde wijze te handelen, mogen deze volgens de apostel Petrus nooit zonder uitleg zomaar aangenomen worden (2Petrus 1:2-21).
  • Een sterkere invloed kan ontstaan als men zich laat leiden door de ingegeven goede of slechte gedachten. In deze zin kunnen zowel goede als kwade geesten je gaan leiden, namelijk in de mate dat je ze zelf de kans geeft of er zelfs om vraagt. In positieve zin werd Elisabeth vervuld met de Heilige Geest en sprak bemoedigende woorden (Lukas 1:41). Ook in het boek Handelingen werden veel mensen vervuld door de Heilige Geest (vgl. Handelingen 16:6; 5-6; Galaten 5:16-26). Een voorbeeld in negatieve zin is Judas, aan wie de duivel had ingegeven Jezus te verraden, waarop hij zijn voorbereidingen trof (vgl. Johannes 13:2).
  • Dan volgt de derde fase, waarin de satan het motorisch systeem van het lichaam werkelijk in bezit kan nemen. Dit gebeurde met Judas na het ontvangen van het brood uit de hand van Jezus tijdens het laatste avondmaal (vgl. Johannes 13:27). Deze werkelijke overname door duistere machten, d.w.z. ’bezetenheid’, wordt bevestigd door de vele exorcismen en duiveluitdrijvingen door Jezus (Markus 1:34; Lukas 8:26-36). Ook de apostelen drijven later een ’waarzeggende’ geest uit een vrouw (Handelingen 16:16-19) en pseudo-duiveluitdrijvers worden zelf slachtoffer van de bezetene (Handelingen 19:13-17). Omgekeerd kan ook de Heilige Geest iemand ’in bezit nemen’, door iemand in extase te brengen, waarbij het gevoel van ruimte en tijd verdwijnt. Dit wordt beschreven door Paulus (2Korintiërs 12:4).
  • De vierde fase is het bezitten van een groep mensen of zelfs een bevolkingsgroep of natie, waardoor de mensen in een bepaalde geestelijke sfeer boven zichzelf kunnen uitstijgen (vgl. Handelingen 2:4; 4:32; 8:17), maar ook in een roes kunnen komen waarin ze tot vreselijke dingen in staat zijn (Handelingen 7:57).

De onderscheiding der geesten kan in alle fasen plaatsvinden. Een van de belangrijkste criteria is of een eventuele invloed van de suggestieve macht goede of slechte vruchten voortbrengt (Vgl. Galaten 5:19-21 voor de vrucht van een zelfzuchtige geest en Galaten 5:22-23 voor de vrucht van de Heilige Geest).

Uiteraard is er discussie over de objectieve realiteit van engelen en duivels; de onderscheiding kan echter volgens sommigen ook gedaan worden als men niet in het objectief bestaan ervan gelooft.[3] Dit opent de weg naar de dialoog met de moderne psychologie.

Onderscheiding in de Oude Kerk

De eerste christenen leefden in een pluralistische maatschappij. Onderscheiding ten aanzien van het kunnen accepteren of verwerpen van profetieën[4] en allerlei andere meningen was cruciaal om Christus' boodschap integraal en zuiver te bewaren.[5] Verschillende woestijnvaders spraken over de onderscheiding der geesten, niet op de laatste plaats omwille van hun existentiële religieuze ervaringen in de geestelijke strijd.[6] De geestesgaven moesten niet worden verward met psychische aandoeningen.[7] Ook de kerkvaders laten zich niet onbetuigd. Allereerst uiteraard in hun commentaren op de relevante Bijbelteksten,[8] maar ook in afzonderlijke geschriften.[9] In het geschrift, De Herder, geschreven door Hermas (eerste helft 2e eeuw), lezen we:[10]:

„Hoe, dan, ... zal ik de werking kennen van deze twee soorten engelen die in mij verblijven. Hier, zei hij, de engel van gerechtigheid is delicaat, bescheiden, vriendelijk en rustig. Wanneer deze het hart binnenkomt, dan spreekt hij meteen tot je over rechtvaardigheid, van zuiverhuid, van heiligheid en tevredenheid, van elke rechtvaardige daad. Wanneer al deze dingen in je hart binnenkomen, dan weet je dat de engel van gerechtigheid bij je is. Nu, kijk ook naar de werken van de engel van het kwaad. Ten eerste is hij ongedurig, bitter en betekenisloos, en zijn werken zijn slecht, ze onderwerpen de dienaren van God ... Telkens als een uitbarsting van boosheid of bitterheid over je komt, weet dan dat hij in je is.”

Evagrius Ponticus (345-399) legt een basis voor de praktische onderscheiding der geesten door zijn analyse van slechte gedachten ('noèmata', 'logismoi') en de aanwijzingen voor het afwijzing en bestrijden van de verleidingen van de boze.[11] Hij legt de basis voor de latere lijst van zeven hoofdzonden door acht slechte gedachten/passies te onderscheiden die van God afleiden, een onderscheiding die een grote invloed had op de ascetische literatuur na hem: gulzigheid, overspel, hebzucht, kwaadheid, verdriet, luiheid, ijdele glorie, trots.[12] Een voorbeeld van hoe hij zich de invloed van de boze geest op de geest van de mens voorstelt, is:[13]

„Als de geest eenmaal zuiver in gebed is, zonder interferentie van de passies, vallen de demonen niet meer van links, maar van rechts aan. Ze stellen een zeker goddelijk verschijnsel voor, of een vorm waarbij de zintuigen zich thuis voelen, zodat de geest denkt dat het zijn doel door middel van gebed volmaakt bereikt heeft. Een ervaren asceet zei dat dit komt door de passie van ijdele glorie en omdat de demon die zich vasthecht aan een plaats rond de hersenen een trilling veroorzaakt in de aderen.”

Augustinus (354-430) probeert in zijn De divinatione daemonum het werken van de kwade geesten in de menselijke geest te verklaren en geeft adviezen hoe ze te onderscheiden. Hij besteedt veel aandacht aan Gods stem in ons hart.[14] Johannes Cassianus (360-435) zegt in zijn Gesprekken[15] dat St. Antonius (251-356) de woestijnvader de gave van de onderscheiding als de hoogste van alle genadegaven zag. Immers, of we nu vasten, bidden of aalmoezen geven, het de juiste maat weten te houden is belangrijker dan de werken zelf.[16] Johannes Climacus (heilige) (575-650) heeft in zijn Ladder[17] de zesentwintigste plaats toegekend aan de onderscheiding, de op vier na hoogste trede van volmaaktheid.[18] Johannes Damascenus (675/76-749) bevestigt dat de deugd van de onderscheiding de grootste deugd is en geeft praktische aanwijzingen hoe met de verschillende slechte gedachten en passies om te gaan. Deze kerkvader spreekt van de volgende fasen van het ingaan op de bekoring: provocatie, koppeling, worsteling, passie, instemmen (dat erg dicht bij uitvoeren komt), actualiseren, en gevangenschap. Hij legt de nadruk op de nederigheid als voorwaarde om zuiver te kunnen onderscheiden.[19]

Onderscheiding in de Middeleeuwen

De monastieke traditie zette in de middeleeuwen de methoden van de Onderscheiding der geesten voort.[20] Een belangrijk theoloog als Thomas van Aquino had er ruimschoots aandacht voor, in het kader van de deugd van voorzichtigheid, prudentia.[21] Maar ook de nieuwe orden, zoals de franciscanen,[22] cisterciënzers[23] en Augustijner Koorheren[24] kenden de onderscheiding als onderdeel van hun spiritualiteit. Thomas a Kempis (1380-1471)) geeft in zijn De navolging van Christus[25] veel aanwijzingen over de verschillende uitwerkingen van de menselijke natuur en de genade (Bk. III, 53-54). In dit tijdsgewricht was er veel aandacht voor de werking van de duivel en bezetenheid. Heksenprocessen moesten uitmaken of en in hoeverre de vrouw de boze had opgeroepen of toegelaten en deze haar in bezit had genomen. De rechters kenden eigen methoden van onderscheiding.[26] Ook mystici hadden visioenen, waarvan ze wilden weten of deze nu van de boze of de goede geest kwamen.[27] In het proces van Jeanne d'Arc (1412-1431) komen deze lijnen bij elkaar.[28] Het is met name de Parijse hoogleraar Johannes Gerson (1363-1429) die zich zeer heeft verdiept in deze materie.[29]

Onderscheiding in de Nieuwe Tijd

De nieuwe tijd had veel aandacht voor de onderscheiding der geesten.[30] Zo bracht de reformatie de noodzaak van het onderscheiden van de juiste leer en leven als christen.[31]

Degene die verantwoordelijk is voor de brede verspreiding van de praktijk van de onderscheiding der geesten in de Katholieke Kerk, is de heilige Ignatius van Loyola (1491-1656).[32] In zijn autobiografie beschrijft hij hoe hij op zijn ziekbed na het lezen van verschillende soorten literatuur ook verschillende uitwerkingen in zijn ziel proefde. Na het lezen van Bijbelverhalen, de Navolging van Christus en heiligenlevens voelde hij blijvende troost, terwijl hij zich onrustig voelde na het lezen van ridderromans. Deze ervaringen heeft hij uitgewerkt in zijn Geestelijke oefeningen, met de regels voor de onderscheiding (nrs. 314-336).[33] In de Oefeningen is een belangrijk uitgangspunt voor de onderscheiding de onverschilligheid ten aanzien van wat God zou kunnen vragen, zodat men werkelijk open staat (vgl. nr. 23 van de Geestelijke oefeningen). Ook andere katholieke leiders, zoals Vincentius a Paulo (1581-1660) kennen de onderscheiding der geesten.[34] Kardinaal Giovanni Bona (1609-1674), uit de orde van de cisterciënzers, schrijft in 1672 in briefvorm een artikel over de onderscheiding der geesten.[35]

Paus Johannes Paulus II heeft in 1987 in de Dom te Spiers (Speier) naar de heiligen verwezen die tijdens de Tweede Wereldoorlog een onderscheid konden maken tussen de waan van de dag en de op God gerichte natuur van de mens.[36]

In de protestantse kerkgenootschappen kende men het begrip ook.[37] Maarten Luther kende de discretio ook en er wordt zelfs gekeken naar overeenkomsten met Ignatius.[38] Luther bracht de onderscheiding der geesten in verband met enerzijds de twijfel over de verlossing, die haar oorsprong ongetwijfeld in de influisteringen van de boze vindt, terwijl de vertrouwvolle uitroep van ons hart, Abba, Vader, zeker alleen van de Heilige Geest kan komen.[39] Sommige reformatoren zagen de gave van onderscheiding echter als een genade die nodig was in de oude kerk om goede en slechte bedienaren te onderscheiden, maar in hun tijd niet meer zo nodig was.[40]

Ook de quakers kenden al vroeg de noodzaak van onderscheiding der geesten.[41]

Tegenwoordige visies

  • De leden van de door de Ignatius van Loyola opgerichte orde van de jezuïten stellen nog steeds dat zij gespecialiseerd zijn in de onderscheiding der geesten.[42] Dit geldt ook voor paus Franciscus, die er zijn keuzen en leefwijze door laat bepalen.[43] Maar ook andere religieuze instituten kennen deze wijze van openstaan voor Gods wil.[44] Een geestelijk adviesbureau, dat kloosterweekenden organiseert, waardeert de methode zeer.[45]
  • In de Katholieke Kerk worden nieuwe theologische stromingen onderscheiden op hun conformiteit met de geloofsleer.[46] Ook ten aanzien van de verschillende echte en vermeende verschijningen van Jezus, Maria en andere heiligen, is de Katholieke Kerk expliciet en formeel bezig met de onderscheiding van de waarheid of valsheid van deze openbaringen.[47] In de oecumenische beweging is er een onderscheiding der geesten nodig, volgens Kurt kardinaal Koch, de voorzitter van de Pauselijke Raad voor de Eenheid van de Christenen.[48] Ten opzichte van de New Age beweging en paranormale verschijnselen hebben een interkerkelijke werkgroep[49] en pater drs. J. M. Touw o.s.b.[50] verschillende criteria ontwikkeld.
  • De protestants-christelijke charismatische vernieuwing kende het begrip in toenemende mate betekenis toe, juist vanwege de verschillende manifestaties van de Heilige Geest in profetieën, genezingen, spreken in tongen, heilige lach, neervallen in de Geest, etc.,[51] en de noodzaak deze te onderscheiden van de werking van de boze geesten of de menselijke geest zelf.[52] Ook het onderscheiden van demonische bezetenheid[53] en geestesziekte is er van groot belang.[54] De onderscheiding helpt tevens om de juiste existentiële keuzes te maken in het leven.[55] Nogal wat charismatici en leden van Pinksterkerken menen dat door de gave van de onderscheiding der geesten sommige mensen geesten kunnen zien, zoals Elisa de hemelse legerscharen waarnam (2Koningen 6:15-17).[56]
  • De katholieke charismatische vernieuwing, gestart in 1967 aan de Duquesne University te Pittsburgh, kent omwille van diezelfde redenen een eminent belang toe aan de onderscheiding van de geesten.[57]
  • De Orthodoxe Kerk, met haar traditie van starets, vereist van deze geestelijke leidsmannen ook nu nog de gave van de onderscheiding.[58]

Christelijke methoden van onderscheiding

Individuele onderscheiding

De individuele beslissingen kunnen worden voorbereid door het 'bidden in tweeën', waarbij men zich telkens een bepaalde tijd in één van de alternatieven inleeft en doet alsof de keuze hierop valt. Na zo'n poging schrijft men op wat men voor Jezus voelt. Als men aan het eind van verschillende inleefpogingen gekomen is, vergelijkt men de uitwerkingen ervan. Waar Jezus het meest wordt bemind, is de Heilige Geest aan het werk, en is dat dus de te kiezen optie.[59] Deze wijze van onderscheiding is bv. geschikt bij het zoeken naar zijn of haar roeping.[60]

Groepsbeslissingen in relaties en religieuze gemeenschappen

De vooronderstelling van de onderscheiding der geesten is, dat de Heilige Geest en de goede geesten samenwerking en harmonie en in ieder geval consistentie van het groepsgedrag zullen veroorzaken. Daarom kunnen mensen ook met z'n tweeën (in een relatie!), of in een (religieuze) gemeenschap, in de politiek of bestuurlijke gremia samen proberen de geesten te onderscheiden om tot goede beslissingen te komen. Deze methode is uitermate geschikt gebleken in religieuze gemeenschappen, waar in crisistijden blokvorming werd vermeden en constructieve oplossingen werden gevonden.[61]

Mormonen

In het boek Leer en Verbonden van Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (bekend als de mormonen),[62] staat in afdeling 129:

Onderricht gegeven door de profeet Joseph Smith op 9 februari 1843 te Nauvoo (Illinois), om de drie grote sleutels bekend te maken ter onderscheiding van de juiste aard van dienende engelen en geesten.[63]
1–3 er zijn zowel herrezen als geestelijke lichamen in de hemel; 4–9: sleutels gegeven waardoor boodschappers die van achter de sluier komen, kunnen worden geïdentificeerd.
1 Er zijn twee soorten wezens in de hemel, namelijk: engelen die herrezen personen zijn, met een lichaam van vlees en beenderen —
2 Jezus zei, bijvoorbeeld: Raak Mij aan en zie, want een geest heeft geen vlees en beenderen, zoals u ziet dat Ik heb.
3 Ten tweede: de geesten van rechtvaardige mensen die tot volmaking gekomen zijn, zij die niet zijn herrezen, maar dezelfde heerlijkheid beërven.
4 Wanneer een boodschapper komt die zegt een boodschap van God te hebben, bied hem dan uw hand en verzoek hem u de hand te schudden.
5 Als het een engel is, zal hij het doen en zult u zijn hand voelen.
6 Als het de geest is van een rechtvaardige die tot volmaking is gekomen, zal hij in zijn heerlijkheid komen, want dat is de enige manier waarop hij kan verschijnen —
7 vraag hem u de hand te schudden, en hij zal zich niet verroeren, want het is tegen de hemelse orde voor een rechtvaardige om te misleiden; maar nochtans zal hij zijn boodschap overbrengen.
8 Indien het de duivel is in de gedaante van een engel van het licht en u verzoekt hem u de hand te schudden, zal hij u zijn hand bieden, maar u zult niets voelen; aldus kunt u hem ontmaskeren.
9 Dit zijn de drie grote sleutels waardoor u kunt weten of enige bediening van God is.

Analoge vormen van Onderscheiding in andere godsdiensten

Vrijwel alle godsdiensten kennen geestelijke wezens die zich in onze wereld manifesteren via dromen, mystieke ervaringen, profetieën, orakels, etc. Hun signalen moeten worden herkend en de bron ervan moet worden beoordeeld, om zeker te zijn van de waarheid van de boodschap. Hoewel de specifieke term Onderscheiding der geesten niet voorkomt, zijn hiertoe in de verschillende religies vergelijkbare criteria ontwikkeld.

Boeddhisme

Prajna is, na Sila (deugd) en Samadhi (meditatie), de derde oefening in het boeddhisme en is onderscheiding, inzicht, wijsheid, verlichting. Deze wijsheid zal in onze geest opwellen als ze puur is en kalm.[64] Er bestaat een aanwijsbare gelijkenis tussen de beschrijving van het proces van verzoeking bij de woestijnvaders en die van de boeddhistische monniken.[65]

Antieke religies

Cicero (106-43 v.Chr.) stelt in zijn De divinatione, I,19 dat het Orakel van Delphi lang voor zijn tijd wel, en in zijn tijd niet meer betrouwbaar is:

„Het Orakel van Delphi zou nooit zo vaak zijn bezocht, zo beroemd zijn, en zo vol staan met giften van volken en koningen van elke natie, als niet alle tijden de waarheid van de profetieën hadden getest. Voor een lange tijd is dat echter niet meer het geval. Daarom, zoals haar glorie nu is verdwenen doordat het niet meer bekend is omwille van de waarheid van haar voorspellingen, zo zou het vroeger nooit zo'n verheven reputatie hebben kunnen hebben, als het niet tot in de hoogste graad betrouwbaar was.”

Ook Plutarchus (46-120 n.Chr.) vraagt zich in zijn De defectu oraculorum af waarom de orakels in zijn tijd niet meer werken.[66]

Jodendom

In de heilige boeken zien we profeten optreden, die niet altijd door de koningen en/of de bevolking als zodanig worden herkend of erkend. De behoefte aan onderscheiding tussen ware en valse profeten is continue aanwezig. Een van de criteria is de waarachtigheid van de voorspellingen (Deuteronomium 18:21-22).

Islam

De islam kent de Jinn, geesten die de mensen kunnen beïnvloeden.[67] en dus bestaat er de noodzaak hen te onderscheiden. Voor moslims is de Koran zelf het onderscheidende criterium; dit staat in Soera 25 Al Furqan (de onderscheiding).

Seculiere vormen van onderscheiding

  • De verschillende stemmingen van de mens zijn tot op zekere hoogte te beïnvloeden door de wijze van denken te veranderen. Analoog aan de onderscheiding der geesten, diagnosticeert de cognitieve gedragstherapie de denkschema's van mensen en de uitwerking ervan op de gevoelens. Door het veranderen van de wijze van denken, probeert men succesvol gedragspatronen en gevoelsbeheersing te bereiken.[68]
  • In sommige abdijen probeert men vanuit de combinatie van spiritualiteit en psychologie meer seculiere vormen van onderscheiding aan te bieden.[69]
  • Vanuit parapsychologisch standpunt kent men ook de noodzaak van de onderscheiding der geesten, zoals bv. Emanuel Swedenborg (1688-1772) aangeeft.[70]
  • In de sociologie blijkt dat de gemeenschap een belangrijke rol heeft in het als heilig of niet heilig interpreteren van bepaald gedrag.[71]
  • In de filosofie probeert men wel gemeenschappelijke kenmerken van religieuze onderscheiding op een filosofische manier te benaderen.[72] Ook probeert men niet slechts te spreken over geestelijke invloeden in personen, maar ook de algemene geesten van groepen, of zelfs de tijdgeest. Zo spreekt men wel over de onderscheiding van de geesten van de modernen enq postmodernen.[73]

Literatuur

Algemene literatuur

Katholiek

  • Jean-René Bouchet, De onderscheiding der geesten, in: Concilium, 15(1979)8, pp. 105–109
  • Hans Buob, Die Gabe der Unterscheidung der Geister, Fremdingen: Unio Verlag, 2006
  • Par Un Chartreuze, Le Discernement des Esprits, Paris: Presses de la Renaissance, 2003
  • Maureen Conroy, The Discerning Heart. Discovering a Personal God, Chicago: Loyola Press, 1993
  • Paul Deselaers, "'Prüft die Geister, ob sie aus Gott sind'" (I Joh. 4,1). Spiritualität als Bemühung zur Unterscheidung der Geister", in: Jahrbuch für Biblische Theologie deel 24 (2009): Heiliger Geist, pp. 341-368
  • Mary Margareth Funk, Discerment Matters. Listening with the Ear of the Heart, Collegeville, Minnesotta: Liturgical press, 2013
  • Bertrand Georges, Faire les Bons Choix au bon moment. Discerner, choisir, décider dans l’Esprit Saint, Burtin: Éditions des Béatitudes, 2007
  • Morton Kelsey, Bernhard Wolf, Trance, Ekstase und Dämonen. Zur Unterscheidung der Geister, München: Claudius, 1994
  • David Lonsdale, Thomas Green, Listening to the Music of the Spirit: The Art of Discernment, Notre Dame, IN: Ave Maria Press, 1993
  • Philippe Madre, Discernément des esprits, Nouan-le-Fuzelier-Paris: Pneumathèque, 1992
  • Mark McIntosh, Discernment and Truth. The Spirituality and Theology of Knowledge, New York: Crossroad Publishing, 2004
  • Jorg Müller, Zur Unterscheidung der Geister: Wege zum geistlichen Leben, Stuttgart: Steinkopf, 1995
  • Henri J. M. Nouwen, Discernment: Reading the Signs of Daily Life, New York: Harper Collins, 2013
  • Henri J. M. Nouwen, Michael J. Christensen, Spiritual Formation: Following the Movements of the Spirit Hardcover, New York: HarperOne, 2010
  • Jacques Philippe, In de school van de Heilige Geest, Kampen: Kok, 1998
  • Idem, Innerlijke rust als weg naar God, Kampen: Kok, 1999
  • Marko Ivan Rupnik, Il discernimento, 2 dln., Roma: Lipa, 2001
  • Idem, Discernment. Acquiring the Heart of God, Boston: Pauline Books, 2006
  • Casiano Floristán Samanes, Christian Duquoc, red., Discernment of the Spirit and of Spirits, Seabury Press, 1977
  • Heinrich Weinel, Die Wirkungen des Geistes und der Geister im nachapostolischen Zeitalter bis auf Irenäus, BiblioBazaar, 2009

Protestants/evangelicaal

  • Susan Banks, Discernment - God's Inner Guidance to All Believers, Kirkwood, MO: Impact Christian Books, 2013
  • Ingeborg Bertau, Unterscheidung der Geister: Studien zur theologischen Semantik der gotischen Paulusbriefe (Erlanger Studien 72), Erlangen: Palm und Enke, 1987
  • Erik A. de Boer, "Dienst aan het levende Woord. Over de gaven van profetie en onderscheiding van geesten", in: H. ten Brinke – J.W. Maris, red., Geestrijk leven, Barneveld: De Vuurbaak, 2006, pp. 219-236.
  • Robert M., Jr. Bowman, Orthodoxy & Heresy: A Biblical Guide to Doctrinal Discernment, Baker Publishing Group, 1992
  • Tim Chalies, The Discipline of Spiritual Discernment, Wheaton, Ill.: Crossway Books, 2007
  • Michael French, Unterscheidung der Geister anhand der Apokalypse des Johannes, Schaffhausen: Novalis, 2004
  • Luke Timothy Johnson, Scripture & Discernment: Decision Making in the Church, Nashville, TN: Abingdon Press, 1996
  • Hansjürgen Knoche, Unterscheidung der Geister: Einheit braucht Wahrheit. Wider die "Differenz-Oecumene" in Deutschland, Norderstedt: Books on Demand, 2009.
  • Cees van der Kooi, "The Appeal to the Inner Testimony of the Spirit, especially in Herman Bavinck", in: Journal of Reformed Theology 2(2008), pp. 103-112.
  • Roberts Liardon, Sharpen your Discernment, New Kensington, Penn.: Whitaker House, 2004
  • Watchman Nee, Spiritual Discernment, New York: Christian Fellowship Publishers, 2010
  • Mart-Jan Paul, red., Geestelijke strijd. Demonie en bevrijding in christelijk perspectief, Zoetermeer: 2007
  • Eric Pement, red., Contend For the Faith: Collected Papers of the Rockford Conference on Discernment and Evangelism, Chicago: Evangelical Ministries to New Religions, 1992
  • Derek Prince, Protection from Deception, Charlotte, NC: Derek Prince Ministries, 2008
  • Gordon T. Smith, The Voice of Jesus. Discernment, Prayer and the Witness of the Spirit, Westmont, Ill.: Intervarsity Press, 2003
  • Amos Yong, Discerning the Spirit(s). A Pentecostal-Charismatic Contribution to Christian Theology of Religions, Sheffield: Sheffield Academic Press, 2000

Orthodox

  • John T. Chirban, Sickness or Sin? Spiritual Discernment and Differential Diagnosis, Brookline, MA: Holy Cross Orthodox press, 2004
  • Janet Elaine Rutherford, One Hundred Practical Texts of Perception and Spiritual Discernment From Diadochos of Photike (Belfast Byzantine Texts and Translations 8), Belfast: Institute of Byzantine Studies, University of Belfast, 2000

Ignatius van Loyola

  • Ignace de Loyola, Texte autographe des Exercises Spirituels et documents contemporains (1525-1615), Paris: Desclée de Brouwer, 1985
  • Ignatius van Loyola, Geestelijke oefeningen, Ingeleid en vertaald door P. Penning de Vries, Tielt: Lannoo, 1980
  • Ignatius van Loyola, De geestelijke oefeningen, Hilversum: Gooi en Sticht, 1994 ISBN 903040745X
  • Leo Bakker, Freiheit und Erfahrung. Redaktionsgeschichtliche Untersuchungen über die Unterscheidung der Geister bei Ignatius von Loyola, Echter Verlag, 1998
  • Dominique Bertrand, Le discernément en politique avec Ignace de Loyola, Paris: Cerf, 2007
  • Michael J. Buckley, The Structure of the Rules for Discernment of Spirits (http://loyolahall.co.uk/lp/wp-content/uploads/The-Structure-of-the-Rules-for-Discernemtn-of-Spirits-Michael-Buckley-Way-Supplement-20.pdf)
  • J. Bots, red., Het Kompas van het Geweten. Gewetensbeslissingen gespiegeld aan Ignatius' gewetenservaring, Oegstgeest: Colomba, 1991
  • Jörg Dantscher, Auf Gottes Spur kommen. Ignatianische Exerzitien - auch für den Alltag, Ostfildern: Schwabenverlag, 2004
  • Adrien Demoustier, Les exercises spirituels de S. Ignace de Loyola. Lecture et pratique d'un texte, Paris: Éditions Facultés Jésuites de Paris, 2006
  • Jacques Fédry, Libre pour se décider. La manière d'Ignace de Loyola, Paris: Vie Chrétienne, 2010
  • Timothy Gallagher, The Discernment of Spirits. An Ignatian Guide for Everyday Living, New York: Crossroad Publishing, 2005
  • Timothy Gallagher, Spiritual Consolation. An Ignatian Guide for the Greater Discernment of Spirits, New york: Crossroad Publishing, 2007
  • Timothy Gallagher, Discerning the Will of God. An Ignatian Guide to Christian Decision Making, New York: Crossroad Publishing, 2009
  • Maurice Giuliani, L’Expérience des Exercises Spirituels dans la vie, Paris: Desclée de Brouwer, 2003
  • Stefan Kiechle, The Art of Discernment. Making Good Decisions in your World of choices, Notre Dame, Ind.: Ave Maria Press, 2005
  • Jorg Müller, Zur Unterscheidung der Geister. Wege zum geistlichen Leben, Steinkopf, 2003³
  • P. Penning de Vries, Ignatius en het onderscheiden van de geesten, Amsterdam/Tielt: Lannoo, 1979
  • Sylvie Robert, Une autre connaissance de Dieu. Le discernément chez Ignace de Loyola, Paris: Édition du Cerf, 1997
  • Mark Rotsaert, vert. en toel., Geestelijke onderscheiding bij Ignatius van Loyola, Averbode: Altiora, 2012
  • Marjorie O'Rourke Boyle, Angels Black and White. Loyola’s Spiritual Discernment in Historical Perspective, in: Theological Studies 44(1983), pp. 241-257 (http://www.ts.mu.edu/readers/content/pdf/44/44.2/44.2.3.pdf)
  • Michael Schneider, „Unterscheidung der Geister“: Die ignatianischen Exerzitien in der Deutung von E. Przywara, K. Rahner und G. Fessard (Innsbrucker Theologische Studien), Innsbruck/Wien: Tyrolia Verlag, 1983
  • Joseph Tetlow, Making Choices in Christ. The Foundations of Ignation Spirituality, Chicago: Loyola Press, 2008
  • Mark Thibodeaux, God’s Voice Within. The Ignatian Way to Discover God's Will, Chicago: Loyola Press, 2010
  • Pierre Wolff, Discernment. The Art of Choosing Well, Based on Ignatian Spirituality, Liguori Publications, 2003
  • Hans Zollner, Trost-Zunahme an Hoffnung, Glaube und Liebe. Zum theologischen Ferment der Ignatianischen „Unterscheidung der Geister“, Innsbruck/Wien: Tyrolia, 2004, met recensie door J. Mathew Ashley, in Theological Studies 67 (2006) 4, pp. 917-19.

Gemeenschappelijke onderscheiding

  • Michel Bacq, Jean Charlier, Pratique du discernement en commun. Manuel des accompagnateurs, Namur: Fidélité, 2006
  • Rose Mary Dougherty, Group Spiritual Direction: Community for Discernment, New York: Paulist Press, 1995
  • Rose Mary Dougherty, The Lived Experience of Group Spiritual Direction, New York: Paulist Press, 2003
  • Suzanne G. Farnham, Joseph P. Gill, R. Taylor McLean, Listening Hearts: Discerning Call in Community, Morehouse Publishing, 1991
  • Suzanne G. Farnham, Stephanie A. Hull, R. Taylor McLean, Grounded in God: Listening Hearts Discernment for Group Deliberations, Morehouse Publishing, 1999
  • Danny Morris, Charles Olson, Discerning God’s Will Together. A Spiritual Practice for the Church, Nashville, Tenn.: Upper Room, 1997
  • J. Randolph Turpin, Shared Discernment: A Workbook for Ministry Planning Teams, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2011
  • Bernhard Waldmüller, Gemeinsam entscheiden. Ignatianische Impulse, Würzburg: Echter, 2008

Audio en Video

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Albrecht Lindeman, Engelsvorstellungen und Engelsglaube in Bibel, Theologie, und Volksfrömmigkeit. Exemplarische Darstellungen und hermeneutische Reflexionen, Norderstedt: Books on Demand, 2007; John Ankerburg, John Weldon, The Facts on Angels, Eugene, OR: Harvest House Publishers, 1995
  2. º Otto Böcher, Das Neue Testament und die dämonischen Mächte, Stuttgart: Katholisches Bibelwerk, 1972; Doug Lowenberg, Demonization and the Christian Life: How the Devil Influences Believers, in: Enrichment Journal (http://enrichmentjournal.ag.org/201303/201303_086_demonization.cfm); http://paradoxbrown.com/biblephysicsfallenangels.htm/
  3. º Vgl. Robert R. Marsh, "Discernment of spirits. A Cosmological View" (http://loyolahall.co.uk/lp/wp-content/uploads/4-Discernment-of-Spirits-A-Cosmological-View.pdf)
  4. º Niels Christian Hvidt, Christian Prophecy: The Post-Biblical Tradition, Oxford: Oxford University Print, 2007
  5. º Vgl. Joseph T. Lienhard, s.j., On Discernment of Spirits in the early Church http://www.ts.mu.edu/readers/content/pdf/41/41.3/41.3.2.pdf
  6. º David Brakke, Demons and the Making of the Monk: Spiritual Combat in Early Christianity, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2006; Brouria Bitton-Ashkelony, Demons and Prayers: Spiritual Exercises in the Monastic Community of Gaza in the Fifth and Sixth Centuries, in: Vigiliae Christianae 57 (2003) 2, pp. 200-221
  7. º Vgl. Antony D. Rich, Discernment in the Desert Fathers: Diakrisis in the Life and Thought of Early Egyptian Monasticism (Studies in Christian History and Thought), Eugene, Or.: Wipf & Stock Pub, 2007 (Milton Keynes: Paternoster, 2007); Guy G. Stroumsma, Madness and Divinization in Early Christian Monasticism, in: David Schulman, Guy Stroumsma, red., Self and Selftransformation in the History of Religions, Oxford: Oxford University Press, 2002, pp. 73-90
  8. º Voor deze teksten, zie bv. Thomas Dubay, Authenticity: A Biblical Theology of Discernment, Sn. Francisco: Ignatius Press, 1997; http://www.openbible.info/topics/discernment
  9. º Vgl. Elisabeth Hense, Frühchristliche Profilierungen der Spiritualität: Unterscheidung der Geister in ausgewählten Schriften: Paulusbriefe, Didache, Erster Clemensbrief, Barnabasbrief, Hirt des Hermas, Erster Johannesbrief, De principiis und Vita Antonii, Berlin [e.a.]: Lit, 2010; Pierre Hadot, Exercices spirituels antiques et philosophie chrétienne, in: Idem, Exercices spirituels et philosophie antique, Paris: Études Augustiniennes, 1981, pp. 59-74
  10. º Mandaat 5 (I(33),1-II(34) http://www.earlychristianwritings.com/text/shepherd-lightfoot.html
  11. º Evagrius Ponticus, On Thoughts, in: Evagrius Ponticus, The Greek Acetic Corpus, vert. en comm. Robert Sinkewicz, Oxford: Oxford University Press, 2003, pp. 136-182; Idem, "The Monk: A Treatise on the Practical Life", in Sinkewicz, pp. 91-114; Evagrius Ponticus, Ad Monachos, vert. en comm. Jeremy Driscoll, New York: The Newman Press, 2003. Voor de concrete invloed van de slechte geest, zie bv. Emmanuel Faure, Vivre le Combat Spirituel avec Évagre le Pontique, Perpignan: Artège, 2012, pp. 145-157
  12. º Evagrius Ponticus, "On the Eight Thoughts", in: Evagrius Ponticus, Sinkewicz, pp. 66-90
  13. º Evagrius Ponticus, Hoofdstukken over gebed, nr. 73, geciteerd in Jeremy Driscoll, Steps to Spiritual Perfection. Studies on Spiritual Progress in Evagrius Ponticus, New York: Newman Press, 2005, pp. 99-100. Voor Evagrius' visie op gebed, vgl. ook Colomba Stewart, Imageless prayer and the Theological Vision of Evagrius Ponticus, in: Roy Hammerling, red., A History of Prayer. The First to the Fifteenth Century, Leiden: Brill, 2008, pp. 137-166
  14. º Joseph Fredette a.a., The Art of Discernment according to Saint Augustine http://www.augnet.org/?ipageid=1515
  15. º Vgl. voor enige teksten uit deze Gesprekken over de onderscheiding der geesten: http://www.titusbrandsmainstituut.nl/svs/docs/alg_reader/Blok6/week1/Thematiek/Thematiek_blok6_wk1_reader.doc
  16. º Vgl. Joannes Cassianus, "Tweede gesprek van Abt Mozes. Het onderscheid", in: Joannes Cassianus, Gesprekken I-X, Bilthoven: Nelissen, 1968, pp. 55-78. Brontekst in: Sources Chrétiennes, nr. 42, Paris: Cerf, 1955
  17. º The Ladder of Divine Ascent (op Wikipedia)
  18. º http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/audiences/2009/documents/hf_ben-xvi_aud_20090211_en.html
  19. º St. John of Damaskos, "On the Virtues and the Vices", in: The Philokalia. The complete tekst compiled by St. Nikodimos of the Holy Mountain and St. Makarios of Corinth, Vol.2, vert. en becomm. door G. Palmer, Ph. Sherrard, Kallistos Ware, London: Faber and Faber, 1981, pp. 333-342, hier m.n. 337-338
  20. º Wendy Love Anderson, The Discernment of Spirits. Assessing Visions and Visionaries in the Late Middle Ages, Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, pp. 48-80
  21. º Fr. Dingjan, Discretio. Les origines patristiques et monastiques de la doctrine sur la prudence chez saint Thomas d'Aquin, Assen: Van Gorcum, 1967
  22. º Vgl. Suzanne Giuseppi Testut, Les mouvements interieurs de l'âme. Passions et vertus selon saint François d'Assise et les Pères de l'Église, Bruyères de Chatel: Nouvelle Cité, 2011
  23. º Bernardus van Clairvaux, Sermon 57 sur le Cantique. Discerner les signes de la venue de Bien-Aimé, in Collectanea Cisterciensia 64(2002), pp. 71-77 (http://www.citeaux.net/collectanea/tlc641.pdf); Idem, Sermo de discretione spirituum, in: J. P. Migne, Patrologia Latina, vol. 183 (Paris, 1854), pp. 600-603; Idem, Sermons divers, Tome 3, Paris: Cerf, 2012) over de woestijnvaders en de onderscheiding. Vgl. Christoph Benke, Unterscheidung der Geister bei Bernhard von Clairvaux (Studien zur systematischen und spirituellen Theologie), Echter Verlag, 1991
  24. º Vgl. Heinrich von Friemar/Henricus de Vrimaria (der Jüngere) (1285-1354), De Spiritibus, Eorumque Discretione, uitg. als Der Traktat Heinrichs von Friemar über die Unterscheidung der Geister, Latein.-mittelhochdt. Textausg. mit Kommentar (Cassiciacum), Würzburg: Augustinus Verlag, 1977
  25. º http://www.heiligeteksten.nl/De%20Navolging%20van%20Christus%20web.htm
  26. º Vgl. Nancy Caciola, Discerning Spirits. Divine and Demonic Possession in the Middle Ages, Ithaca/London: Cornell University Press, 2003; Karen Sullivan, Truth and the Heretic: Crises of Knowledge in Medieval French Literature, Chicago: University of Chicago Press, 2005
  27. º Vgl. Wendy Love Anderson, The Discernment of Spirits, Tübingen: Mohr Siebeck, 2011; Kick Bras, "Onderscheiden zoals Hadewijch", in Bulletin voor Charismatische Theologie 51,52 (2003), pp. 37-50; Rosalynn Voaden, God’s Words, Women’s Voices: The Discernment of Spirits in the Writing of Late-Medieval Women Visionaries, York: York Medieval Press, 1999, esp. pp. 41-72
  28. º Vgl. Dyan Elliot, "Seeing Double: John Gerson, the Discernment of Spirits, and Joan of Arc", in American Historical Review 107(2002)1, pp. 26-54
  29. º Vgl. o.a. zijn De distinctione verarum visionum a falsis (1401-2); De probatione spirituum (1415); De examinatione doctrinarum (1423). Vgl. Wendy Love Anderson, The Discernment of Spirits. Assessing Visions and Visionaries in the Late Middle Ages, Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, pp. 190-224; Cornelius Roth, Discretio spirituum: Kriterien geistlicher Unterscheidung bei Johannes Gerson (Studien zur systematischen und spirituellen Theologie, Bd. 33) Würzburg: Echter 2001
  30. º Vgl. de bibliografie bij Joseph Pegon, Discernement des Esprits. Periode Moderne, in: Dictionnaire de spiritualité. Ascétique et mystique. Doctrine et histoire, Paris: Beauchesne, 1932-95, deel 3, pp. 1266-81 (http://www.dictionnairedespiritualite.com/); Moshe Sluhovsky, Believe not Every Spirit. Possession, Mysticism, & Discernment in Early Modern Catholicism, Chicago: University of Chicago Press, 2007
  31. º Clare Copeland, Jan Machielsen, red., Angels of Light? Sanctity and the Discernment of Spirits in the Early Modern Period, Leiden: Brill, 2012
  32. º Piet Penning de Vries, Ignatius en het onderscheiden van de geesten, Tielt, Amsterdam: Lannoo, 1979 (2e druk)
  33. º Regels voor de eerste week: http://geestelijkeoefeningen.blogspot.nl/2009/08/onderscheiding-der-geesten-regels-in-de.html, en regels voor de tweede week: http://geestelijkeoefeningen.blogspot.nl/2009/08/onderscheiding-der-geesten-regels-voor.html
  34. º http://vincentians.com/blog/st-vincent-and-discernment/
  35. º Jean Cardinal Bona, Épitre à Saint Bernard, Première Abbé de Clairvaux, Docteur de l’Eglise. Traité du Discernement des Esprits (1672) http://livres-mystiques.com/partieTEXTES/Bona/epitre.html
  36. º „Gott hat auch unserer Zeit heilige Menschen gesandt, die uns helfen sollen, das Wesentliche vom Unwesentlichen zu unterscheiden, die Möglichkeiten des Menschen im Licht seines Schöpfers und Erlösers voll auszumessen und den Weg ins ewige Vaterhaus auch durch Nebel und Dunkelheit hindurch zu finden. Für sie alle nenne ich die soeben seliggesprochenen Pater Rupert Mayer aus dem Jesuitenorden und die dem jüdischen Volk angehörende Karmelitin Edith Stein. Sie besaßen ganz gewiß die Gabe der Unterscheidung der Geister, weil sie an Gott selbst Maß genommen haben; sie durchschauten den Massenwahn und die verführerische Propaganda ihrer Zeit” – (nr. 10). http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/homilies/1987/documents/hf_jp-ii_hom_19870504_conceleb-spira_ge.html
  37. º http://aomin.org/aoblog/index.php?itemid=5209
  38. º Michael Proterra, Homo Spiritualis Nititur Fide: Martin Luther and Ignatius of Loyola, an Analytical and Comparative Study of a Hermeneutic Based on the Heuristic Structure of Discretio, University Press of America, Incorporated, 1983
  39. º Vgl. Susan E. Schreiner, Are You Alone Wise? The Search for Certainty in the Early Modern Era, Oxford: Oxford University Press, 2011, bijz. hfdst. 6: Unmasking of the Angel of Light. The Discernment of Spirits (pp. 261-320)
  40. º Vgl.: Volgens Calvijn (in ENgelse vertaling:) „It was a special illumination, with which some were endowed by the gift of God. The use of it was this that they might not be imposed upon by masks, of mere pretences, but might by that spiritual judgment distinguish, as by a particular mark, the true ministers of Christ from the false.” – John Calvin, Calvin’s Bible Commentaries: Corinthians Part One, Forgotten Books, 2007, pp. 326-327, geciteerd in Ibid.
  41. º http://www.ncymc.org/journal/ncymcjournal6.pdf
  42. º Vgl. http://www.jezuieten.org/nl/spiritualiteit/onderscheiding-van-de-geesten; http://www.ignatianspirituality.com/making-good-decisions/discernment-of-spirits/
  43. º Vgl. http://www.americamagazine.org/pope-interview; http://povcrystal.blogspot.nl/2013/04/pope-francis-and-discernment-of-spirits.html
  44. º Vgl. http://www.mscperu.org/espirit/discern/discfuentes/1discernIndex.htm
  45. º http://www.smeetsadvies.nl/word/strengeregel.doc
  46. º Vgl. Pedro Rubens, Discerner la foi dans des contextes religieux ambigue. Enjeux d'une théologie du croire, Paris: Cerf, 2004
  47. º Voor de regels van de Heilige Stoel, zie: http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20111214_prefazione-levada_fr.html; Vgl. http://www.theotokos.org.uk/pages/appdisce/discern.html; http://www.crc-resurrection.org/911-le-discernement-des-esprits-par-l-eglise.html; http://www.catholic-pages.com/bvm/private_revelations.asp; http://www.ewtn.com/faith/teachings/maryd8.htm; http://www.vision2000.at/?nr=2011/2&id=154
  48. º "Eine solche Unterscheidung der Geister erweist sich gerade in ökumenischer Hinsicht als unabdingbar." http://www.zenit.org/de/articles/koch-unterscheidung-der-geister-in-der-okumene-notwendigkeit
  49. º http://www.bijbelofnewage.info/onderscheiden.htm
  50. º http://www.stucom.nl/pub/0148/0148a.pdf
  51. º Paul L. King, Supernatural Physical Manifestations in the Evangelical and Holiness Revival Movements, Presented at the 32nd Society of Pentecostal Studies/Wesleyan Theological Society. Joint Conference, March 21, 2003 http://www.pneumafoundation.org/article.jsp?article=/article_0026.xml#note55
  52. º Vgl. Guy P. Duffield, Nathaniel M. Van Cleave, Foundations of Pentecostal Theology,Los Angeles: Foursquare Media, 1983/2008), pp. 340-341; Paul L. King, Accepting the Supernatural with "Candor and Caution": An Annotated Chronological Catalog of Charismatic History of the Christian and Missionary Alliance, Tulsa, OK: Paul L. King, 2002; Jonathan Edwards, The Distinguishing Marks of the Work of the Spirit of God, Edinburgh: The Banner of Truth Trust, 1984; Jonas Clark, Identifying Prophetic Spiritists and Spiritualism, Hallandale Beach, Fl.: Spirit of Life Ministries, 2010
  53. º Vgl. T. K. Oesterreich, Possession: Demonical and Other, New Hyde Park, NY: University Books, 1966
  54. º Guy P. Duffield, Nathaniel M. Van Cleave, Foundations of Pentecostal Theology, Los Angeles: Foursquare Media, 1983, pp. 497-501.
  55. º Ben Simpson, "Discerning Minds Want to Know: Sharpening Discernment for Our Trying Times" http://www.sbcfocus.net/2013/02/28/discerning-minds-want-to-know-sharpening-discernment-for-our-trying-times
  56. º Vgl. Jonathan Welton, The School of the Seers: A Practical Guide on How to See in the Unseen Realm, Shippenburg, PA: Destiny Image Publishers, 2009
  57. º Vgl. R.A. Vroom, "Onderscheiding. Kiezen voor de weg van God", in: Bulletin voor Charismatische Theologie 45(2000), pp. 22-49; L. Monden, "Onderscheiding der geesten I", in: DOK (Brugge) 17 (1975) 9-10, pp. 173-220; J. de Rooy, "Hoe maak ik een juiste keuze? Onderscheiding der geesten II", in: DOK (Brugge) 19 (1976-77) 4-5, pp. 80-112; Jean van den Eijnde, De onderscheiding der geesten in het charismatisch leven, Fayt-Lez-Manage: Maison Notre Dame de Travail, z.j.; Killian McDonnell, "De ervaring van de Heilige Geest in de katholieke charismatische vernieuwingsbeweging", in: Concilium 15 (1979) 8, pp. 97–105; http://rccsher.ca/documentation/Le%20discernement%20des%20esprits-enseignement%20de%20Maryse-resume-pr.pdf; François-Régis Wilhélemm Le temps des discernements : Renouveau dans l'Esprit, Nouan-de-Fuzelier: Éditions des Béatitudes, 2007
  58. º Bishop Kallistos Ware, "The Spiritual Father in Orthodox Christianity", in: Cross Currents (Summer/Fall 1974), pp. 296-313 (http://orthodoxinfo.com/praxis/spiritualfather.aspx)
  59. º Vgl. J. Bots, s.j., "Bidden in tweeën. Bidden naar Besluitvorming toe", in: Idem, Op het kompas van het geweten Oegstgeest: Colomba, 1991, pp. 555-563
  60. º Vgl. voor de onderscheiding bij roepingenpastoraal: http://blog.adw.org/2012/06/six-principles-of-discernment; Frederick W. Schmidt (Anglican priest), What God Wants for Your Life: Finding Answers to the Deepest Questions, New York: Harper Collins, 2005; Suzanne David (Auteur), Anne Bernot, Laissez-vous conduire par l'Esprit, Service national des vocations, 1998; Peter F. Ryan, s.j., "How to Discern the Elements of Your Personal Vocation" http://www.arlingtondiocese.org/vocations/documents/vocationdiscernment_frryan.pdf
  61. º Vgl. J. Bots, "Gemeenschappelijke onderscheiding van de geesten. Hoe een gemeenschap kan onderscheiden wat Gods wil is.", in: Idem, Op het kompas van het geweten, Oegstgeest: Colomba, 1991, pp. 565-576
  62. º Mormonen identificeren zichzelf als christenen maar worden door de grote christelijke kerken niet steeds beschouwd als christenen.
  63. º Vet door de redacteur op Wikisage.
  64. º Wisdom in Buddhism (op Wikipedia)
  65. º David T. Bradford, Comparable Process Psychologies in Eastern Christianity and Early Buddhism, in: Ronny Desmet, Michel Weber, red., Chromaticon 7; Annales de la philosophie en proces/Yearbook of Philosophy in Process, vol. 7, Les Éditions Chromatica, 2011, pp. 87-102. (http://books.google.com/books?&id=vcQ8lvIcL3oC&pg=PA87)
  66. º http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/De_defectu_oraculorum*.html
  67. º vgl. http://www.islamfatwa.de/aqidah-tauhid/168-engel-jinn-a-schayatin/jinn/664-gibt-es-jinn-wirklich-wie-ihren-einfluss-beseitigen
  68. º Vgl. S. Gumpper, Discernement des esprits, in: Stephane Gumpper, Franklin Rausky, red., Dictionnaire de Pschologie en de Psychopatologie des Religions, Bayard, 2013, pp. 124-126
  69. º Christoph Gerhard o.s.b., Erwin Sickinger, Michaela Ständer, Seminar Von Innen Geführt http://www.abtei-muensterschwarzach.de/ams/gast/gaestehaus/Kurse/index.html?f_action=show&f_event_id=8109
  70. º Emanuel Swedenborg, Der Einfluss der Engel und Geister auf den Menschen (http://gott-ist-meine-kraft.info/4-Dateien/einfluss_der_engel_und_geister.htm)
  71. º Pierre Bourdieu, Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, trans. R. Nice, Cambridge: Routledge and Kegan Paul, 1984
  72. º Evan B. Howard, Affirming the Touch of God. A Psychological and Philosophical Exploration of Christian Discernment, Lanham, Maryland: University Press, of America, 2000
  73. º David Nikkel, "Discerning the Spirits of Modernity and Postmodernity" https://www.researchgate.net/publication/254735683_Discerning_the_Spirits_of_Modernity_and_Postmodernity
rel=nofollow
rel=nofollow

Q5281429 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Onderscheiding_der_geesten&oldid=360905"