Marie Curie

Maria Salomea Skłodowska-Curie
7 november 1867 – 4 juli 1934
[[Bestand:Bestand:Marie Curie (Nobel-Chem).png|266px|alt=|]]
Geboorteland	Polen
Geboorteplaats	Warschau
Plaats van overlijden	Sancellemoz, Passy, Haute-Savoie
Nobelprijs voor de	Natuurkunde
In	1903
Reden	"Voor hun onderzoek naar de stralingsfenomenen ontdekt door Henri Becquerel."
Samen met	Antoine Henri Becquerel Pierre Curie
Voorganger(s)	Hendrik Antoon Lorentz Pieter Zeeman
Opvolger(s)	John William Strutt Rayleigh
Nobelprijs voor de	Scheikunde
In	1911
Reden	"Voor haar ontdekking van radium en polonium en voor haar studie naar de aard en samenstelling van deze opmerkelijke elementen."
Samen met	Otto Wallach
Opvolger(s)	Victor Grignard

Maria Salomea (Marie) Skłodowska-Curie (Warschau, 7 november 1867 – Sancellemoz, Passy, Haute-Savoie, 4 juli 1934) was een Pools-Frans natuur- en scheikundige. Zij was een pionier op het gebied van de radioactiviteit, ontving twee Nobelprijzen en ontdekte de elementen polonium en radium.

Levensloop

Madame Curie, zoals ze vaak wordt genoemd, werd op 7 november 1867 als Maria Skłodowska geboren in het door Rusland bezette Polen. Ze was de jongste van vijf kinderen van Władysław Skłodowski en Bronisława Boguska. Haar jeugd werd getypeerd door het overlijden van haar zus (vlektyfus) en vier jaar later dat van haar moeder (tuberculose). Als 15-jarige haalde ze met lof van de middelbare school haar examen en probeerde zich in te schrijven op de Keizerlijke Universiteit van Warschau (tegenwoordig Universiteit van Warschau). Vanwege Russische maatregelen na de opstand van Polen in 1863 werd ze niet toegelaten. Uiteindelijk volgde ze colleges aan de Vliegende Universiteit van Warschau, een geheime universiteit waar Poolse vrouwen wel in het door Rusland bezette Polen konden studeren. In 1891 verhuisde ze naar Parijs om scheikunde, natuurkunde en wiskunde te studeren aan de Sorbonne. In juni 1903 promoveerde ze in Frankrijk op het proefschrift Recherches sur les substances radioactives en werd de eerste vrouwelijke docent aan deze universiteit. Aan de Sorbonne ontmoette zij een andere docent, Pierre Curie, met wie zij in het huwelijk trad. Ze kregen twee dochters. Het echtpaar Curie heeft veel onderzoek gedaan naar het door Becquerel ontdekte verschijnsel radioactiviteit. Pierre verongelukte in 1906.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog reed Marie met een röntgenapparaat langs het oorlogsfront. Een liefdesaffaire met de Franse natuurkundige Paul Langevin zorgde voor een schandaal. Ze overleed in 1934 op 66-jarige leeftijd aan leukemie, vrijwel zeker ontstaan doordat zij door haar werk aan een enorme stralingsdosis was blootgesteld.

Dochters

• de oudste dochter, Irène Joliot-Curie (1897-1956) ontving samen met haar man Frédéric Joliot ook een Nobelprijs voor de Scheikunde, in 1935, een jaar na het overlijden van haar moeder.
• de jongste dochter Ève Curie (1904-2007) schreef een biografie van haar moeder met de titel Madame Curie. Ève overleefde haar vader meer dan een eeuw.

Werk

Aanvankelijk bestudeerde ze staal voor een metaalbedrijf, haar enige onderzoek waar radioactiviteit geen rol bij speelde. Samen met haar (latere) echtgenoot bestudeerde Curie radioactieve materialen, met name uraniumerts, ook wel uraniniet of pekblende genoemd. De pekblende bleek sterker radioactief te zijn dan het uranium en thorium dat eruit werd gewonnen, terwijl er geen andere radioactieve elementen bekend waren. De logische verklaring hiervan was dat pekblende sporen van een andere, onbekende, radioactieve stof moest bevatten, die veel meer straling produceerde dan uranium. Door verscheidene jaren van onophoudelijk werk isoleerden zij uit een aantal ton erts uiteindelijk twee nieuwe scheikundige elementen. Het eerste element werd polonium genoemd naar Maries geliefde, onderdrukte vaderland en het tweede radium, vanwege de intense radioactiviteit van het element. Marie Curie heeft het achteraf betreurd dat polonium veel minder toegepast werd dan radium. In 1904 ontving ze de Matteucci Medal. Speciaal voor haar werk kwam in 1914 het L’Institut du Radium te Parijs gereed.

Nobelprijzen

Samen met haar man ontving Marie Curie in 1903 de Nobelprijs voor de Natuurkunde, "als erkenning voor de buitengewone diensten die zij hebben bewezen door hun gezamenlijke onderzoek naar de stralingsverschijnselen ontdekt door professor Henri Becquerel". Hiermee was ze de eerste vrouw die een Nobelprijs in ontvangst mocht nemen.

Acht jaar later ontving Marie opnieuw een Nobelprijs, deze keer de Nobelprijs voor de Scheikunde, "als erkenning voor haar diensten ter bevordering van de scheikunde door de ontdekking van de elementen radium en polonium, door de isolatie van radium en de studie van de aard en samenstelling van dit opmerkelijke element".

Madame Curie was de eerste persoon ooit die twee Nobelprijzen ontving, en een van slechts twee personen (de ander was Linus Pauling) die dat in twee verschillende disciplines deed.

Marie Curie na haar dood

Op grond van haar eigen verdiensten was Marie Curie in 1995 de eerste vrouw die werd bijgezet in het Panthéon, Parijs.

Tijdens een periode van hyperinflatie stond de beeltenis van Madame Curie op de Poolse bankbiljetten van 20.000 złoty.

Het element Curium en een eenheid voor radioactiviteit, de Curie, zijn vernoemd naar Marie en Pierre Curie.

Marie Curie Cancer Care

In 1948 wordt de National Health gestart in Engeland en wordt het Marie Curie Ziekenhuis daarin opgenomen. De naam van het ziekenhuis verdwijnt en besloten wordt een nieuwe actie tre ondernemen waarin haar naam weer gebruikt zal worden. Dit leidt tot een stichting, die sinds 1952 officieel staat geregistreerd. De stichting doet onderzoek, en verpleegt en begeleidt patiënten. Sinds 2004 zet zij zich in om het mogelijk te maken dat mensen thuis kunnen overlijden.

Citaten

• Albert Einstein: "Madame Curie is van alle beroemde mensen de enige, die door de roem niet is bedorven".

Literatuur

Biografie

• Curie, Ève, Madame Curie, 1938 (klassieke biografie door dochter)
• Curie, Marie, Irène Joliot-Curie en Gillette G. Ziegler, Correspondance
• Curie, Marie en Irène Joliot-Curie, Prace Marii Skłodowskiej-Curie
• Giroud, Françoise, Une femme honorable, 1981
• Goldsmith, Barbara, Marie Curie, portrait intime d’un génie obsessionnel, 2006
• Labbé, Brigitte en Michel Puech, Marie Curie, 2006
• Laurent-Petit, Xavier, Marie Curie, 2005
• Pflaum, Rosalynd, Grand obsession. Madame Curie and her world, Doubleday, New York-London, 1989 (biografieën van Marie, haar dochter Irène en schoonzoon Frédéric Joliot, nadruk ligt op biografie, niet op de wetenschap.)
• Quinn, Susan, Marie Curie, a life, New York, 1995 (weinig aandacht voor wetenschappelijk werk)

Fictie

• Enquist, Per Olov, Blanche et Marie, roman, 2006

Externe links

• https://history.aip.org/exhibits/curie/contents.htm biografische artikelreeks
• Marie Curie Cancer Care

  Vrije mediabestanden over Marie Curie op Wikimedia Commons

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Winnaars van de Nobelprijs voor de Scheikunde (1901-1925)

Winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde (1901–1925)