Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Verwantschap
Verwantschap is de door de samenleving erkende biologische en soms zelfs niet-biologische relaties tussen mensen. Verwantschap berust in beginsel op biologische relaties tussen individuen en groepen. Verwantschap is echter meer dan een netwerk van genetische relaties tussen mensen, het is voornamelijk een cultureel en geen biologisch verschijnsel.
Bloedverwantschap of maagschap ontstaat door geboorte, door afstamming van dezelfde voorvader. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de bloedverwanten langs vaderszijde agnaten of zwaardmagen en de bloedverwanten langs moederzijde cognaten of spillemagen
Algemeen
Elk individu is verwant aan talloze andere individuen, maar lang niet al deze relaties worden ook sociaal of cultureel erkend. Verwantschap is, sociologisch gesproken, een taal waarin de structuur van de samenleving beschreven wordt. Bijna iedere samenleving heeft zijn eigen verwantschapssysteem en binnen de antropologie zijn vele verschillende verwantschapssystemen bestudeerd en beschreven. Zo wordt in de Arabische wereld alleen de afstamming via de vader meegerekend, terwijl in andere delen van de wereld juist weer alleen de lijn van de moeder wordt gerekend. Hoewel het lijkt alsof in Europa alleen de afstamming via de vader wordt gerekend is er in feite altijd sprake geweest van een gemengd stelsel met een groter belang voor de afstamming via de vader. Ook het belang van de diverse verwanten verschilt per cultuur.
In wat men in de antropologie bijvoorbeeld het Hawaïaanse verwantschapssysteem noemt, worden broers en zussen van de ouders allen vader en moeder genoemd en hun zonen en dochters worden allen broer en zus genoemd, hiermee het belang van de relatie aanduidend.
Om het verschil tussen verwantschap in biologische zin en het culturele besef van verwantschap aan te geven wordt in de culturele antropologie de Engelse term kinship gebruikt. Kinship is een erkende verwantschap tussen twee of meer individuen. De kin van een bepaalde persoon, in de antropologie meestal aangeduid met de term ego, is die groep van verwanten die deze persoon daadwerkelijk als verwanten beschouwd. Kinship is aldus een relatief begrip dat afhankelijk is van culturele factoren. Voor ieder individu bestaat zijn kin weer uit andere personen.
Europa
In het West-Europese systeem wordt slechts een beperkt deel van het totaal aan verwanten tot de kin van een bepaalde persoon beschouwd. In onderstaand schema is een familie weergegeven met daarin de benamingen zoals die tegenwoordig binnen de Nederlandse samenleving gebruikelijk zijn. Uitgangspunt is een ongehuwde persoon (ego), zonder kinderen.
In het verleden kende men ook in Europa verschillende vormen van kinship. Zo is het voor het Middeleeuwse Holland bekend dat verwanten tot de vierdegraad als familie werden beschouwd. Al deze mensen waren betrokken bij gelegenheden als huwelijk en overlijden, maar ook bij vete bv na een belediging of de dood van een persoon. De verwantengroep rondom de gekwetste of gedode persoon had in dat laatste geval recht op vetevoering en genoegdoening. Deze groep werd aangeduid als maagschap. (Het middeleeuwse woord voor verwant is maag, of afhankelijk van het plaatselijke dialect ook wel geschreven/uitgesproken als mage, maege, maghe.)
Het interessante aan een maagschap, althans volgens de huidige stand van onderzoek, is dat deze voorouder geörienteerd is, maar niet op 1 voorouder, maar op alle voorouderparen. De verwantschap tot iemand anders in de maagschap werd gerekend in delen verwantschap met een gemeenschapplijke voorouder. Zo heeft men bv met een achterneef 1 van 4 voorouderparen gemeen en dus voor 1 vierendeel verwant. Met een achterachterneef heeft iemand 1 van 8 voorouderparen gemeen en is men dus een achtste deel verwant. Bij de verdeling van de genoegdoening na vete werd met deze delen verwantschap rekening gehouden.
Verder dan de vierde graad werd aan het einde van de Middeleeuwen niet gerekend omdat op het Concilie van Lateranen IV in 1215 bepaald was dat men verwant is tot en met de vierde graad en hoe dit geteld moest worden. De kerk had dit bepaald om aan te geven buiten welke groep men mag trouwen om zo incest te voorkomen. Tot dat moment gold de zevende graad als uiterste grens van verwantschap. Uiteraard leverde dit binnen de relatief kleine groep van de adel, maar ook voor een gewone boer nogal wat problemen op. In de praktijk hield men zich er waarschijnlijk niet aan, al is het alleen maar omdat 7 graden wel heel moeilijk zijn te onthouden. (Ook voor een middeleeuwer die getraind was om dit soort dingen te onthouden.)
Waarschijnlijk is de grens van zeven ontstaan door een misverstand. In de vroege Middeleeuwen is bij het overzetten van de Romeinse manier van tellen naar wat nu bekend staat als de canonieke telling is het woord zeven overgenomen, maar met een andere telling. De Romeinse manier van tellen is stapgeoriënteerd, dwz dat iedere stap die je moet nemen om bij iemand te komen in de afstammingboom is er 1. (Een broer of zus zijn dus 2de-graadsverwant) De kerkelijke telling daarentegen was tot 1983 generatie geörienteerd. Dwz dat voor mensen die in dezelfde generatie staan tot een voorouder éénmaal alle stappen tot de voorouder worden gerekend en daarna een stap extra voor elke generatie extra. (Een broer en zus waren dus eerstegraadsverwant, maar zijn of haar kind tweedegraads).