Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Luchtvervuiling
Luchtvervuiling is het verschijnsel waarbij de ons omringende lucht wordt verontreinigd door stoffen die daar van oorsprong niet in voorkomen. Deze stoffen kunnen afkomstig zijn van natuurlijke bronnen of van menselijke bronnen.
Bronnen van luchtvervuiling
Natuurlijke bronnen zijn:
- Vulkanen
- Stof, bijvoorbeeld bij stofstormen in droge gebieden
- Gassen, zoals methaan van natuurlijke oorsprong, bijvoorbeeld uit het darmstelsel van vee
- Rook van bosbranden
Bronnen van menselijke oorsprong zijn:
- Stof en chemicaliën van de landbouw, zoals in Nederland vooral ammoniak vanuit mest en kunstmest
- Allerlei industrie, fabrieken, waaronder ook elektriciteitscentrales
- Het verkeer door de verbrandingsmotoren, remmen- en bandenslijtage
- Verbrandingsovens
- Oplosmiddelen uit bijvoorbeeld verf
- Gevaarlijke gassen uit bv. spuitbussen (CFK's)
- Vuurwerk
Concentratieschalen
De concentratieschalen voor stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2) en fijn stof (PM10) zijn gebaseerd op de nieuwe Europese richtlijnen betreffende de beoordeling en het beheer van de luchtkwaliteit. De concentratieschalen zijn zo opgevat dat afhankelijk van het aantal toegelaten overschrijdingen van de nieuwe Europese grenswaarden, een index 6, 7 of 8 toegewezen wordt aan die grenswaarde. Voor de bepaling van de andere schaalverdelingen werd gekeken naar de spreiding van de concentraties zoals gemeten in de meetnetten van de drie gewesten in België in 1997, 1998 en 1999.
Voor ozon (O3) zijn de concentraties van 180 µg/m³ (Europese drempel voor informatie aan de bevolking) en 240 µg/m³ (waarschuwingsdrempel) bepalend voor de schaalverdeling.
De concentratieschaal voor koolmonoxide (CO) werd zo gekozen dat de hoogste percentielen uit het verleden een kleurindex 8 à 9 opleveren, terwijl de 30e percentiel overeenstemt met kleurindex 1. Van PM2.5 zijn er nog te weinig historische meetgegevens beschikbaar om op deze manier een gepaste kleurenschaal te definiëren.
De Europese grenswaarde voor benzeen (C6H6) is 5 µg als jaargemiddelde. De concentraties worden hier weergegeven als glijdende 24-uurgemiddelden. De concentratieschaal is gebaseerd op de daggemiddelde benzeenmetingen (voor een gemiddeld station) in de jaren 2000, 2001 en 2002.
Indien de gepubliceerde benzeen data op de website hoger zijn dan 5 µg/m³ wil dit niet automatisch zeggen dat de Europese (jaargemiddelde) norm wordt overschreden. De laatste jaren werd in geen enkel meetstation in België de jaargemiddelde EU norm van 5 µg/m³ overschreden. Een daggemiddelde concentratie hoger dan 5 µg/m³ komt voor op 3 à 6 dagen in het jaar in stedelijke meetstations. In meetstations die gesitueerd zijn in de nabijheid van sommige (benzeenverwerkende) industriële vestigingen (oa in de gemeente Zelzate) worden regelmatig hoge benzeen "piek"concentraties gemeten. De jaargemiddelde benzeenconcentratie in het jaar 2003 bedroeg 1,42 µg/m³ te Gent, 1,67 te Borgerhout (Antwerpen), 1,20 te Hasselt en 2,93 te Zelzate.
De tabel hieronder geeft het verband tussen de gemeten concentraties (in µg/m³), de concentratieschaal (tussen 1 en 10) en de bijhorende beoordelingsschaal voor O3, NO2, CO, SO2 en PM10.
| Verontreiniging | Middeling | eenheid | schaal | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O3 (ozon) | 1 uur | µg/m³ | 0 - 30 | 31 - 50 | 51 - 70 | 71 - 90 | 91 - 110 | 111 - 145 | 146 - 180 | 181 - 240 | 241 - 360 | > 360 |
| NO2 (stikstofdioxide) | 1 uur | µg/m³ | 0 - 25 | 26 - 45 | 46 - 60 | 61 - 80 | 81 - 110 | 111 - 150 | 151 - 200 | 201 - 270 | 271 - 400 | > 400 |
| CO (koolmonoxide) | 1/2 uur | mg/m³ | 0 - 1,4 | 1,5 - 2,1 | 2,2 - 2,8 | 2,9 - 3,6 | 3,7 - 4,5 | 4,6 - 5,2 | 5,3 - 6,6 | 6,7 - 8,4 | 8,5 - 13,7 | > 13,7 |
| SO2 (zwaveldioxide) | glijdend 24-uur | µg/m³ | 0 - 15 | 16 - 30 | 31 - 45 | 46 - 60 | 61 - 80 | 81 - 100 | 101 - 125 | 126 - 165 | 166 - 250 | > 250 |
| PM10 (fijn stof) | glijdend 24-uur | µg/m³ | 0 - 10 | 11 - 20 | 21 - 30 | 31 - 40 | 41 - 50 | 51 - 70 | 71 - 100 | 101 - 150 | 151 - 200 | > 200 |
| C6H6 (benzeen) | glijdend 24-uur | µg/m³ | 0 - 0,50 | 0,51 - 1,00 | 1,01 - 1,25 | 1,26 - 1,50 | 1,51 - 2,75 | 2,76 - 3,50 | 3,51 - 5,00 | 5,01 - 7,50 | 7,51 - 10,00 | > 10,00 |
| kleur | ||||||||||||
| beoordeling | uitstekend | verschrikkelijk slecht | ||||||||||
Vervuilende stoffen
Stoffen die in de atmosfeer terecht komen door luchtvervuiling zijn bijvoorbeeld:
- Koolmonoxide (ook wel kolendamp genoemd) kan vrijkomen bij onvolledige verbranding, bijvoorbeeld in verbrandingsmotoren. Koolmonoxide is giftig, het heeft een verstikkend effect op mensen en dieren.
- Chloorfluorkoolstofverbindingen (de zogenaamde CFK's). De aardatmosfeer beschermt het leven op aarde door een gedeelte van de schadelijke straling die afkomstig is van de zon tegen te houden. Zo wordt het schadelijkste deel van de ultraviolette straling tegengehouden door de ozonlaag die zich op ongeveer 10-15 kilometer hoogte bevindt. De ozonlaag kan worden aangetast door chloorfluorkoolstofverbindingen . Deze verbindingen werden tot voor kort gebruikt als drijfgassen voor spuitbussen en als koelmiddel in oudere types koelkasten. Productie en gebruik van deze verbindingen zijn sinds enige jaren verboden. Zij zijn nu vervangen door verbindingen die minder schadelijk zijn voor de ozonlaag.
- Stikstofoxiden worden bij verbranding geproduceerd, vooral als deze bij hoge temperaturen verloopt. NOx wordt vaak gemeten, ook in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit. Behalve dat het schadelijk is, wordt het ook gezien als een signaalstof, de hoeveelheid NOx die ergens wordt gemeten, is een indicatie voor allerlei andere vaak voorkomende luchtvervuiling.
- Vluchtige organische stoffen, waaronder koolwaterstoffen. Deze zijn afkomstig uit bijvoorbeeld benzine (verdampen bij tankstations, en komen uit slecht afgestelde automotoren), maar ook gebruikt als oplosmiddel voor bijvoorbeeld verf. Koolwaterstoffen en stikstofoxiden vormen onder invloed van zonlicht fotochemische smog, waarvan ozon een belangrijke component is. In de oceanen bevinden zich ook grote hoeveelheden methaanhydraat: de methaan kan incidenteel aan de oppervlakte ontsnappen.
- Zwaveldioxide ontstaat in grote hoeveelheden bij verbranding van kolen of bruinkool, maar ook in kleinere hoeveelheden bij verbranding van olieproducten. Bij fabrieken die grote hoeveelheden zwaveldioxide produceren wordt deze tegenwoordig grotendeels afgevangen en niet meer door de schoorsteen de atmosfeer ingeblazen (vroeger zag men nog wel eens de karakteristieke gele rook uit sommige industriele schoorstenen).
- Fijn stof (vooral roet) van bijvoorbeeld bosbranden, vulkanen, maar ook uit bijvoorbeeld verbrandingsmotoren is een vervuilende factor. Ook dit wordt er in moderne motoren soms uitgefilterd, bijvoorbeeld met een speciaal roetfilter. Verder geven rem- en bandenslijtage ook fijn stof af. De verwachting is dat als de roetfilters effectiever worden, deze andere bijdrage belangrijker zal worden. In stedelijke gebieden is verkeer de grootste bron van fijn stof. Naast roet is er enorm veel stof uit woestijnen, maar bijvoorbeeld ook al het gesteente dat door erosie zeer fijn gemaakt wordt, kan door winden zeer ver en hoog de atmosfeer reizen.
De luchtvervuiling heeft een negatieve invloed op de luchtkwaliteit en daardoor op de gezondheid van mensen en verlaagt de verwachte levensduur. De milieubalans van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) geeft er cijfers over. De chronische blootstelling aan fijn stof blijkt de grootste bron van gezondheidsschade. Eind 2005 is in een wetenschappelijk onderzoek het directe verband aangetoond tussen relatief lage blootstelling aan fijn stof en aderverkalking, bij muizen.
Overige stoffen
- Kooldioxide (officieel: koolstofdioxide). Sinds de industriële revolutie neemt het aandeel van kooldioxide in de atmosfeer sterk toe: Door de verbranding van fossiele brandstoffen is de hoeveelheid geproduceerde kooldioxide toegenomen, en deze toename wordt niet gecompenseerd door een evengrote vermeerdering van de vastlegging door bijvoorbeeld planten en algen. De grotere kooldioxide-concentratie in de atmosfeer zou een versterking van het broeikaseffect kunnen veroorzaken, wat tot opwarming van de aarde, zeespiegelstijging en extreme weersomstandigheden zou kunnen leiden. Strikt genomen is kooldioxide echter geen vervuilende stof. Het is niet schadelijk voor de gezondheid en komt in de adem van mensen en dieren van nature voor. Zonder kooldioxide zou de aarde een erg koude planeet worden.
Zie ook
- Smog
- Watervervuiling
- Bodemvervuiling
- Luchtkwaliteit
- Lucht (doorverwijzing)
Externe links
- Ademgezond.nl - dagelijks nieuws over de luchtkwaliteit in Nederland en België
- Website IRCEL-CELINE
- Tabel website IRCEL-CELINE
- website Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Website IRCEL-CELINE
Vrije mediabestanden over Air pollution op Wikimedia Commons