Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Leek (Groningen)
Plaats in Nederland 
| |||||
| |||||
  | |||||
| Provincie | Groningen | ||||
| Coördinaten | 53°09′N 6°023′E | ||||
| Postcode | 9350-9359, | ||||
| Netnummer | 0594 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | A7 | ||||
| Landgoed Nienoord | |||||
| Landgoed Nienoord | |||||
| |||||
Leek ( uitspraak ) (Gronings: (De) Laik of De Lieke, Fries: De Like) is een dorp en voormalige gemeente in Noord-Nederland, in de gemeente Westerkwartier van de provincie Groningen.
Geografie
Leek vormt samen met Midwolde, Tolbert en Nietap een stedelijke kern met ruim 15.000 inwoners. Bijzonder is dat het centrum van het dorp direct grenst aan het in Drenthe gelegen Nietap.
Geschiedenis
Leek is ontstaan bij de schans die er in de Tachtigjarige Oorlog werd aangelegd. De naam is ontleend aan de beek de Lek (of Leke) en heet op kaarten uit het midden van de 19e eeuw nog "De Leek". De plaats wordt ook nu nog wel De Leek genoemd. De inwoners van Leek noemt men Leeksters.
De Friese wortels van het dorp Leek komen terug in de naam van het winkelcentrum 'Liekeblom', de Leeksterbloem vernoemd naar de prijs bij een schaatswedstrijd uit eerdere jaren rond De Li(e)ke en de boomwallen in het zogenaamde coulisselandschap die vroeger deel uitmaakten van uitlopers van de Friese Wouden.
In het centrum van Leek is een kleine kerk gevestigd, die als kapel van de vroegere bewoners van Nienoord kan worden beschouwd. De kerk van Nienoord is de kerk van Midwolde, waar zich ook het praalgraf van Carel Hieronymus van In- en Kniphuisen en zijn echtgenote Anna van Ewsum bevindt.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er veel bezittingen en huizen van joden geconfisqueerd. Ter nagedachtenis aan 71 gedeporteerden werd er de Samuel Levie Stichting opgericht. Deze stichting beheert nu in het voormalige schooltje een museum en is tevens een meldpunt voor discriminatie. In Leek is ook nog een oude joodse begraafplaats.
Aan de zuidkant van Leek, tussen Leek en Zevenhuizen, wordt sinds 2006 de wijk Oostindie aangelegd. Ten noorden van de autosnelweg A7 is het bedrijvenpark Leeksterveld in ontwikkeling.
Cultuur
Nienoord
De bekendste attractie is het landgoed Nienoord dat van oorsprong onder Midwolde valt, maar tegenwoordig als onderdeel van Leek wordt gezien. Op het landgoed ligt de borg Nienoord, waarin Museum Nienoord is gevestigd. Het begon in 1963 als Nationaal Rijtuigmuseum met een befaamde nationale collectie rijtuigen. Tegenwoordig wordt ook aandacht besteed aan de geschiedenis van Nienoord, Leek en omgeving. In de kasteeltuin ligt de schelpengrot. Daarnaast is er een groot zwembad (deels overdekt, deels in de openlucht), een midgetgolfbaan en een windhondenrenbaan die in de winter als ijsbaan gebruikt wordt. Op de grote parkeerplaats is een infocentrum over het landgoed ingericht, waar onder meer een film over de historie van het landgoed wordt vertoond. Deze filmzaal wordt ook gebruikt door Filmhuis Nienoord, dat er vrijwel maandelijks films draait.
Op het landgoed Nienoord bevindt zich sinds 1955 openluchttheater Podium Nienoord. Dit wordt gebruikt voor uiteenlopende activiteiten: van kindervoorstellingen tot kerkdiensten, van toneelvoorstellingen tot popconcerten. Aan de rand van het landgoed is landgoedcamping Nienoord met Pannenkoekenburcht gevestigd. De middeleeuwse kerk van Midwolde is van een rijk interieur voorzien waaraan de relatie tot het landgoed en zijn bewoners goed is af te lezen.
Op het landgoed bevindt zich verder nog een familiepark met onder andere modeltreinen in verschillende schalen, kinderboerderij, een speeltuin en een overdekt gedeelte.
Monumenten, kunst
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
- Lijst van rijksmonumenten in Leek
- Lijst van gemeentelijke monumenten in Leek
- Lijst van oorlogsmonumenten in Leek
Media
Van 1907 tot 1999 werd door de plaatselijke uitgeverij Bronsema het weekblad Leekster Courant uitgegeven. Nadat het blad eerder al was overgenomen door Hazewinkel Pers, bleek het abonneebestand tegen het eind zodanig teruggelopen te zijn dat het niet langer lucratief was om door te gaan. Het weekblad had als doelgroep de inwoners van Noordenveld en Westerkwartier en was gespecialiseerd in het kleine menselijke nieuws.
Evenementen
Elk jaar op pinkstermaandag is er de Pinkstermarkt met kermis die al op vrijdag begint. Deze jaarmarkt trekt vele duizenden bezoekers uit de verre omtrek.
Op het evenemententerrein aan de Tolberterstraat in Leek wordt jaarlijks in september een drafsportmeeting georganiseerd. Ten noordoosten van het dorp ligt het Leekstermeer (ook wel Zulthemeer). Vanaf dit meer kan men in de winter als er genoeg ijs ligt naar alle windstreken schaatsen.
Verkeer en vervoer
Van 1913 tot 1948 had Leek een halte aan de Tramlijn Drachten - Groningen. Na 1948 werd de tramlijn voor reizigersvervoer gesloten en vond over deze lijn alleen nog goederenvervoer plaats. Leek was vanaf dat moment voor openbaar vervoer volledig aangewezen op de autobus. Tot 2009 werden deze busdiensten uitgevoerd door Arriva (waar in 1999 de GADO in opging), per 13 december 2009 door Qbuzz. In het kader van de Langman-gelden, bedoeld voor de economische ontwikkeling van Noord-Nederland is er sprake geweest van de aanleg van een Spoorlijn Groningen - Heerenveen met de mogelijkheid dat de RegioTram Groningen ook naar Leek zou gaan rijden. In mei 2012 maakten de provincies Groningen en Friesland bekend dat de Spoorlijn Groningen - Heerenveen er niet komt, omdat de spoorlijn nooit rendabel zal zijn. In september 2012 heeft de gemeente Groningen het project RegioTram Groningen om financiële redenen gestopt. Q-link werd in 2013 bedacht als vervanging voor de door de gemeenteraad van Groningen afgeblazen Regiotram. De meeste lijnen in het Q-link-net zijn gebaseerd op buslijnen zoals deze gepland waren in het Kolibri-plan. Voor Leek betekent dit de introductie van de Q-link Lijn 3 (donkerblauw) die rijdt tussen Lewenborg (Groningen) en Leek-Oostindie/Tolbert. De verwachting is dat de komende jaren wordt geïnvesteerd om de Q-link aantrekkelijker te maken en te houden.
buslijnen Qbuzz 2019
Buslijnen in Leek:
- lijn 83: Leek-Nietap-Roden-Langelo-Norg-Peest-Zeyen-Assen
- lijn 85: Groningen-Leek-Zevenhuizen-Een West-Haulerwijk-Haule-Oosterwolde
- lijn 88: Groningen-Hoogkerk-Oostwold-Lettelbert-Midwolde-Leek
- lijn 89: Leek-Tolbert-Niebert-Nuis-Marum
- lijn 417: Groningen-Hoogkerk-Peizermade-Peize-Roden-Leek=Midwolde (nachtbuslijn)
- lijn 550: Buurtbus Leek-Tolbert-Niekerk-Oldekerk-Sebaldeburen-Grootegast-(Doezum)
- Q-link Lijn 3 (donkerblauw): Lewenborg - Kardinge - UMCG Noord - Grote Markt - Hoofdstation - P+R Hoogkerk - Leek - Oostindie/Tolbert
Buslijnen aan de snelweg bij het industrieterrein aan de A7 (Midwolde Rijksweg):
- lijn 189 Drachten-Ureterp-Frieschepalen-De Wilp-Marum-A7-Groningen
- lijn 304 Groningen-Hoogkerk-Zuid Rijksweg-Midwolde Rijksweg-Boerakker Rijksweg-Marum Rijksweg-Drachten
- lijn 604 Drachten Van Knobelsdorffplein - Groningen P+R Zernike
Geboren in het dorp Leek
- Willem Tiberius Hattinga (1700-1764), geneesheer, tekenaar en cartograaf
- Jan Carel Ferdinand d'Aulnis de Bourouill (1811-1883), jurist, burgemeester, officier van justitie en procureur-generaal
- Gerhard Wilhelm van Lemel (1826-1859), burgemeester
- Johan Æmilius Abraham van Panhuys (1836-1907), Commissaris van de Koningin, vicepresident van de Raad van State, Minister van Staat
- Jan Smallenbroek (1852-1932), architect
- Tjeerd Hylkema (1888-1962), predikant
- Willem Jilts Pol (1905-1988), kunstenaar en kunstcriticus
- Jacob Alberda van Ekenstein (1917-1986), politicus
- Douwe Jan Elzinga (1950), hoogleraar staatsrecht
- Albert Rodenboog (1953), politicus
- Tony Neef (1961), (musical)acteur, zanger, tekstdichter en stemacteur
- Jacqueline Poelman (1973), atlete. Dertig maal Nederlands kampioene en KNAU atlete van het jaar (2002). Daarnaast medailles behaald op internationaal niveau en tweemaal deelgenomen aan de Olympische Spelen (1992 en 2004).
- Maria Kooistra (1975), actrice
- Martijn Middel (1984), nieuwslezer, journalist en radiopresentator
- Laura de Witte (1995), atlete.
Externe links
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Leek, Groningen op Wikimedia Commons.
 | Plaatsen in de gemeente Westerkwartier (2019) |
|---|
.jpg){kind=link}