Klimsport

Een bergbeklimmer aan het klimmen.

Klimmen betekent omhoog gaan. Het is een fysieke activiteit die kan worden uitgevoerd op hellingen zoals bij heuvels, bergen of de trappen in een gebouw. Men kan ook in een paal of een boom klimmen, of langs de muur van een gebouw.

Bergsport en klimsport zijn niet geheel synonieme begrippen. Onder klimsport in engere zin wordt doorgaans die discipline bínnen de bergsport in rúimere zin bedoeld, waarbij ook de armen en handen worden gebruikt en waarbij vooral ook de kracht in handen en vingers van belang is en welke uit veiligheidsoogpunt niet zonder training of voorbereiding kan worden beoefend.

Dit ter onderscheiding van het bergwandelen, waarbij doorgaans niet de armen en handen worden gebruikt en dat, afgezien van de vereiste conditie en de juiste uitrusting (met name het schoeisel), door de meeste mensen kan worden beoefend. Het bergwandelen wordt evenals het toerskieën tot de bergsport in ruimere zin gerekend, terwijl met klimsport meestal wordt gedoeld op de stijle tot verticale (en in extreme gevallen soms overhangende) bestijgingen.

Algemeen

Het in dit artikel bedoelde klimmen wordt meestal gedaan als sport of recreatie. De nadruk ligt daarbij meer op klimbalans en klimlenigheid dan op brute kracht. Klimmen gebeurt in de open lucht in klimgebieden op rotsen, in bergen en soms op ijs. Het wordt ook op artificiële klimmuren beoefend in bijvoorbeeld klimhallen.

Alhoewel klimmen dikwijls als een risicosport wordt aanzien, is dit niet altijd zo. Klimongevallen komen zelden voor bij het klimmen in klimzalen, bij het alpinisme is dat daarentegen vrij hoog.

Korte beklimmingen worden meestal beveiligd met een klimtouw door een zekering boven aan de route te halen. Deze manier van klimmen heet topropen. Je bent in tweetallen: de zekeraar op de grond trekt het touw strak voor de klimmer. In klimhallen in Nederland is deze methode zeer gebruikelijk. In landen als Zwitserland en Oostenrijk kun je in klimhallen alleen voorklimmen.

Dit houdt in dat er boven geen haak met een touw erin is. Je moet het touw zelf meenemen om gezekerd te zijn. Om de paar meter maak je je touw vast aan een haak in de rots. Als je valt, val je dus tot het vorige punt waar je touw was vastgemaakt. Ook hier ben je in paren. Eén persoon is de klimmer, de ander de zekeraar. De klimmer klimt omhoog en plaatst de beveiligingen en leidt zijn klimtouw door deze beveiligingen. De zekeraar, die achter blijft, geeft touw uit en blokkeert het touw als de klimmer zou vallen.

Bij hele lange routes klim je om en om voor. Als de eerste voorklimmer bovenaan is en stand gemaakt heeft, wisselen de klimmer en de zekeraar van rol. De tweede klimmer klimt nu naar boven en verwijdert alle beveiligingen die onderweg door de eerste klimmer aangebracht zijn. De eerste klimmer fungeert nu als zekeraar. Men kan ook door middel van een dubbeltouw of tweelingtouw twee naklimmers zekeren.

Bijna alle klimmers volgen bekende klimroutes die zijn beschreven in klimgidsen, ook topo (afgeleid van topografie) genoemd. De meest ervaren en ondernemende klimmers zullen proberen nieuwe routes te openen en ze als eerste te klimmen.

Klimcategorieën naar type terrein

• Alpinisme is het beklimmen van bergen en kan rotsklimmen en ijsklimmen omvatten.
• Boulderen is verticale of horizontale beweging over boulders, lagere rotsen waardoor meestal zonder touw kan worden geklommen.
• Builderen (vgl. bouldering) is het beklimmen van de buitenkant van gebouwen. Dit is meestal verboden.
• IJsklimmen is het klimmen op ijs. Dit is mogelijk bij bevroren watervallen (ijsval).
• Dry-toolen is een variant van ijsklimmen waarbij, met ijsklimmateriaal, uitsluitend in rots geklommen wordt.
• Mixed-terrain klimmen doet men wanneer de aard van de route het noodzakelijk maakt dat ijsklimmen en dry-toolen om beurten gebruikt worden om de route te voltooien.
• Indoor klimmen is verticale of horizontale beweging over artificieel geconstrueerde muren en grepen. Routes hebben een gevarieerde moeilijkheidsgraad en worden meestal aangeduid door middel van grepen van verschillende kleuren.
• Rotsklimmen is verticale of horizontale beweging over steil, rotsachtig terrein.
• een specialisatie uit het rotsklimmen/alpinisme ontstaan is het sportklimmen/vrij klimmen. Hierbij wordt op rots geklommen maar daarbij is opgelegd dat een route (een logisch lijn naar boven over de rots) als geklommen geldt, niet alleen als men boven komt, maar dat dit zonder hulpmiddelen tot voortbeweging is gebeurd. Dus alleen op handen en voeten op de rots. Belangrijk is ook te beseffen dat er wel degelijk zekerheid wordt ingebouwd door touw en tussenzekeringen in de rots om een eventuele val op te vangen. wordt er sportklimmen beoefend zonder zekering spreekt men van free-solo of solo-klimmen.

Je kunt een route in verschillende stijlen beklimmen. De meest pure vorm is een route “on-sight” beklimmen, waarbij je deze route nog nooit hebt geprobeerd, of zelfs nog nooit hebt gezien of iemand deze hebt zien beklimmen. Er is dan pas sprake van een geslaagde “on-sight” beklimming wanneer je zonder te vallen in één keer boven komt.

Een route “rotpunkt” beklimmen geeft aan dat er al een eerdere poging aan vooraf is gegaan. Nu beklim je hem echter ook zonder te vallen of te rusten in één keer naar boven.

“All-free” geeft aan dat je met vallen en rusten een route hebt beklommen. Alle bewegingen heb je echter gedaan zonder gebruik te maken van haken of ander technische hulpmiddelen. Het geeft aan dat je in staat mag worden geacht de route geheel zonder rusten te kunnen beklimmen, alle afzonderlijke bewegingen moeten nu echter nog aan elkaar geplakt worden.

Bij “yo-yo-en” beklim je ook een route met vallen en opstaan. Nu keer je echter steeds terug naar het begin van de route en begint opnieuw. Het touw blijft wel in de ingehangen zekeringen hangen.

De laatste methode is het “naklimmen” van een route. Je wordt hierbij gezekerd door middel van een touw dat van bovenaf neerhangt. Dit touw hangt altijd strak, het val risico is zeer laag. Soms spreekt men van "top-rope" klimmen, waarbij de klimmer vanop de grond wordt gezekerd. Dit laatste een veel gebruikte methode om beginners een eerste kennismaking met de rotsen te laten ervaren, de handelingen komen sterk overeen met de meeste die in een klimhal worden uitgevoerd.

Klimcategorieën naar de manier van voortbewegen

Er worden meestal zes manieren onderscheiden.

• Artificieel klimmen: alles is geoorloofd om jezelf en je materiaal de wand op te krijgen. Je kunt materiaal in spleten stoppen en eraan trekken of erop gaan staan om jezelf omhoog te werken. Het is in bepaalde gevallen de enige manier om een rotswand te beklimmen. Een speciale vorm hiervan is de direttissima, waarbij een route zo strikt mogelijk in een rechte lijn omhoog wordt afgelegd.
• Vrij klimmen: het is bij deze vorm van klimmen alleen geoorloofd om je eigen lichaam te gebruiken om een rots te beklimmen. Materiaal zoals touwen en zekeringen zijn er alleen voor om de klim te beveiligen en mogen niet gebruikt worden om omhoog te komen.
• Scrambling: klimmen zonder een zekeraar nodig te hebben.
• Boulder hopping: Van steen tot steen springen, af en toe gebruikmakend van de handen.
• Hiking: Wandelen met af en toe een winst of verlies in hoogte.
• Easy Hiking: de gemakkelijkste manier van klimmen.
• Egyptian: Bepaalde manier van het houden van de benen en armen, zoals afgebeeld op Egyptische hiërogliefen.

Klimstijlen naar type van beveiliging

• Solo klimmen is het klimmen zonder zekeraar. Dit kan d.m.v. een zelfblokkerend zekerapparaat op het touw. Niet te verwarren met Free solo climbing.
• Free solo climbing is het klimmen zonder touw en/of beveiligings materiaal
• Traditioneel klimmen is klimmen waarbij de klimmer zelf alle beveiligingen plaatst.
• Sportklimmen is het klimmen van routes die zijn beveiligd met haken die in de rots zijn geboord. De ankers zijn (meestal) betrouwbaar en de klimmer heeft maar weinig materiaal nodig. Klimmers kunnen moeilijkere routes proberen omdat vallen niet zo'n probleem is

Wedstrijden

Wedstrijden worden meestal indoor gehouden op speciaal daarvoor gemaakte klimwanden. Er zijn drie belangrijke categorieën: • Lead (moeilijkheidsgraad): de atleten klimmen “voorklimmend” de een na de ander dezelfde route. De hoogste greep die ze bereiken telt. De wedstrijd bestaat meestal uit kwalificatie ronden en een finale drie routes van oplopende moeilijkheidsgraad. De routes worden on-sight geklommen. Dat wil zeggen dat een klimmer de route niet door andere klimmers beklommen mag zien worden en dat hij/zij slechts een beperkte tijd heeft om de route van de grond af te bestuderen. • “Speed (snelheid) wedstrijden kennen twee formats; Classic format waarbij twee klimmers tegen elkaar op twee verschillende routes klimmen (A en B) en de snelste totale tijd (A+B) telt. de klimmers klimmen routes racen de deelnemers twee aan twee tegen elkaar naar de top. De snelste wint. Record format waarbij twee of meer klimmers op een gestandaardiseerde wand en route van 10 of 15 meter in een afvalrace tegen elkaar klimmen. De snelsten gaan door naar een volgende ronde en komen uiteindelijk in de finale. Voor dit format is een officieel wereldrecord. • Bouldering boulderwedstrijden zijn wedstrijden op 3 tot 5 blokken van max. 3 meter hoog of 3 tot 5 korte routes van max. 3 meter waarbij de klimmer een paar extreem zware klimbewegingen (moves) moet maken om zo in zo min mogelijk pogingen binnen een vaste tijd deze klimproblemen op te lossen.

De IFSC verantwoordelijk voor het internationale wedstrijdcircuit en de ontwikkeling van de sport op mondiaal niveau. De IFSC is sinds januari 2007 een zelfstandige Internationale Bond, met leden uit ruim 72 verschillende landen in 5 continenten en is erkend door het IOC en is in het programma van de World Games. Het klimmen is een zeer snel ontwikkelende “Urban” sport met name erg populair onder de jeugd.

De IFSC is verantwoordelijk voor de Internationale Wedstrijd Kalender. Elk organiseert de IFSC een World Cup circuit in Lead, Speed en Boulderen. Het Wereldkampioenschap en de Continentale kampioenschappen worden om de twee jaar gehouden. Daarnaast wordt elk jaar een Wereld Jeugd Kampioenschap georganiseerd. In 2000 organiseerde de NKBV dit Kampioenschap in Amsterdam waaraan ruim 300 jeugd klimmers in de leeftijd van 12 tot 19 jaar uit 48 landen aan deelnamen.

In Nederland is de NKBV (Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging) de bond die verantwoordelijk is voor de sport. Een bekende Nederlandse wedstrijdklimmers is Jorg Verhoeven. Jorg Verhoeven is in 1985 in Rockanje geboren en werd 2-maal Wereld Jeugd Kampioen, verder heeft hij diverse World Cups op zijn naam geschreven en behoort al jaren bij de beste 5 wedstrijdklimmers ter wereld. In 2009 organiseert de NKBV in Eindhoven een World Cup Boulderen.

In België zijn de CAB (Club Alpine Belge) en KBF (Klim- en Bergsport Federatie Vlaanderen) de bonden die samen verantwoordelijk zijn voor de klimsport. Muriel Sarkany geboren in Brussel (1974) is een van de bekendste Belgische klimster, werd in 2003 Wereldkampioen en won de afgelopen jaren vele World Cups. De KBF organiseert al jaren een World Cup Lead in Puurs, een wedstrijd die tot de “klassiekers” in de klimwereld wordt gerekend en waaraan traditiegetrouw alle grote namen uit de Internationale Sportklimwereld deelnemen.

Informatie over wedstrijdklimmen is te vinden op (delen van) de site van de IFSC, de NKBV, KBF, CAB en op www.climbing.nl (zie hieronder bij externe links).

Sinds enkele jaren worden ook (internationale) ijsklimwedstrijden gehouden. Het principe hierbij is gelijk aan dat van sportklimwedstrijden. Maar de warme winters zorgen ervoor dat deze wedstrijden meer en meer dry-tool worden gehouden.

Routewaardering

Voor het aangeven van de moeilijkheidsgraad van een route zijn er verschillende schalen in gebruik. Deze routewaarderingen verschillen van land tot land en kunnen ook nog verschillen naargelang de aard van de beklimming.

Zie ook

• Lijst van klimmers
• Lijst van klimonderwerpen
• Klimmateriaal
• Lijst van bergen in Europa

Externe link

• IFSC
• Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging
• Klim- en Bergsportfederatie (KBF) Vlaanderen
• CLIMBING & MOUNTAINEERING BELGIUM CMBEL (oude CABBAC)
• Dutch Climbing Homepage
• Belgian Climbing Network

  Vrije mediabestanden over Climbing op Wikimedia Commons