Golanhoogten

De Golanhoogten (Golan, Hoogten van Golan, Golanvlakte of Golanhoogvlakte) is een heuvelachtig gebied op de grens tussen Libanon, Syrië, Jordanië en Israël. De Romeinen duidden het gebied aan als Gaulanitis. In de oudheid was Golan een stad gelegen in de streek Basan ten oosten van het Meer van Tiberias en ten noorden van de Jarmuk. Het gebied valt voor een groot deel samen met het Syrische gouvernement Quneitra. Archeologische opgravingen tonen bewoning van het gebied sinds (in ieder geval) het Neolithicum. De burgerbevolking op de Golanhoogten bestaat uit Druzen, alawitische Arabieren minderheid alsook soennitische Turkomannen; de overgrote meerderheid beschouwt zichzelf nog altijd als Syrisch en heeft een Syrisch paspoort. Sinds 1970 zijn er op de Golanhoogten talrijke Israëlische nederzettingen van Joodse kolonisten gesticht.

Gedurende de Zesdaagse Oorlog van 1967, veroverde Israël het grootste deel van het gebied op Syrië en begon met het stichten van Israëlische nederzettingen. In 1981 werden deze door Israël geannexeerd en werd een 'Golan Hoogten-wet' gemaakt. Deze Israëlische annexatie is illegaal onder het volkenrecht. De VN veroordeelden in diverse resoluties, onder meer resolutie 497 van de Veiligheidsraad, de Israëlische verovering, bezetting en annexatie. Tot op heden wordt aangedrongen op een Israëlische militaire terugtrekking uit het gebied en onderhandelingen met buurland Syrië. Syrië eist de volkenrechtelijk tot zijn territorium behorende Hoogten van Golan terug, gesteund door diverse VN-resoluties. Libanon, en met name de Hezbollah, leggen een claim op een zeer klein gedeelte van de Golan (de Shebaa-boerderijen), maar die claim wordt niet door de Verenigde Naties gesteund. De VN beschouwen de Shebaa-boerderijen als een deel van Syrië, maar de grenstrekking in het verleden geschiedde niet altijd nauwkeurig.

Geschiedenis

Door de eeuwen heen maakte het gebied deel uit van verschillende Rijken, zoals het Assyrische Rijk, onder de heerschappij van de Arameeërs, het Macedonische Rijk van Alexander de Grote, het Romeinse Rijk, het Byzantijnse Rijk en het Ottomaanse Rijk en een doorgangspunt geweest voor handelsverkeer tussen Damascus, Jeruzalem en Caïro.

Kort voor het begin van de christelijke jaartelling voegden de Romeinen het gebied toe aan het rijk van Herodes de Grote. Na diens dood maakte het gebied deel uit van het koninkrijk dat (met korte tussenpozen) achtereenvolgens bestuurd werd door Filippus, Herodes Agrippa I en Herodes Agrippa II. Tijdens de kruistochten zijn de Hoogten van Golan enige tijd door de Kruisvaarders bezet.

In de 7e eeuw vond in dit gebied de Slag bij de Jarmoek plaats, waarbij de Arabieren Damascus veroverden en deze plaats later tot hoofdstad van het Arabische Rijk maakten.

Vanaf de 15e eeuw vestigden zich steeds meer Druzen in het gebied. Voor de Zesdaagse Oorlog van 1967 woonden er ongeveer 140.000 Druzen. Na de bezetting door Israël zijn daarvan zo'n 20.000 overgebleven.

In de Zesdaagse Oorlog tussen Israël en Syrië besloot de Veiligheidsraad om een wapenstilstand op te leggen, welke door beide landen werd aanvaard. Op 9 juni, kort voordat deze wapenstilstand inging, besloot de toenmalige Israëlische minister van Defenie Moshe Dayan tot een aanval en veroverde het noordelijk deel van de hoogvlakte. Om de hoofdstad Damascus te beschermen besloot de Syrische regering om het zuidelijk deel op te geven.

Ook tijdens de Jom Kipoeroorlog in 1973 werd er hevig om de Golan gevochten. Resolutie 350 van de Veiligheidsraad van mei 1974 stipuleerde de ontruiming van de noordelijke berg de Hermon, wapen- en troepenbeperkingen langs de grens en een smalle gedemilitariseerde VN-zone, de United Nations Disengagement Observer Force Zone (UNDOF). Het wordt door beide partijen meestal nauw gehonoreerd.

In deze strijd werd de Syrische stad Quneitra geheel door Israël verwoest. Na onderzoek door een Speciale Commissie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd Israël hiervoor verantwoordelijk gehouden en voor het vele geweld en de schendingen van mensenrechten, zoals neergelegd in de Conventies van Genève (artikel 53 en 147) veroordeeld.

In 1981 werden de Golanhoogten door Israël geannexeerd en onder een speciale wetgeving voor de Golanhoogten gebracht. Zowel de annexatie als de wetten werden meteen door de internationale gemeenschap unaniem verworpen en in resolutie 497 van de VN-Veiligheidsraad nietig verklaard. Van Israël werd onmiddellijke terugtrekking geëist en er werd bepaald dat de Vierde Geneefse Conventie, betreffende de bescherming van burgers tijdens oorlogstijd, bleef gelden.

Belang van de Golanhoogten

Strategisch belang

Dit gebied heeft een groot strategisch belang. Dit belang geldt zowel voor de Israëlische defensie, aangezien de afstand tot bijvoorbeeld de stad Haifa slechts enkele tientallen kilometers bedraagt, als voor de Syrische defensie, omdat ook de afstand tot de Syrische hoofdstad Damascus niet meer dan enkele tientallen kilometers bedraagt. Verder heeft Israël hier radarposten geplaatst. De Golanhoogten zijn dus een soort poort tussen Israël en Syrië. Langeafstandsraketten hebben het militair-strategisch belang van de Golanhoogten wel verminderd.

Economisch belang

Water

De Golanhoogten zijn voor de watervoorziening van groot belang voor alle omliggende landen: Syrië, Jordanië, Israël en de Westelijke Jordaanoever. Water stroomt uit drie bronrivieren vanaf de hoogvlakten naar de Jordaan en in het Meer van Tiberias. Daar dicht bij ontspringt ook de bron Banias. De strijd om water is een belangrijke oorzaak van vele conflicten. Als reactie op de aanleg van het Israëlische Nationaal Waterkanaal (reeds voor 1955 gestart) om water uit de Jordaan naar de Negev te leiden, begon Syrië in 1957 de Dan om te leiden, zodat het water in plaats van naar Israël naar Jordanië zou stromen en van daaruit via de Jarmuk in de Jordaan. In 1964 maakte Israël de omlegging ongedaan en voltooide het Nationale Waterkanaal. In de oorlog van 1967 veroverde Israël het gebied van noord-Galilea met de bronnen

Grond

De grond op bepaalde delen van de Golan is zeer geschikt voor de druiventeelt ten behoeve van de wijnproductie. Een Israëlisch bedrijf exporteert diverse soorten wijnen wereldwijd (export van de wijn naar de EU is verboden, aangezien deze in de nederzettingen wordt geproduceerd). Ook andere landbouwgoederen worden hier verbouwd en er vindt tevens veeteelt plaats. In november 2015 gaf de Europese Commissie in een Verklaring te kennen dat producten uit de door Israël sinds juni 1967 bezette gebieden moeten zijn voorzien van etikettering met vermelding van de oorsprong (Israëlische nederzettingen) van deze producten..

Toerisme

De Golanhoogten trekken veel toeristen. Voorname trekpleisters zijn restanten van bewoning van duizenden jaren oud, waaronder Gamla en het kasteel Nimrod (Namroed). Voorts zijn er riviertjes in diepe dalen met watervallen, het wintersportoord op de Hermonberg, Druzische stadjes met eethuisjes en wijngaarden en wijnproeverijen. In het zuidoosten zijn stranden aan het Meer van Tiberias en Hamat Gader (al-Hamma), waar oudheden, baden en een krokodillenboerderij te bezichtigen zijn.

Recente onderhandelingen rond de Golanhoogten

Rond de grens van Syrië en Israël

Syrië wil controle over de gehele Golan, de oostelijke oever van het meer van Tiberias. Hafiz al-Assad, de vroegere president van Syrië, beloofde dat al deze gebieden (weer) deel uit zouden gaan maken van Syrië. Na zijn dood in 2000 zette zijn zoon, president Bashar al-Assad, dit streven voort. Verschillende Israëlische premiers beloofden wel een territoriaal compromis en vredesverdrag met Syrië na te streven, maar niet de gehele Golan te willen ontruimen.

Tijdens de regeerperiode van Ehud Barak werden er vredesbesprekingen tussen Israël en Syrië gehouden, waarbij de teruggave van (gedeelten van) de Golan in het kader van 'land voor vrede' werd besproken. Wat er precies ter discussie stond wordt betwist. Barak hield als motto aan: 'de diepte van de terugtrekking wordt gelijk aan de diepte van de vrede'. In 2000, nog tijdens Baraks ambtstermijn, liepen de vredesbesprekingen tussen Israël en Syrië stuk, evenals in 2010 met Benjamin Netanyahu onder bemiddeling van John Kerry.

In januari 2004 sprak de Syrische president Bashar al-Assad over het hervatten van de vredesbesprekingen. De Israëlische president Moshe Katsav nodigde hem uit naar Jeruzalem te komen voor vredesbesprekingen. De Golanhoogten zouden dan ook aan bod komen. Bashar al-Assad nam de uitnodiging niet aan en de Israëlische premier Ariel Sharon eiste onvoorwaardelijke onderhandelingen.

Volgens Larssen van de VN en Egypte ging Syrië in november 2004 akkoord met onvoorwaardelijke onderhandelingen, maar dit wordt door Syrië zelf ontkend. Israël verdenkt Syrië ervan dat het alleen wil onderhandelen om de Amerikaans-Franse druk om Libanon te ontruimen te verminderen

Ook in mei 2008 leek Israël, in ruil voor vrede, met hulp van Turkije mogelijk bereid het gebied terug te geven aan Syrië.

Rond de grens van Libanon en de Golanhoogten

Libanon en met name de Hezbollah-beweging beweren dat Israël nog altijd een stukje Libanon bezet zou houden, namelijk de Shebaa-boerderijen. De VN heeft echter in 2000 bepaald dat Israël zich van het gehele Libanese grondgebied heeft teruggetrokken. Volgens de VN behoren de Shebaa-boerderijen bij Syrië (en dus bij de door Israël bezette Golanhoogten) en niet bij Libanon. Israël stelt dat dit kleine stukje land niet meer is dan een excuus om Israëliërs aan te vallen; men had het ontruimd als de VN dit had bepaald. Ook over (een deel) van het dorp Ghajar aan de voet van de Golanhoogten is een dispuut.

Hezbollah voert deze vermeende Israëlische bezetting van een stukje Libanon ook aan als een voorname reden voor het plaatsen van guerrillatroepen langs de Israëlische grens. De Verenigde Staten voeren druk uit op Libanon, Syrië en Iran, opdat de door deze landen gesteunde Hezbollah zich uit het grensgebied terugtrekt en de Libanese regeringstroepen de vrede (gaan) bewaren in Libanon.

Zie ook

• Lijst van gebergten in het Midden-Oosten
• Lijst van resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties

  Vrije mediabestanden over Golanhoogten op Wikimedia Commons

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

33°00′0″N, 35°45′0″E