Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Ganz (onderneming)
Het Ganzconcern (Hongaars: Ganz vállalatok) is een machinefabriek en elektrotechnische onderneming uit Boedapest en staat vooral bekend als producent van elektrische, dieseltreinen en trams.
Geschiedenis
In 1844 opende de uit Zwitserland afkomstige Ábrahám Ganz in Boedapest zijn eigen ijzergieterij. Aanvankelijk legt hij zich toe op de productie van wielen voor spoorwegwagons, die vanuit heel Europa worden besteld. Later worden er ook spoorrails en onderdelen van bruggen gemaakt.
Na het overlijden van Ganz in 1867 wordt het bedrijf, onder de naam Ganz & Co, ijzergieterij en machinefabriek NV, voortgezet door zijn naaste medewerker en vriend András Mechwart. Met Mechwart als technisch directeur groeit het bedrijf – eind 19e/begin 20e eeuw – uit tot een van de bekendste en grootste industriële bedrijven in Oostenrijk-Hongarije. Naast spoorwegmaterieel bouwt Ganz ook schepen, landbouwmachines, auto's en vliegtuigen.
Elektrotechniek
In 1878 wordt er een elektrotechnische afdeling, Ganz Transelektro, opgericht met Károly Zipernowsky aan het hoofd. Samen met de technici Ottó Bláthy en Miksa Déri gaat hij op zoek naar manieren om elektrische energie met een hoger rendement te transporteren.
In 1885 wordt door deze drie heren de ZBD-transformator ontwikkeld en gepatenteerd, de eerste transformator met een gesloten ringvormige ijzerkern, een apparaat dat aan de basis staat van alle wisselstroomdistributienetwerken. Naast de transformator worden nog een aantal belangrijke innovaties gedaan. Zo vond Deri een repulsiemotor uit voor de aandrijving in liften, en is Zipernowsky betrokken bij de bouw van zestig energiecentrales.
Spoorwegtractie
In 1894 weet Mechwart spoorwegingenieur Kálmán Kandó het bedrijf binnen te loodsen, die belangrijke elektrotechnische uitvindingen doet op het gebied van elektrische tractie. Hierbij ontwikkelde hij een systeem om treinen te laten rijden op wisselstroom onder hoogspanning, zodat deze zware lasten konden trekken. De onderneming verkreeg hierdoor in 1897 de opdracht om de Noord-Italiaanse Valtellinaspoorlijn (ferrovia della Valtellina) te elektrificeren. Onder leiding en op bases van de plannen van Kandó werd in vijf jaar tijd een driefasen 3kV/15Hz bovenleidingsysteem aangelegd dat dertig jaar in gebruik bleef.
Hij bedrijf krijgt veel opdrachten voor de bouw van tramsystemen, de elektrificatie van spoorwegtrajecten en het leveren van bijbehorende generatoren en schakelsystemen. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog keert Kandó terug naar Hongarije en wordt algemeen directeur van Ganz.
Ganz-Mávag
In 1959 gaat de Ganz locomotief- en wagonfabriek een fusie aan met MÁVAG, Magyar Államvasutak Gépgyára, een andere Hongaarse fabrikant van voornamelijk stoomlocomotieven en gaat verder onder naam Ganz-Mávag. De productie in de originele ijzergieterij werd tot 1964 voortgezet, waarna deze na sluiting omgevormd wordt tot het Öntödei Múzeum.
Als gevolg van de economische en sociale crisis in de jaren 1980 wordt Ganz-Mávag gereorganiseerd om in 1991 te fuseren met een Italiaans concern: het nieuwe bedrijf heet Ganz-Ansaldo. Vanaf 2000 is Ganz een holding met diverse dochterondernemingen.
Nederlandse connectie
In Nederland is het bedrijf bekend van de legendarische Boedapesters, trams van de series 400, 450 en 500 van de Blauwe Tram (NZH) die in de jaren 1920 werden gebouwd.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ganz trams op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
Externe links:
|