Filips de Goede

Filips de Goede
1396-1467
Hertog van Bourgondië
Periode	1419-1467
Voorganger	Jan zonder Vrees
Opvolger	Karel de Stoute
Hertog van Luxemburg
Periode	1443-1467
Voorganger	Elisabeth van Görlitz
Opvolger	Karel de Stoute
Hertog van Brabant, Limburg, Neder-Lotharingen en Lothier
Periode	1430-1467
Voorganger	Filips van Saint-Pol
Opvolger	Karel de Stoute
Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté
Periode	1419-1467
Voorganger	Jan zonder Vrees
Opvolger	Karel de Stoute
Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen
Periode	1433-1467
Voorganger	Jacoba van Beieren
Opvolger	Karel de Stoute
Markgraaf van Namen
Periode	1429-1467
Voorganger	Jan III van Namen
Opvolger	Karel de Stoute
Vader	Jan zonder Vrees
Moeder	Margaretha van Beieren
Dynastie	Huis Valois-Bourgondië

Filips de Goede, ook genaamd Filips III van Bourgondië (Dijon, 31 juli 1396 – Brugge, 15 juni 1467), was hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood. Als landsheer (graaf of hertog) van het graafschap Vlaanderen, het hertogdom Brabant, het graafschap Namen en het hertogdom Limburg heeft hij een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de Nederlanden. Gedurende een korte periode was hij ook graaf van Charolais. Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies.

Leven

Na de dood van zijn vader, Jan zonder Vrees, volgde Filips hem op in het hertogdom Bourgondië en in de graafschappen Vlaanderen en Artesië. Tijdens zijn bestuur verwierf hij vervolgens het graafschap Namen (1429), de hertogdommen Brabant en Limburg door erfopvolging van Filips van Saint-Pol (1430), de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen (1433) alsook het hertogdom Luxemburg (1451).

Na de moord op zijn vader wendde hij zich af van Frankrijk en begon zich na de indrukwekkende expansie van zijn rijk tijdens het bewind van zijn vader te richten op de interne consolidatie van zijn gebieden. In zijn rol als heer van de Nederlandse gewesten voerde hij veel hervormingen door die het bestuur over zijn gebied moesten vergemakkelijken. Vooreerst begon hij aan de invoering van een centraal bestuur voor alle Nederlandse gewesten, alsmede een centrale rechtspraak (de Grote Raad) en een centrale inning van belastingen in de vorm van één enkele som voor het hele gebied, die door de gewesten opgebracht werd volgens een door henzelf vast te stellen verdeelsleutel. Om dit centrale overleg mogelijk te maken, stelde Filips de eerste Staten-Generaal in. Hun eerste belangrijke bijeenkomst was in het jaar 1464 in Brugge. Deze vergadering ging de geschiedenis in als de eerste van de Staten-Generaal. Deze centrale instellingen van Filips legden de basis voor de Nederlanden als land (als groter geheel dan alleen de afzonderlijke gewesten) door de gewesten te confronteren met het feit dat ze gezamenlijke belangen hadden tegenover één enkele vorst.

In 1453 versloeg hij de Gentenaars tijdens de Slag bij Gavere.

In 1454 nam hij na de val van Constantinopel het kruis aan tijdens het banket van de fazant, waar de aanwezigen de beroemde eed bij de fazant zwoeren, mogelijk om de nederlaag van zijn vader tijdens de Slag bij Nicopolis van 1396 te wreken. In de eerste vergadering van de Staten-Generaal werd het regentschap besproken tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor hij op kruistocht kon vertrekken, zakte hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel de Stoute nam vanaf dan de staatszaken waar.

Familie

Filips de Goede was de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren en trouwde drie keer.

• Eerste huwelijk in 1409 met Michelle van Valois (1395-1422), dochter van Karel VI van Frankrijk en van Isabella van Beieren;
• Tweede huwelijk in 1424 met Bonne van Artesië (1396-1425), dochter van Filips van Artesië en van Maria van Berry;
• Derde huwelijk op 7 januari 1430 in Sluis met Isabella van Portugal (1397-1472). Zij kregen drie kinderen:
  • Anton (Brussel, 30 september 1430 – Brussel, 5 februari 1432)
  • Jodocus (Gent, 24 april 1432 - c. 1434). Jodocus of Josse van Bourgondië werd slechts twee jaar oud, en werd in de Sint-Jan de Doperkerk, de latere Sint-Baafskathedraal, te Gent gedoopt op 6 mei 1432. Diezelfde dag werd ook het Lam Gods van Jan Van Eyck en Hubert van Eyck onthuld.
  • Karel de Stoute (1433-1477).

Filips had ook dertig bekende maîtresses en achttien toegegeven bastaardkinderen, onder wie:

• Cornelis van Bourgondië (c. 1420 - 1452), ook bekend als Corneille of Cornelis van Beveren, gedood bij de Slag van Bazel (1452);
• Anton van Bourgondië (1421 - 5 mei 1504), of Antoine, graaf van La Roche, Sainte-Menehould, Guînes, heer van Crèvecoeur en Beveren;
• David van Bourgondië, (c. 1427 - 1496) die bisschop van Utrecht werd;
• Anna van Bourgondië (c. 1435 - 1508), gouvernante van Maria van Bourgondië, gehuwd met Adriaan van Borselen en later met Adolf van Kleef-Ravenstein;
• Rafaël van Bourgondië (c. 1437 - 1508), ook genoemd Raphaël de Marcatellis, abt van de Sint-Baafsabdij in Gent en van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg;
• Boudewijn van Bourgondië (c. 1446 - 1508), heer van Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont;
• Filips van Bourgondië (1464 - 1524), bisschop van Utrecht

Anton en Cornelis zouden zijn lievelingsbastaards geweest zijn; zij droegen (eerst Cornelis, dan Anton) de titel van groot-bastaard van Bourgondië (Grand bâtard de Bourgogne).

Buitenlandse politiek

Diplomatiek ging Filips de Goede veel voorzichtiger te werk dan zijn voorganger, Jan zonder Vrees, of zijn opvolger, Karel de Stoute. Hoewel hij handig gebruikmaakte van de tweestrijd tussen Engeland en Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog, nam hij zelden direct deel aan het conflict. In een campagne tegen Compiègne arresteerde hij Jeanne d'Arc, die hij uitleverde aan de Engelsen. Uiteindelijk dwong hij in 1435 de Franse koning tot verzoening in de Vrede van Atrecht. In 1436 besloot hij tot het beleg van Calais om deze stad op de Engelsen te veroveren, maar moest zijn pogingen staken.

Zijn verdere expansiepolitiek was vooral gebaseerd op erfenissen en het opkopen van titels. Een eenmalige ingreep in de Hoekse en Kabeljauwse twisten zorgde ervoor dat Filips bij de Zoen van Delft zowel Holland, Zeeland als Henegouwen kon overnemen van Jacoba van Beieren. Door familieleden aan te stellen tot bisschop in de bisdommen Kamerijk, Luik en Utrecht kreeg hij ook deels controle over deze bisdommen.

Rijkdom van het hof

Het Bourgondische Rijk omvatte de dichtstbevolkte en de rijkste gebieden van West-Europa. Niet toevallig liet Filips de Goede zich dan de "grand duc du ponant" (grote hertog van het westen) noemen, om hierbij zijn onafhankelijkheid de facto van Frankrijk te beklemtonen. Hoewel de burgers in de steden zich door hun economische macht steeds meer privileges begonnen toe te eigenen, profiteerde de aristocratie op extravagante wijze mee van de rijkdom van zijn hof, dat zich uitte in verbijsterend hoge uitgaven aan kleding en stoffen of kunstvoorwerpen. Naar het schijnt zou het hof van Filips de Goede in de periode 1444-1446 tot 2% van de inkomensbegroting (recette générale) hebben gespendeerd in de aankoop van goudbeklede stof en zijde. De Orde van het Gulden Vlies blonk uit in het houden van grootse festiviteiten, waarvan als de meest legendarische wel het Banket van de Fazant moet worden beschouwd, waarin Filips de Goede beloofde op kruistocht te trekken tegen de islamitische heerser van het Ottomaanse Rijk, als vergelding voor de Val van Constantinopel. Wellicht speelde ook het falen van een vorige expeditie onder leiding van zijn vader, Jan zonder Vrees een rol.

De hertog verplaatste zijn hof regelmatig en bouwde schitterende paleizen (het Paleis op de Coudenberg in Brussel, het Paleis van de hertogen in Dijon). Hij verbleef meer in zijn noordelijke gewesten dan in Bourgondië (Dijon). In de Nederlanden verbleef hij vooral in Brussel, Rijsel en in Brugge. Filips de Goede profileerde zich als mecenas voor de culturele revolutie die zich ontwikkelde in deze contreien. Hoewel Filips de Goede zelf eerder een voorstander was van wandtapijten, bereikte de schilderkunst onder Van Eyck en Rogier van der Weyden een hoogtepunt. De Bourgondische school ontstond uit een elite van musici (Gilles Binchois, Robert Morton en later Guillaume Dufay), die dienden in de hofkapel van de hertogen.

Dood en begraafplaats

Filips de Goede stierf in Brugge en liet de hele stad in rouw. Een rouwstoet en 20.000 toeschouwers zou hem begeleiden naar de Sint-Donaaskerk, waar hij ceremonieel en onder ongeziene pracht en praal werd begraven voor het altaar. In 1476 besliste Karel de Stoute om het stoffelijk overschot van zijn vader, naar diens uitdrukkelijke wens, over te brengen naar het Paleis van de hertogen van Bourgondië in Dijon. Enkel het hart en ingewanden, die reeds apart werden bewaard, zijn achtergebleven in Brugge, tot op het moment van de afbraak van de Sint-Donaaskathedraal in Brugge in 1799. In 2005 eindigde hij op nummer 56 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Titels

• 28 januari 1405 – januari 1431, 5 februari 1432 – april 1432 en augustus 1432 – november 1432 graaf von Charolais als Filips II
• 10 september 1419 – 15 juni 1467 hertog van Bourgondië als Filips II
• 10 september 1419 – 15 juni 1467 graaf van Artesië als Filips V
• 10 september 1419 – 15 juni 1467 paltsgraaf van Bourgondië als Filips V
• 10 september 1419 – 15 juni 1467 graaf van Vlaanderen als Filips III
• 10 september 1419 - 15 juni 1467 heer van Mechelen als Filips II
• 1 maart 1429 – 15 juni 1467 markgraaf van Namen als Filips IV
• 4 augustus 1430 – 15 juni 1467 hertog van Brabant en hertog van Neder-Lotharingen als Filips II
• 1433 – 15 juni 1467 hertog van Limburg als Filips II
• 1433 – 15 juni 1467 graaf van Henegouwen als Filips I
• 1433 – 15 juni 1467 graaf van Holland en Friesland als Filips I
• Bestand:Coatofarmszeeland.PNG 1433 – 15 juni 1467 graaf van Zeeland als Filips I
• 20 september 1435 – 15 juni 1467 graaf van Auxerre
• 20 september 1435 – 15 juni 1467 graaf van Mâcon
• 20 september 1435 – 15 juni 1467 graaf van Boulogne
• 20 september 1435 – 15 juni 1467 graaf van Ponthieu
• 20 september 1435 – 15 juni 1467 graaf van Vermandois
• 1443 – 15 juni 1467 hertog van Luxemburg als Filips I

Voorouders

De voorouders van Filips de Goede

Filips de Goede (1396-1467)	Vader: Jan I van Bourgondië (1371-1419)	Grootvader: Filips de Stoute (1342-1404)	Overgrootvader: Jan II van Frankrijk (1319-1364)
			Overgrootmoeder: Bonne van Luxemburg (1315-1349)
		Grootmoeder: Margaretha van Male (1350-1405)	Overgrootvader: Lodewijk II van Male (1330-1384)
			Overgrootmoeder: Margaretha van Brabant (1323-1368)
	Moeder: Margaretha van Beieren (1353-1423)	Grootvader: Albrecht van Beieren (1336-1404)	Overgrootvader: Keizer Lodewijk de Beier (1282-1347)
			Overgrootmoeder: Margaretha II van Henegouwen (1311-1356)
		Grootmoeder: Margaretha van Brieg (1342-1386)	Overgrootvader: Lodewijk I van Brieg (1312-1398)
			Overgrootmoeder: Agnes van Glogau

Externe link

• (en) Medieval Lands: Genealogie

Literatuur

• Olivier DE LA MARCHE, Mémoires, Parijs, 1883-1888.
• Johan HUIZINGA, Herfsttij der Middeleeuwen, Haarlem, 1919
• Paul BONENFANT, Philippe le Bon, Brussel, 1955.
• Richard VAUGHAN, Philip the Good, Londen en New York, 1970, nieuwe editie 2002.
• Paul BONENFANT, Philippe le Bon: Sa politique, son action, présenté par A.-M. Bonenfant, Brussel, 1996.
• Edward DE MAESSCHALK, De Bourgondische vorsten (1315-1530), Leuven, Davidsfonds, 2008

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Philip III Duke of Burgundy op Wikimedia Commons.