Excellentie

Excellentie is een aanspreektitel die sinds de 16e eeuw gebruikt wordt en letterlijk "uwe voortreffelijkheid" betekent. In deze tijd ontstond een groot aantal formele aanspreektitels zoals "Weledele Heer", "Seer Fijnsinnige Heer" en ook "Excellentie". De titel werd in eerste instantie door vorsten zoals de stadhouders, die (nog) niet voor het hoger geschatte "Hoogheid" in aanmerking kwamen, gebruikt. Ook graven, ambassadeurs en later de ministers werden in de loop der jaren excellenties.

Tot in de jaren '70 werden ambassadeurs, (oud-)ministers, Ministers van Staat, staatssecretarissen, Grootofficieren van het Koninklijk Huis, luitenants-generaal, viceadmiraals en bisschoppen nog met "Excellentie" aangesproken waarbij puristen aan mannelijke ministers vroegen of "de excellentie haar mening had herzien" omdat excellentie als woord vrouwelijk is.

In het laatste kwart van de 20e eeuw werd het "Excellentie" in Nederland vooral beperkt tot de aanhef of adressering van brieven. In april 2005 deed staatssecretaris van Defensie Cees van der Knaap een poging de term als aanspreektitel voor bewindslieden in ere te herstellen. Zijn oproep vond geen weerklank. De term leeft in Nederland nog voort in de hiërarchisch ingestelde krijgsmacht.

In Engeland is de titel een voorrecht van ambassadeurs. De ministers zijn geen excellenties. In Amerika wordt de titel weinig gebruikt; de Amerikaanse president is formeel "The Right Honorable".

Hogere graden in een aantal ridderlijke orden en internationale ridderorden zoals de Orde van Malta brengen de titel van excellentie mee.

Zie ook

• Edelheid (voortreffelijkheid, doorverwijzing).