Emancipatie

Emancipatie is het streven naar gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid, eerlijkere maatschappelijke verhoudingen. Ook wordt wel bedoeld de formele toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de wet. De term wordt dikwijls gebruikt als specifiek vrouwenemancipatie wordt bedoeld, maar geldt bijvoorbeeld ook voor de emancipatie van Afro-Amerikanen, waarvoor voorvechters als Martin Luther King hebben gestreden, en voor de strijd voor gelijkberechtiging van de katholieken in Nederland, inclusief de restauratie van de bisdommen en het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie.

In de geschiedschrijving - en dan in het bijzonder de geschiedschrijving van de koloniën - wordt met het woord 'emancipatie' vaak bedoeld de slavenemancipatie: de afschaffing van de slavernij, die wat betreft Suriname en de Nederlandse Antillen plaats vond op 1 juli 1863. In hoeverre op dat moment de 649 gouvernementsslaven en 32.972 particuliere slaven in Suriname, en de 11.654 slaven op de Nederlandse Antillen werkelijk de vrijheid kregen en wettelijk gelijkberechtigd werden aan andere burgers is een grote vraag: om een directe leegloop van de plantages te voorkomen, werden de plantageslaven onder 'Staatstoezicht' gesteld. Zij kregen formeel wel de status van (betaalde) arbeidskracht, maar waren nog tien jaar verplicht op de plantages te blijven werken. Met de invoer van Brits-Indische contractarbeiders vanaf 1873 kwam aan die situatie een einde.

Gedurende een groot deel van de 20e eeuw speelde het verkrijgen van gelijke rechten voor de vrouw ten opzichte van de man (de vrouwenemancipatie) een grote rol in de maatschappij. Het feminisme is een maatschappelijke en politieke stroming die de emancipatie van vrouwen nastreeft. Ook de emancipatie van homoseksuelen kreeg voor een groot deel haar beslag in de 20e eeuw.