Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Elektrische museum tramlijn Amsterdam

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Electrische Museumtramlijn Amsterdam
Haarlemmermeerstation aan de Amstelveenseweg
Haarlemmermeerstation aan de Amstelveenseweg
Haarlemmermeerstation aan de Amstelveenseweg
Lijnnummer:30
Totale lengte:7,2 km
Spoorwijdte:normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door:HESM
Geopend:1 mei 1915 als spoorlijn Aalsmeer - Amsterdam Willemspark
Heropend:20 september 1975
Huidige status:in gebruik als toeristische tramlijn
Type spoorweg:lokaalspoorweg
Type trein:museumtram
Geëlektrificeerd:1975, bovenleiding 600 volt
Aantal sporen:1
Beveiliging:blokbeveiliging
Treindienst door:Electrische Museumtramlijn Amsterdam (EMA)
Haarlemmermeerstation – Amstelveen – Bovenkerk
Sjabloon:SP3-2afb
dSHI2lxdSHI2g+lrdSHI2gr keerlus sinds 1987
dKBSTadHSTdKBSTe 13,5 Remise Karperweg
vÜSTrd
dSTRrdSTRd aansluiting Remise Havenstraat (GVB)
HST 13,1 Jan Wilsbrug
HST 12,8 IJsbaanpad
SKRZ-Au 12,44 A10 binnenring
mKRZu 12,4 metrolijnen  50  &  51 

Sjabloon:SP3-2afb

exSKRZ-AuSKRZ-AuBestand:BSicon .svg 12,33 A10 buitenring

Sjabloon:SP3-2afb

exSTRc1eABZg+4Bestand:BSicon .svg aftakking voor werktreinen Schiphollijn opgebroken
HST 11,5 Koenenkade
HST AUSW 11,25 Van Nijenrodeweg
HST AUSW 10,5 Kalfjeslaan
HST 9,8 Amsterdamseweg
HST 9,2 Karselaan
HST 8,94 Molenweg
v-SHI2grd
vSTR-HSTd 8,5 Parklaan sinds 2021
v-SHI2g+rd
exSKRZ-Ao 8,4 A9 onderbroken wegens werkzaamheden (2021-2026)
PSL 8,3 wisselplaats
BHF 8,1 Station Amstelveen
HST 7,9 Handweg
BHF 7,0 Noorddammerlaan voorheen Station Bovenkerk
HSTSPLa 6,8 Bovenkerk voorheen Wachtpost 32

Sjabloon:SP-2afb

exvSTRr-STR lijn naar Aalsmeer opgebroken
exv-STR lijn naar Uithoorn opgebroken
(•) de lijn is tot voorjaar 1981 in gebruik gebleven voor werktreinen en overbrengingsritten van treinstellen Plan V naar de Schiphollijn.

Station Amstelveen. Station Bovenkerk.

Bestand:Spoorlijn aalsmeer amsterdam.png
Route van de museumtramlijn langs het Amsterdamse Bos tussen Haarlemmermeerstation – Station Amstelveen en Bovenkerk, als onderdeel van de spoorlijn naar Aalsmeer (linksonder).

Tramlijn 30 is een museumtramlijn in Amsterdam op de route: Haarlemmermeerstation – Jollenpad – Kalfjeslaan – Station Amstelveen – Station Bovenkerk.

De Electrische Museumtramlijn Amsterdam (EMA) is een lokaalspoorweg, die wordt bereden met historische elektrische trams tussen het Haarlemmermeerstation, Amstelveen en Bovenkerk en valt onder het besluit bijzondere spoorwegen. Dit is het laatst overgebleven deel van de vroegere Haarlemmermeerspoorlijnen. Het Haarlemmermeerstation is rijksmonument. Vanaf 26 mei 2020 staat de lokaalspoorlijn op de gemeentelijke monumentenlijst van Amstelveen, het Station Amstelveen en de woningen langs de lijn waren al eerder op de Amstelveense monumentenlijst geplaatst.[1]

Historie

Na opheffing van het goederenvervoer op het laatste functionerende deel van de Haarlemmermeerspoorlijnen, tussen Uithoorn en het Haarlemmermeerstation, in 1972, ontstond bij een aantal trambelangstellenden het idee om deze lijn te verbouwen tot een elektrische museumtramlijn.[2] In 1975 verleende het Amsterdamse vervoerbedrijf GVB hulp. Het begin van de Museumtramlijn werd geopend op 20 september 1975.

Er was in Nederland behoefte aan een dergelijke museumtramlijn. Hoewel de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik al bestond, was het op deze lijn niet mogelijk om met elektrische trams te rijden. Divers trammaterieel, opgeslagen in Hoorn, kon daardoor niet worden ingezet. Met een aparte tramlijn in Amsterdam was het ook niet nodig om een deel van de lijn van Hoorn naar Medemblik van bovenleiding te voorzien, waar aanvankelijk plannen voor bestonden. Op een terrein bij het Haarlemmermeerstation was een bedrijfsloods die als remise gebruikt kon worden. In februari 1974 werden de nog in Hoorn verblijvende Amsterdamse motorwagen en elf bijwagens overgebracht naar Amsterdam.

Met het oog op de viering van het 75-jarig bestaan van de Amsterdamse Gemeentetram en het 700-jarig bestaan van de stad Amsterdam verleende het GVB hulp en werd door de gemeente subsidie ter beschikking gesteld. De bovenleiding werd door het GVB aangelegd en betaald.

Trams op een lokaalspoorweg

De lijn is een lokaalspoorweg. Dit is vooral te zien aan de tekens en signalering langs de lijn. De lijn is, zoals gebruikelijk bij spoorlijnen, opgedeeld in blokken en verantwoordelijkheidsgebieden. De beveiliging op de lijn gebeurt via een mobiele telefoonverbinding, waarbij iedere tram van de tramdienstleiding toestemming krijgt om een stuk lijn te berijden. Voor de tramdienstleider werd vanaf 1984 gebruikgemaakt van de 'Duiventil' achter het Haarlemmermeerstation, die van 1955 tot 1983 bij het Centraal Station stond.

Voor de dienst op de museumtramlijn worden oude elektrische trams ingezet uit Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Zeist, Groningen, Wenen en Praag, waarvan de bouwjaren liggen tussen circa 1904 en 1960.

De museumtramdienst wordt geheel onderhouden door vrijwilligers van de vereniging Rijdend Electrisch Tram Museum (RETM). Behalve het exploiteren van de tramlijn wordt ook het onderhoud van spoorlijn en tram in eigen beheer gedaan. Sinds 2008 was er een eigen inspectieput in de werkplaats, waardoor ook wagenkeuringen in eigen beheer gedaan kunnen worden. Voorheen gebeurde dit in de Remise Havenstraat van het GVB Amsterdam.

De tramdienst wordt uitgevoerd tussen begin april en eind oktober op zondagen (en op tweede Paasdag en tweede Pinksterdag) van 11 tot 17 uur, waarbij er iedere 20 of 30 minuten wordt gereden. Buiten de normale dienst werden nog diverse themaritten gereden zoals Sinterklaas-, Kerst- en Oliebollenritten en 'Museumtram by Night'. Ook is het mogelijk om de trams te huren en om in de tram te trouwen, in Amsterdam of in Amstelveen.

De lijn met uitbreidingen en inkrimpingen

De museumtramlijn werd geopend op 20 september 1975. In eerste instantie werd op een 1.200 meter lang deel van de lijn gereden tot aan de Ringweg Zuid (A10). In de volgende jaren werd de tramdienst geleidelijk verlengd, nadat de spoorlijn geschikt was gemaakt voor het rijden met elektrische trams. Hiertoe werd de lijn van bovenleiding voorzien en werden wisselplaatsen en halteperrons aangelegd. De stroomvoorziening liep via de Remise Havenstraat (en vanaf 1983 ook via het onderstation Kalfjeslaan).

Op 24 mei 1979 werd het Jollenpad bereikt, vanaf 28 mei 1981 ging de tram doorrijden naar de Kalfjeslaan, waarmee ook op enkele haltes bij het Amsterdamse Bos werd gestopt. Op 3 april 1983 kwam de verlenging naar het station Amstelveen in gebruik. De museumtramlijn bereikte hiermee een lengte van 5,7 kilometer. Voortaan werd een twintigminutendienst gereden met vijf trams(tellen). Op 5 april 1987 kwam de keerlus bij het Haarlemmermeerstation in gebruik. De laatste verlenging betrof die naar station Bovenkerk op 25 april 1997, waarmee de totale lengte op 7,2 kilometer kwam. Bij het eindpunt in Bovenkerk is een keerdriehoek aangelegd die het rijden met eenrichtingstrams mogelijk maakt.[3]

In 2017 eindigde het rijseizoen wegens werkzaamheden aan het Piet Kranenbergpad bij de viaducten van de Ringweg Zuid zes weken eerder, op 10 september. Daarvoor in de plaats werden vanaf 17 september tot eind oktober op zondagen met twee trams acht ritten per dag gemaakt tussen het Haarlemmermeerstation en Artis. In het rijseizoen 2018 werd van april tot september gependeld tussen Haarlemmermeerstation en IJsbaanpad en werd er (weer) naar Artis gereden.[4] Vanaf oktober 2018 werd er (na ruim een jaar) weer naar Amstelveen gereden. Dit jaar was het rijseizoen verlengd tot eind november. In 2020 startte het rijseizoen ruim drie maanden later dan gebruikelijk, na de vertraagde vernieuwing van het spoor ten noorden van de Kalfjeslaan, reed de tram weer op zondagen vanaf 19 juli, één keer per uur, alleen tot aan de Molenweg in Amstelveen. Vanaf 23 augustus werd er weer met een halfuurdienst doorgereden naar Bovenkerk. Op 14 oktober 2020 werd het rijseizoen voortijdig beëindigd wegens de coronacrisis.

In februari 2021 werd de museumtramlijn ten noorden van Station Amstelveen ter hoogte van de autosnelweg A9 onderbroken. Het viaduct van de museumtramlijn over de A9 moest verdwijnen voor de verbreding van de weg, die ter plaatse van het dorp Amstelveen in een tunnel komt te liggen. Na voltooiing hiervan krijgt de museumtramlijn hierover een nieuw tracé. In maart-april 2021 werd er een stukje dubbelspoor aangelegd ten noorden van de bouwput en dit dubbelspoor dienst als nieuwe wisselplaats en het eindpunt van de tramdienst gedurende de bouwwerkzaamheden. Station Amstelveen en Bovenkerk worden hierdoor voor een periode van circa vijf jaar niet bereikt. Vanaf de start van het rijseizoen 2021 op 13 juni 2021 werd een halfuurdienst gereden tot aan de Molenweg in Amstelveen; vanaf 4 juli 2021 wordt doorgereden naar de nieuwe wisselplaats Parklaan nabij de autosnelweg A9.

Vanwege sloop- en bouwwerkzaamheden op het Havenstraatterrein bij het Haarlemmermeerstation vertrok de laatste tram met passagiers vanaf het Haarlemmermeerstation op zondag 29 oktober 2023, de laatste dag van het rijseizoen. Het vertrekpunt van de museumtramlijn wordt de komende jaren verplaatst naar het Jollenpad, waar een tijdelijke loods voor stalling van de trams komt.

Bezienswaardigheden langs de lijn

Naast de stationsgebouwen (Haarlemmermeerstation en Station Amstelveen) staan er nog een aantal wachterswoningen: aan de Kalfjeslaan, Karselaan, Handweg, Noorddammerlaan (Bovenkerk) en bij de keerdriehoek in Bovenkerk.

Overgeplaatst uit Amsterdam

Voorts zijn er nog enkele objecten die voorheen elders in Amsterdam stonden, zoals de 'Duiventil' achter het Haarlemmermeerstation, die van 1955 tot 1983 tegenover het Amsterdamse Centraal Station stond en de 'Duiventil' bij de Van Nijenrodeweg, die vanaf de jaren vijftig tot de jaren tachtig op de brug van het Muntplein stond. Dit bouwwerk, in gebruik geweest bij de Amsterdamse verkeerspolitie, is een ontwerp van de bekende Amsterdamse School-architect Piet Kramer, waarvan ook een groot aantal bruggen in het Amsterdamse Bos is te vinden.

Sinds 2014 staat het originele beeld van de Amsterdamse Stedemaagd uit 1883 naast de halte Koenenkade van de museumtramlijn. Dit stond tot 2010 bij de ingang van het Vondelpark aan de Stadhouderskade, maar was sterk aan verval onderhevig en werd vervangen door een replica. Het oude beeld is na een grondige opknapbeurt op 18 juni 2014 op een sokkel geplaatst aan de Koenenkade, bij een ingang van het Amsterdamse Bos, vlak bij de grens met de gemeente Amstelveen.

Woningbouwplannen Havenstraatterrein

Na jarenlang plannen maken besloot de gemeente Amsterdam in maart 2018 tot grootschalige woningbouw op het terrein achter het Haarlemmermeerstation, het 'Havenstraatterrein', daar waar sinds 1975 de Electrische Museumtramlijn Amsterdam is gevestigd.[5][6][7] In het nieuwe, op 14 maart 2018 vastgestelde, bestemmingsplan was geen plaats ingeruimd voor een remise, en ook niet voor het stuk spoor langs de Havenstraat naar het huidige eindpunt bij het Haarlemmermeerstation. Vooral door dat laatste dreigde de exploitatie van de Electrische Museumtramlijn naar eigen zeggen onmogelijk te worden.[8][8][9][10][11]

In het nieuwe bestemmingsplan werd wel een wijzigingsbevoegdheid opgenomen, wat betekende dat de gemeente gedurende een beperkte tijd alsnog delen van de woningbouwlocatie kon bestemmen voor de spoorlijn en/of een stallingsgebouw. Daarvoor moest wel een solide financieel plan worden overgelegd.[12] Een petitie voor behoud van de lijn en de trams had half juni al meer dan 15.000 steunbetuigingen opgeleverd.[13][14][15][16][17][18][19]

Op 27 maart 2019 heeft de Raad van State het bestemmingsplan voor de nieuw te bouwen woonwijk met 500 woningen op het Havenstraatterrein vernietigd. De gemeente had onvoldoende rekening gehouden met de belangen van de museumtramlijn.[20][21][22]

Op 3 december 2021 werd, na tien jaar plannen maken, een overeenkomst gesloten tussen de Museumtramlijn en de gemeente Amsterdam over de bouw van een nieuwe tramloods en een nieuw tramtracé met keerlus op het Havenstraatterrein. Volgens de plannen zou het project uitgevoerd worden tussen 2023 en 2026.[23][24][25]

De laatste tram met passagiers vertrok vanaf het Haarlemmermeerstation op zondag 29 oktober 2023, de laatste dag van het rijseizoen. Het vertrekpunt van de museumtramlijn wordt de komende jaren verplaatst naar het Jollenpad.

In maart 2024 werd het 'Havenstraatterrein' met hekken afgesloten als bouwterrein. De tramloods bij de Karperweg kreeg nog enkele maanden respijt, totdat de vervangende tijdelijke tramloods bij het Jollenpad was gebouwd.

Begin juli 2024 kon de loods bij het Jollenpad in gebruik worden genomen, er is hier plaats voor negen trams. Op 7 juli kon ook het rijseizoen van start gaan op de aan beide einden geamputeerde tramlijn: Jollenpad – Amsterdamseweg. Er werd aanvankelijk met één tram gependeld in aansluiting op een pendelbus van de BRAM van/naar het Haarlemmermeerstation. Omdat de stroomvoorziening via het GVB is onderbroken, is er bij het Jollenpad een aggregaat geplaatst dat de spanning op de bovenleiding levert. Vanaf 21 juli kon er weer een halfuurdienst gereden worden van het Jollenpad tot aan de wisselplaats Parklaan in Amstelveen.

Vervolgens start de sloop van de loodsen en de infrastructuur, waarna het terrein bouwrijp kan worden gemaakt. Na ruim vijftig jaar is hiermee een einde gekomen aan de remise Karperweg, de uitvalsbasis van de Museumtramlijn. De nog resterende trams zijn overgebracht naar de loods aan het Jollenpad, de remise Lekstraat en de stalling in Aalsmeer. In de tweede helft van 2024 wordt alles op het Havenstraatterrein gesloopt, waarna er in het kader van een nieuwe woonwijk over enkele jaren een nieuwe tramloods wordt gebouwd.

Literatuur

  • TRAM; resp. OV-Toen; uitgave RETM, sinds 1981

Zie ook

Externe links

Afbeeldingen van trams op de Museumtramlijn

Enkele beelden uit de begintijd (1 juni 1976)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Museumspoorlijn definitief monument(Dode link), www.amstelveen.nl; 26 mei 2020
  2. º Op de Rails 1980 nr. 5 (Mei). Gearchiveerd op 14 september 2017.
  3. º Op de Rails 1990 nr. 10 (Oktober). Gearchiveerd op 23 juni 2018.
  4. º Piet Kranenbergpad: een nieuw en verbreed fiets- en voetpad(Dode link), www.amsterdam.nl
  5. º Bestemmingsplan Havenstraatterrein, www.amsterdam.nl
  6. º Geschiedenis van het plangebied Havenstraatterrein, www.amsterdam.nl
  7. º Cultuurhistorische verkenning Havenstraatterrein, www.amsterdam.nl
  8. ↑ 8,0 8,1 Actieritjes voor behoud van Museumtramlijn, Het Parool, 21 maart 2018. Gearchiveerd op 27 maart 2019.
  9. º De 'oude beestjes' moeten wijken, www.nrc.nl; 20 april 2018. Gearchiveerd op 29 januari 2023.
  10. º Einde dreigt voor historische trams: 'Als de bulldozers komen ga ik ervoor liggen', www.at5.nl; 30 april 2018. Gearchiveerd op 7 oktober 2022.
  11. º Historische Amsterdamse trams moeten wijken voor woningbouw, www.eenvandaag.avrotros.nl; 7 mei 2018. Gearchiveerd op 10 december 2022.
  12. º Historische tramspoorlijn, Gemeente Amsterdam, 2018
  13. º Ruim 12.000 steunbetuigingen voor behoud Museumtramlijn, www.at5.nl; 12 mei 2018
  14. º Behoud de Electrische Museumtramlijn in Amsterdam, www.petities.nl. Gearchiveerd op 24 juni 2023.
  15. º ChristenUnie in de bres voor de Museumtramlijn, www.parool.nl; 17 mei 2018. Gearchiveerd op 23 juni 2018.
  16. º Minister hoopt op nieuwe plek museumtramlijn, www.parool.nl; 21 juni 2018. Gearchiveerd op 10 juli 2018.
  17. º 'Museumtramlijn als Amstelveens cultureel erfgoed', www.rtva.nl; 19 juni 2018. Gearchiveerd op 29 juli 2021.
  18. º Amsterdamse erfgoedorganisaties vragen aandacht voor behoud museumtrams en ander mobiel erfgoed, www.heemschut.nl; 10 augustus 2018. Gearchiveerd op 26 augustus 2018.
  19. º Thuisbasis Museumtramlijn mogelijk naar Amstelveen, www.amstelveenz.nl; 14 oktober 2018. Gearchiveerd op 15 oktober 2018.
  20. º Raad van State zet streep door nieuwbouw op Havenstraatterrein, www.at5.nl; 27 maart 2019. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
  21. º Amsterdam mag niet bouwen op locatie museumtrams, www.nrc.nl; 27 maart 2019. Gearchiveerd op 22 mei 2022.
  22. º Raad van State: museumtram gaat voor woonwijk Havenstraat, www.parool.nl; 27 maart 2019. Gearchiveerd op 4 april 2019.
  23. º Terrein Museumtram moet inkrimpen voor huizen: ‘We vechten voor ons levenswerk’, www.parool.nl; 5 oktober 2021. Gearchiveerd op 11 februari 2023.
  24. º Overeenkomst met tramorganisaties getekend, www.amsterdam.nl; 3 december 2021
  25. º Gemeente Amsterdam tekent overeenkomst met museumtram over toekomst, OVnieuws.info; 4 december 2021. Gearchiveerd op 20 mei 2022.
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Elektrische museum tramlijn Amsterdam op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Amsterdamse tramlijnenGemeente Amsterdam

Huidige tramlijnen: 1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 7 · 9 · 10 · 12 · 13 · 14 · 16 · 17 · 24 · 25 · 26

Huidige sneltramlijn: 51

Voormalige tramlijnen: 6 · 8 · 11 · 15 · 18 · 19 · 20 · 21 · 22 · 23 · 27 · S

Voormalige interlokale tramlijnen: Gooische Tram · Haarlemse Tram · Waterlandse Tram

Museumtramlijn: Electrische Museumtramlijn Amsterdam

rel=nofollow
Spoorweg- en trammusea in Nederland
Huidig normaalspoor met infra:MBS (Haaksbergen) · SGB (Goes) · SHM (Hoorn) · STAR (Stadskanaal) · VSM (Apeldoorn) · ZLSM (Simpelveld)
Huidig normaalspoor zonder infra:CSIJ (IJmuiden) · GOLS (Winterswijk) · HSA (Winterswijk) · Mat 54 (Gouda) · NSM (Utrecht) · SHD (Amersfoort) · SMMR (Beverwijk) · SSN (Rotterdam) · Stichting DE-III (Amersfoort) · STIBANS (Blerick) · Stichting KLOK · Werkgroep 1501 · TEE Nederland (Amsterdam)
Smalspoor:Amsteltrein (Amsterdam) · DSM (Harskamp) · EDS (Barger Compascuum) · ESM (Kaatsheuvel) · GSS (Heteren) · ISM (Erica) · SRL (Rijssen) · SVM (Katwijk)
Trams:EMA (Amsterdam) · NOM (Arnhem) · NZH (Haarlem) · RoMeO (Rotterdam) · RTM (Ouddorp) · HOVM (Den Haag) · TS (Scheveningen)
Museum zonder infra:NNTM (Zuidbroek)
Voormalige museumspoorwegen:FStM (Sneek) · NNM Assen-Rolde · HIJSM (Velsen) · SSTT (Tilburg) · Trammuseum Weert
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Elektrische_museum_tramlijn_Amsterdam&oldid=369599"