Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Egyptisch
Egyptisch is de taal die tussen 2700 voor Christus en 1000 na Christus in het Oude Egypte werd gesproken. De taal behoort tot de Hamito-Semitische, ofwel Afro-Aziatische talenfamilie. Het Egyptisch is na het Soemerisch de oudst bekende, geschreven taal. In het westen van Egypte werd het Akkadisch tot ongeveer de 1e eeuw n.Chr. als diplomatieke taal gebruikt.
Taalfamilie
Taalstadia
Het Egyptisch is in te delen in 5 talenstadia.
Oud-Egyptisch
Het Oud-Egyptisch is de taal die in het Oude Rijk, van 2700-2200 v.Chr., gesproken werd. Deze taal is de oudste geschreven taal binnen het Egyptisch. De piramideteksten vormen het belangrijkste corpus van het Oud-Egyptisch, evenals een aantal biografieën. De oudste vorm van dit schrift was ideografisch. Daarna werd het syllabisch, vervolgens werd het consonantisch. Klinkers werden niet geschreven, en daardoor is de uitspraak van Oud-Egyptische woorden niet bekend. Het Oud-Egyptisch wordt onderverdeeld in twee subtaalfasen:
- Archaïsch Egyptisch (tot 2600 v.Chr.)
- Oud-Egyptisch sensu stricto (2600-2000 v.Chr.)
Het Oud-Egyptisch heeft de grootste neiging naar de Hamitische talen.
Middel-Egyptisch
Het Middel-Egyptisch wordt gezien als de klassieke fase van het Egyptisch. De teksten in deze taal, gesproken tussen 2200 en 1800 v.Chr., zijn zeer talrijk. De taal werd gebruikt voor vele religieuze teksten, sarcofaagteksten en literatuur. Het grootste verschil tussen het Oud- en het Middel-Egyptisch zit in het taalgebruik. Na 1800 v.Chr. leefde het Middel-Egyptisch tot aan het Romeinse Rijk door als 'traditioneel Egyptisch'.
Nieuw-Egyptisch
Tot aan de regering van Achnaton bleef het Middel-Egyptisch de schrijftaal, terwijl de gesproken taal zich steeds verder ontwikkelde. Onder Achnaton werden de nieuwe inscripties in het Nieuw-Egyptisch, de taal die vooral bekendstond als gesproken taal, geschreven, en verwierf het Nieuw-Egyptisch de kennis van grote schrijvers, waardoor belangrijke literaire werken in deze taal werden geschreven. Het Nieuw-Egyptisch werd gebruikt tussen 1580 en 700 v.Chr.
Demotisch
 Zie Demotisch voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Vanaf 800 v.Chr. ontstond er opnieuw een kloof tussen de geschreven en de gesproken taal. In de 26e Dynastie ontstond er daaruit een nieuwe taal: het Demotisch, letterlijk ‘volkstaal’. Deze term is bedacht door Herodotos, die hiermee ‘een Egyptische taal’ wilde benadrukken, in plaats van de taal van de Griekse bezetter. Ook in het Demotisch zijn erg veel literaire teksten bekend, waaronder de Leer van Anchsheshonq en de Sagen van Petubastis.
Koptisch
| Zie Koptisch (taal) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het Koptisch is de laatste fase uit de Egyptische taal. Het Koptisch werd ten minste tot in de zeventiende eeuw als spreektaal gebruikt. Tegenwoordig wordt Koptisch enkel nog gebruikt in de liturgie van de Koptische Kerk.
Schrift
Alle Egyptische taalfasen, behalve het Koptisch, worden op monumenten opgetekend in hiërogliefen, en op papyrus in hiëratisch, een cursieve vorm van hiërogliefen. Het hiërogliefenschrift ontstond rond 3000 v.Chr., hoewel de eerste substantiële teksten pas van rond 2500 v.Chr. dateren. Klinkers werden niet geschreven; halfmedeklinkers, zoals de w en de y, wel. Egyptische hiërogliefen kunnen worden onderverdeeld in twee soorten, namelijk logogrammen en fonogrammen. Logogrammen hebben als schriftteken in hun uiterlijke vorm een relatie met het begrip waarnaar zij verwijzen, terwijl fonogrammen louter gebruikt worden om een klankwaarde aan te duiden.
Structuur
In de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw rekende men Egyptisch tot de Hamitische talen[1], die verwant zijn aan de Semitische talen. Net als de laatste groep kent het Egyptisch zogenaamde wortelconsonanten, waaruit woorden worden opgebouwd door toevoeging van verschillende klinkers en achtervoegsel. Het aantal mogelijkheden in het Egyptisch lijkt echter geringer dan in het Hebreeuws of het Arabisch.
Verdere overeenkomsten zijn het voorkomen van twee geslachten, waarbij de vrouwelijke woorden -t als achtervoegsel hebben, drie grammaticale getallen (enkelvoud, meervoud en dualis) en de status constructus. Of het Egyptisch eveneens drie naamvallen had is onduidelijk.
Uitspraak
Over de uitspraak van het Egyptisch wordt alom gespeculeerd, maar duidelijkheid daarover zal er nooit komen, omdat er in het Egyptisch geen klinkers werden geschreven. Daardoor is het zeer goed mogelijk dat Nefertiti bijvoorbeeld eigenlijk Nafertoto heeft geheten, of Ramses II vroeger Remsas II werd genoemd. Desondanks proberen wetenschappers duidelijkheid te scheppen, door het Koptisch, de enige Egyptische taal waarvan de uitspraak wel bekend is, te onderzoeken.
Verwante onderwerpen
Vanwege een groot verwantschap met een aantal andere onderwerpen op Wikipedia, hier een lijstje met andere onderwerpen over de Egyptische talen.
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Egyptologie |
|---|
|
Architectuur · Egyptische taal · Egyptologie · Farao · Geografie · Geschiedenis · Hiërogliefen · Kunsten · Mythologie · Personen · Wetenschap |