Duitse expeditie naar Tibet onder leiding van Ernst Schäfer

Op initiatief van Heinrich Himmler en de SS-organisatie Ahnenerbe werd in 1938–1939 onder leiding van de zoöloog Ernst Schӓfer een Duitse expeditie ondernomen naar het toen nog grotendeels onbekende oosten van Tibet. De onderneming had verschillende doelen, zoals het zoeken naar kouderesistente graansoorten en naar een robuust paardenras voor de Duitse oorlogseconomie, en te speuren naar aanwijzingen voor de theorie dat er zich in afgelegen streken in de Himalaya nog resten van de oer-arische bevolking zouden bevinden. Hoewel Himmler en Ahnenerbe geïnteresseerd waren in occultistische theorieën in verband met Tibet, beklemtoonde expeditieleider Schäfer dat hij onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek wilde doen.

Expeditieleden

De zoöloog Ernst Schäfer had de leiding over de expeditie. De andere expeditieleden waren Edmund Geer, de manager van de expeditie, de antropoloog Bruno Beger, de geofysicus Karl Wienert, de botanicus en entomoloog Ernst Krause, die ook de cameraopnamen maakte van de expeditie.

Ernst Schäfer had bij het vertrek de rang van Obersturmführer (luitenant). Krause en Wienert waren op dat moment nog geen leden van de SS.

Reisverloop

De expeditie vertrok op 19 april 1938 vanuit Genua. Op 13 mei 1938 kwamen de expeditieleden aan te Calcutta. Schäfer ontving een telegram van de consul-generaal te Calcutta, met de mededeling dat de Tibetaanse regering de expeditie geen toelating gaf om Tibet binnen te reizen.

Na door Brits Indië en vervolgens door Sikkim te zijn gereisd, bereikte de expeditie in oktober 1938 de Indisch-Tibetaanse grens. In Tibet bouwden zij vriendelijke betrekkingen op met de plaatselijke Tibetaanse autoriteiten, die hun aanvraag om verder te mogen reizen doorstuurden aan de regering. Na enkele weken kregen zij de toelating om naar Lhasa te reizen en er twee weken te verblijven. Op 19 januari 1939 bereikten zij de „verboden stad”, Lhasa. Door verdere onderhandelingen mochten ze uiteindelijk tot maart in Lhasa blijven, waar zij de eerste diplomatieke betrekkingen knoopten tussen het Duitse Rijk en Tibet.

Uit het filmmateriaal dat tijdens de reis werd opgenomen, ontstond later de film Geheimnis Tibet, die vanaf 1943 werd vertoond. De documentairefilm werd door het Duitse ministerie voor propaganda gebruikt als een paradevoorbeeld van nationaalsocialistisch wetenschappelijk werk.

In 1950 beschreef Ernst Schäfer zijn reiservaringen in de film Fest der weißen Schleier: Eine Forscherfahrt durch Tibet nach Lhasa, der heiligen Stadt des Gottkönigtums.

Wetenschappelijke activiteiten

De expeditieleden verzamelden een grote hoeveelheid planten, vooral honderden varianten van tarwe, gerst en haver, en dieren, waaronder levende dieren. De plantenzaden werden bewaard in het SS-Instituut voor plantengenetica te Lanach, bij Graz in Oostenrijk. Men hoopte dat deze zaden, evenals een andere zadencollectie die afkomstig was van het Oostfront, van pas zou komen bij het selecteren van kouderesistente variëteiten.

Wienert deed geomagnetische metingen. Krause bestudeerde Tibetaanse wespen en Beger deed antropometrische opmetingen aan de hoofden en gezichten van de Tibetanen, op zoek naar aanwijzingen voor de theoriën over de oorsprong van het zogenaamde arische ras. Schӓfer bestudeerde culturele gebruiken zoals de lamaïstische feesten of de Tibetaanse luchtbegrafenis, maar ook de Tibetaanse houding ten opzichte van seksualiteit, waaronder verkrachting, homoseksualiteit, menstruatie en masturbatie.

Occulte achtergronden

Latere schrijvers gingen steeds meer samenhang veronderstellen tussen het nazisme en zogenaamde Geheime Meesters in Tibet. Dat occulte interesses van de nazi’s in mythische plaatsen als Atlantis, Shamballa, Agartha of Agarthi, het hoofdmotief vormden voor de expeditie naar Tibet, lijkt niet gefundeerd.^[1]

Heinrich Himmler had een grote belangstelling voor de oriënt en voor occulte theorieën, zoals de holle-aardetheorie. Maar wegens Himmlers aandringen op occult onderzoek, distantieerde Ernst Schäfer zich van de organisatie Ahnenerbe en beklemtoonde hij dat hij onafhankelijk onderzoek wou verrichten.^[2] Hij moest daarom op zoek naar andere sponsors voor de expeditie. Deze vond hij onder andere in de Werberat der Deutschen Wirtschaft, Illustrierter en de uitgeverij van Völkischer Beobachter.

Nanga Parbat-expeditie

De expeditie Schäfer (mei 1938 – augustus 1939) wordt vaak verward met de Nanga Parbat-expeditie (mei 1939 – augustus 1939). De expeditie onder Schäfer had wetenschappelijke doelen; de expeditie met Heinrich Harrer, bekend van zijn verfilmde boek Zeven jaar in Tibet, was een alpinistische expeditie. Ook de reisdata, hoewel ze enigszins overlappen, zijn verschillend.