Draagvlak

De term draagvlak wijst op steun en heeft vanouds als letterlijke betekenis de technische sterkte van een oppervlak. Het kreeg er belangrijke figuurlijke betekenissen bij: de omvang van een voorzieningenniveau en vooral: de maatschappelijke uiting van de aanhang voor een plan.

Uiting van aanhang

De figuurlijke betekenis van draagvlak gaat over de publieke uiting van maatschappelijke aanhang, meestal doelend op de politiek/bestuurlijke slaagkans van een plan. Bijvoorbeeld de ondervonden instemming met een vernieuwing, een ideologie, een verandering of een mening. Het kan ook de uitdrukking zijn van het vertrouwen in een persoon of organisatie. Het gaat om publieke steun; wordt draagvlak door slechts een enkeling of in vertrouwen verleend, dan wordt de term zelden gebruikt. Naarmate een akkoord breder gedragen wordt stijgt de kans op consensus en neemt de legitimiteit toe.

Draagvlak wordt ook wel omschreven als "de al dan niet door kennis gedragen houding en actie ten aanzien van een bepaald onderwerp". Draagvlak uit zich in deze definitie door houding en gedrag en niet noodzakelijkerwijze ook door kennis. Met andere woorden: om van draagvlakverlening te kunnen spreken is meer nodig dan louter het begrijpen van informatie over een zaak. Nog anders geformuleerd, begrijpen leidt niet vanzelf tot begrip, voor draagvlak is sympathie nodig.

Weerstand en nuances

Weerstand is de tegenovergestelde expressie van draagvlak. Maar er bestaan ook gradaties van de afwezigheid van draagvlak. Het ontbreken van steun van een achterban of populatie kan ook duiden op apathie, op anomie (afwezigheid of afwijzen van standaarden of waarden), op geen uitgesproken voorkeur, op onverschilligheid, op een neutrale positie, op gedogen, op tolerantie (iets toestaan waar je het eigenlijk niet mee eens bent) of op afwijzing, oppositie, burgerlijke ongehoorzaamheid, politiek activisme en andere vormen van verzet.

Draagvlak creëren of zoeken

Het scheppen of creëren van draagvlak is een populaire zegswijze in de wereld van bestuurders en beleidsmakers als zij inspraak niet inzetten voor het inventariseren van meningen, maar voor het propageren van een eigen standpunt. Zij benadrukt de drang tot het verkrijgen van externe steun voor concrete standpunten en oplossingen die vooraf intern zijn voorbereid. Deze invalshoek heeft te maken met persuasie: het overtuigen of overreden van een doelgroep waarvan men instemming wil verwerven. Zij komt het meest in de buurt van 'zieltjes winnen' voor een specifieke belang of een uitgekristalliseerde visie:

• "Om dit beleidsplan erdoor te krijgen probeert het gemeentebestuur met een campagne draagvlak voor zijn visie te creëren."
• "Maken we draagvlak voor beleid of ontwerpen we beleid voor draagvlak?"

Het tegenovergestelde van "draagvlak creëren" is "draagvlak zoeken". Daarbij staat niet het 'verkopen' van een eigen idee of oplossing voorop maar het vragen naar en aftasten van visies door eerst zonder vooringenomenheid alternatieven te inventariseren, ze te vergelijken en te bespreken om een gezamenlijk ervaren probleem op te kunnen lossen. In haar ideale vorm verloopt inspraak volgens die procedure.

• "De directie trok haar voorstel in ten gunste van een plan waarvoor onder het personeel meer draagvlak bleek te bestaan."

Draagvlak, veel of weinig

Een breed, ruim of groot draagvlak duidt op veel, een krap, smal of gering draagvlak op weinig aanhang. Kamerbreed is in België en Nederland een uitdrukking om aan te geven dat er in het parlement een grote interne eensgezindheid heerst over een standpunt: men spreekt van "Kamerbrede instemming". Het Vlaams agentschap voor internationale samenwerking (VAIS) maakt bij 'draagvlakversterking' nog onderscheid houdt tussen verbreding en verdieping: "Bij draagvlakverbreding ligt de nadruk op het bereiken van mensen die nog geen deel uitmaken van het draagvlak. De verdieping richt zich vooral op het beïnvloeden van elementen van het draagvlak zoals kennis, houding en gedrag."

Omvang voorzieningenniveau

De term draagvlak kan ook slaan op een demografische of economische situatiebeschrijving: het drukt dan de (potentiële) omvang en belangstelling uit voor een dienstverlening. Daalt bijvoorbeeld het inwonertal, dan kan dat de reden zijn om een school, bushalte, politiepost, ziekenhuis of winkel te sluiten of juist om deze met een subsidie te ondersteunen.

• In de Nederlandse provincie Drenthe spreekt men wel van "HEMA-kernen", dat wil zeggen, gemeenten die qua inwonertal en koopkracht groot genoeg zijn om zo'n winkelfiliaal winstgevend te kunnen exploiteren.

Technische sterkte

Bestand:水平尾翼.JPG

Het Stabilo als draagvlak aan de achterzijde van een vliegtuig)

In letterlijke en fysieke zin betekent draagvlak een vlak waarop een last rust, zoals bij de vleugels van een vliegtuig of de bovenkant van een pijler. Het duidt op technische sterkte, op fysieke steunverlening. Het gaat dan om sterkteleer en belasting. Voor een verwante betekenis zie ook draagkracht. Vier voorbeeldzinnen.

• "Heeft deze steigerplank voldoende draagvlak om zoveel bouwmateriaal te kunnen torsen?"
• "De iets bredere en vaak versierde bovenzijde van een kapiteel of zuil brengt de last of kracht op een smaller draagvlak over."
• "Een pocketveringmatras heeft als eigenschap een ononderbroken draagvlak."
• "De horizontale vleugel, meestal achteraan een vliegtuig, de stabilo, zorgt voor balans en vormt het draagvlak."

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: